Σαν σήμερα το 1959 ξεκινά η δίκη του Μαξ Μέρτεν, του διαβόητου «χασάπη» της Θεσσαλονίκης που υπολογίζεται ότι είναι υπεύθυνος για τον εκτοπισμό και την εξόντωση περίπου 50.000 Εβραίων της Θεσσαλονίκης στα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Η δίκη αυτή, όμως, αντί να σηματοδοτήσει τη δικαίωση των θυμάτων του, κατέληξε σε ένα πολιτικό και διπλωματικό σκάνδαλο που αποκάλυψε τις ισορροπίες της μεταπολεμικής Ευρώπης και την εξάρτηση της Ελλάδας από τη Γερμανία.
Ο Μαξ Μέρτεν και το αιματοβαμμένο παρελθόν του
Ο Μαξ Μέρτεν γεννήθηκε το 1911 και ανήλθε γρήγορα στην ιεραρχία του ναζιστικού καθεστώτος, φτάνοντας στη θέση του ανώτερου δικαστικού συμβούλου. Το 1942 εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη, όπου ανέλαβε την εκκαθάριση της εβραϊκής κοινότητας της πόλης. Μεθοδικός και αδίστακτος, εφάρμοσε το σχέδιο εκτοπισμού των Εβραίων στα στρατόπεδα συγκέντρωσης, ενώ παράλληλα καταλήστευσε τις περιουσίες τους, αποκομίζοντας θησαυρούς ανυπολόγιστης αξίας.
Η σύλληψη, η δίκη και η σκανδαλώδης αποφυλάκιση
Το 1957, ο Μέρτεν επιστρέφει στην Ελλάδα, αυτή τη φορά ως υψηλόβαθμο στέλεχος του υπουργείου Δικαιοσύνης της Δυτικής Γερμανίας. Αναγνωρίζεται από επιζώντες της Κατοχής και συλλαμβάνεται. Η σύλληψή του πυροδοτεί διπλωματική κρίση μεταξύ Ελλάδας και Δυτικής Γερμανίας, καθώς η γερμανική κυβέρνηση απαιτεί την απελευθέρωσή του, απειλώντας με διακοπή της οικονομικής βοήθειας και της μετανάστευσης Ελλήνων εργατών στη Γερμανία.
Η δίκη του ξεκινά στις 11 Φεβρουαρίου 1959 στο Ειδικό Στρατοδικείο Εγκλημάτων Πολέμου της Αθήνας. Οι μαρτυρίες είναι καταπέλτης: επιζώντες της Θεσσαλονίκης περιγράφουν με ανατριχιαστικές λεπτομέρειες πώς ο Μέρτεν οργάνωσε τη μεταφορά χιλιάδων Εβραίων στα τρένα του θανάτου. Ωστόσο, ο κατηγορούμενος αποποιείται κάθε ευθύνη, ρίχνοντας το φταίξιμο στην Γκεστάπο. Στις 5 Μαρτίου 1959, το δικαστήριο τον καταδικάζει σε 25 χρόνια κάθειρξης.
Παρά την καταδίκη του, οι πιέσεις της Δυτικής Γερμανίας δεν σταματούν. Η ελληνική κυβέρνηση του Κωνσταντίνου Καραμανλή υποχωρεί και ψηφίζει νόμο που αναστέλλει τη δίωξη των εγκληματιών πολέμου. Το Νοέμβριο του 1959, ο Μέρτεν αποφυλακίζεται και απελαύνεται στη Γερμανία, όπου φυσικά δεν εκτίει ούτε μία ημέρα φυλάκισης. Αντίθετα, αθωώνεται πλήρως από τα γερμανικά δικαστήρια και απελευθερώνεται με μοναδικό όρο να παρουσιάζεται στην αστυνομία δύο φορές την εβδομάδα.
Ο πολιτικός σεισμός στην Ελλάδα
Η υπόθεση Μέρτεν προκάλεσε πολιτική θύελλα στην Ελλάδα. Ο ίδιος, λίγους μήνες μετά την απελευθέρωσή του, κατηγορεί μέσω του γερμανικού Τύπου τον Καραμανλή και στενούς του συνεργάτες για συνεργασία με τις γερμανικές αρχές Κατοχής. Οι κατηγορίες του προκαλούν σκάνδαλο και ένταση στη Βουλή, χωρίς ωστόσο να αποδειχθούν ποτέ. Ο «χασάπης» της Θεσσαλονίκης πέθανε το 1971, χωρίς να λογοδοτήσει πραγματικά για τα εγκλήματά του.
Ο μύθος του θησαυρού
Εκτός από τα εγκλήματά του, ο Μέρτεν συνδέθηκε και με έναν αστικό μύθο που επιβιώνει μέχρι σήμερα: τον «χαμένο θησαυρό» των Εβραίων της Θεσσαλονίκης. Σύμφωνα με διάφορες εκδοχές, μέρος των πλούσιων λαφύρων του θάφτηκε σε άγνωστη τοποθεσία ή μεταφέρθηκε με υποβρύχιο στη Σάμο και από εκεί βυθίστηκε ανοιχτά της Μεθώνης. Παρά τις δεκάδες αποστολές αναζήτησης, τίποτα δεν βρέθηκε ποτέ από όσο γνωρίζουμε.
Τα σημαντικότερα γεγονότα της ημέρας στην Ελλάδα και τον κόσμο
55: Ο Τιβέριος Κλαύδιος Καίσαρας Βρετανικός, διάδοχος της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, πεθαίνει κάτω από μυστηριώδεις συνθήκες στη Ρώμη. Ο θάνατός του, που πολλοί ιστορικοί αποδίδουν σε δηλητηρίαση με εντολή της Αγριππίνας, ανοίγει τον δρόμο για την άνοδο του Νέρωνα στον θρόνο.
660: Σύμφωνα με την ιαπωνική παράδοση, ο αυτοκράτορας Τζίμου ιδρύει την Ιαπωνία, σηματοδοτώντας την απαρχή της αυτοκρατορικής δυναστείας. Ο Τζίμου, που θεωρείται ο πρώτος αυτοκράτορας της χώρας, λέγεται ότι ήταν απόγονος της θεάς του Ήλιου, Αματεράσου, και η άνοδός του στον θρόνο αποτελεί τον θρύλο της γένεσης του ιαπωνικού έθνους. Η ημερομηνία αυτή τιμάται κάθε χρόνο στην Ιαπωνία ως «Ημέρα Ίδρυσης του Κράτους» (Kenkoku Kinen no Hi).
1825: Ο Ιμπραήμ Πασάς, επικεφαλής 4.000 πεζών και 4.000 ιππέων, αποβιβάζεται στη Μεθώνη, ξεκινώντας την αιγυπτιακή εκστρατεία στην Πελοπόννησο. Την επόμενη ημέρα κινείται προς την Πύλο, σηματοδοτώντας μία από τις μεγαλύτερες απειλές για την Ελληνική Επανάσταση. Η στρατιωτική του υπεροχή θα αλλάξει τις ισορροπίες του Αγώνα, οδηγώντας σε σκληρές μάχες και καταστροφές σε ολόκληρη την Πελοπόννησο.
1916: Η Έμα Γκόλντμαν, αναρχική και φεμινίστρια ακτιβίστρια, συλλαμβάνεται στις Ηνωμένες Πολιτείες για τις διαλέξεις της σχετικά με την αντισύλληψη. Η σύλληψή της αντανακλά την καταστολή της ελευθερίας του λόγου εκείνης της εποχής και την αντίσταση στις φεμινιστικές διεκδικήσεις. Παρά τις διώξεις, η Γκόλντμαν συνέχισε να υπερασπίζεται τα δικαιώματα των γυναικών, αφήνοντας ισχυρή παρακαταθήκη στο κίνημα για τον οικογενειακό προγραμματισμό και την αναπαραγωγική ελευθερία.
1934: Σε κλίμα πολιτικής οξύτητας διεξάγονται οι δημοτικές εκλογές στην Ελλάδα, με έντονη αντιπαράθεση μεταξύ των υποψηφίων της κυβερνητικής παράταξης και της αντιπολίτευσης. Νικητής στην Αθήνα αναδεικνύεται ο Κωνσταντίνος Κοτζιάς, εκπρόσωπος του αντιβενιζελικού στρατοπέδου, ενώ στον Πειραιά εκλέγεται ο Σωτήριος Στρατήγης. Στην Καβάλα, ο Δημήτριος Παρτσαλίδης γίνεται ο πρώτος κομμουνιστής δήμαρχος στην Ελλάδα, σε ηλικία 29 ετών. Οι εκλογές αυτές είναι ιστορικές, καθώς είναι οι πρώτες στις οποίες συμμετέχουν γυναίκες, σηματοδοτώντας ένα σημαντικό βήμα προς την πολιτική τους ενσωμάτωση στη χώρα.
1945: Ο πρόεδρος των ΗΠΑ, Φράνκλιν Ρούσβελτ, ο πρωθυπουργός του Ηνωμένου Βασιλείου, Γουίνστον Τσόρτσιλ, και ο ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, Ιωσήφ Στάλιν, συναντώνται στη Γιάλτα και υπογράφουν τη συμφωνία που καθορίζει τις σφαίρες επιρροής στον μεταπολεμικό κόσμο. Η Συνθήκη της Γιάλτας, που πραγματοποιείται ενώ ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος πλησιάζει στο τέλος του, διαμορφώνει τον διπολικό κόσμο του Ψυχρού Πολέμου, μοιράζοντας την Ευρώπη μεταξύ Δύσης και Ανατολής. Οι αποφάσεις της θα επηρεάσουν δραματικά την πολιτική τάξη πραγμάτων για τις επόμενες δεκαετίες.
1959: Μονογράφεται στη Ζυρίχη από τον πρωθυπουργό της Ελλάδας, Κωνσταντίνο Καραμανλή, και τον Τούρκο ομόλογό του, Αντνάν Μεντερές, η συμφωνία για την Κύπρο. Στις 19 Φεβρουαρίου 1959 θα υπογραφεί από όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη στο Λονδίνο (Μεγάλη Βρετανία, Ελλάδα, Τουρκία και οι δύο κοινότητες της Κύπρου).
1959: Στην Αθήνα αρχίζει η δίκη του Γερμανού εγκληματία πολέμου Μαξ Μέρτεν, ενός από τους υπεύθυνους για τις διώξεις και τον αφανισμό των Εβραίων της Θεσσαλονίκης κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής.
1964: Το Γενικό Χημείο του Κράτους δίνει το «πράσινο φως» για την κυκλοφορία της Coca Cola στη χώρα μας.
1978: Η κυβέρνηση της Κίνας αίρει την απαγόρευση των βιβλίων του Αριστοτέλη, του Γουίλιαμ Σέξπιρ και του Καρόλου Ντίκενς.
1990: Απελευθερώνεται ο Νέλσον Μαντέλα, έπειτα από 27 χρόνια κράτησης στις φυλακές Victor Vester, στα περίχωρα του Κέιπ Τάουν.
2016: Ελικόπτερο του Πολεμικού Ναυτικού της Ελλάδας συντρίβεται στη νήσο Κίναρο, δυτικά της Λέρου.
Γεννήσεις
1776 – Ιωάννης Καποδίστριας, πρώτος κυβερνήτης της Ελλάδας, διπλωμάτης και θεμελιωτής του σύγχρονου ελληνικού κράτους, με σημαντική δράση στη διεθνή πολιτική σκηνή
1847 – Τόμας Έντισον, αμερικανός εφευρέτης, ένας από τους πιο παραγωγικούς επιστήμονες της εποχής του, γνωστός για την εφεύρεση του ηλεκτρικού λαμπτήρα και του φωνογράφου
1965 – Στέλιος Ρόκκος, έλληνας τραγουδοποιός, γνωστός για το ιδιαίτερο ύφος του στη ροκ και λαϊκή μουσική σκηνή
1969 – Τζένιφερ Άνιστον, αμερικανίδα ηθοποιός, παγκοσμίως γνωστή από τη σειρά «Friends», με επιτυχημένη καριέρα στον κινηματογράφο και την τηλεόραση
Θάνατοι
641 – Ηράκλειος, αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο ηγέτης που πραγματοποίησε σημαντικές μεταρρυθμίσεις και ανέτρεψε την περσική κυριαρχία στη Μέση Ανατολή
1650 – Ρενέ Ντεκάρτ (Καρτέσιος), γάλλος φιλόσοφος και μαθηματικός, θεμελιωτής του καρτεσιανού ορθολογισμού, με τη φράση «Cogito, ergo sum» (Σκέφτομαι, άρα υπάρχω) να σηματοδοτεί τη σύγχρονη φιλοσοφία
1948 – Σεργκέι Αϊζενστάιν, ρώσος σκηνοθέτης, πρωτοπόρος του κινηματογράφου και της τεχνικής του μοντάζ, δημιουργός αριστουργημάτων όπως «Το Θωρηκτό Ποτέμκιν»
2012 – Γουίτνεϊ Χιούστον, αμερικανίδα τραγουδίστρια και ηθοποιός, μία από τις μεγαλύτερες φωνές της σύγχρονης μουσικής, με επιτυχίες όπως το «I Will Always Love You» και πρωταγωνιστικό ρόλο στην ταινία «The Bodyguard»
Γιορτάζουν
Βλάσιος, Βλασία
Εθνικές Γιορτές – Επέτειοι
Διεθνής Ημέρα Γυναικών και Κοριτσιών στην Επιστήμη
Ευρωπαϊκή Ημέρα του 112
Παγκόσμια Ημέρα Ασφαλούς Πλοήγησης στο Διαδίκτυο
Παγκόσμια Ημέρα των Ασθενών
