Αυτισμός: Όσα πρέπει να γνωρίζετε για τα 3 επίπεδα του φάσματος

Ο αυτισμός, ή πιο σωστά Διαταραχή Αυτιστικού Φάσματος (ASD), δεν είναι μια ενιαία κατάσταση για όλους. Περιλαμβάνει μια ποικιλία χαρακτηριστικών, που απαιτούν και διαφορετικά επίπεδα στήριξης.

Η διάγνωση ASD κατατάσσεται σε τρία επίπεδα, ανάλογα με τον βαθμό υποστήριξης που χρειάζεται ένα άτομο βάσει των συμπτωμάτων του κατά τον χρόνο της διάγνωσης.

Επίπεδο 1: Απαιτείται ελάχιστη υποστήριξη

Το Επίπεδο 1 είναι η πιο ήπια μορφή του φάσματος του αυτισμού. Τα άτομα σε αυτή την κατηγορία συνήθως έχουν φυσιολογικό ή υψηλό δείκτη νοημοσύνης, αλλά παρουσιάζουν δυσκολίες σε συγκεκριμένα σημεία επικοινωνίας και κοινωνικής αλληλεπίδρασης.

Χαρακτηριστικά:

• Δυσκολία στον σχεδιασμό και την οργάνωση
• Δυσκολία στην προσαρμογή σε νέες δραστηριότητες ή περιβάλλοντα
• Περιορισμένες κοινωνικές δεξιότητες και επιφανειακή συζήτηση
• Επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές και στενά ενδιαφέροντα
• Δυσκολία στην ερμηνεία συναισθημάτων ή μη λεκτικής επικοινωνίας
• Κίνηση που φαίνεται αδέξια ή ασυντόνιστη

Δυνατά Σημεία:

• Ισχυρή συγκέντρωση και επιμονή
• Ικανότητα στην αναγνώριση μοτίβων
• Προσοχή στη λεπτομέρεια
• Ειλικρίνεια και σταθερότητα στον χαρακτήρα

Τα άτομα με αυτισμό «Επιπέδου 1» μπορούν να ζουν ανεξάρτητα, αλλά συχνά χρειάζονται καθοδήγηση για τις κοινωνικές δεξιότητες και για να μάθουν να διαχειρίζονται συμπεριφορές. Χωρίς την κατάλληλη στήριξη, μπορεί να βιώσουν απομόνωση, άγχος ή κατάθλιψη.

Στρατηγικές Υποστήριξης:

• Προσαρμογές στο περιβάλλον (σχολείο, εργασία)
• Ψυχική υποστήριξη (αντιμετώπιση άγχους)
• Εκπαίδευση κοινωνικών δεξιοτήτων
• Καθοδήγηση σε θέματα συμπεριφοράς

Επίπεδο 2: Απαιτείται σημαντική υποστήριξη

Το Επίπεδο 2 αφορά άτομα που χρειάζονται πιο σταθερή και συνεχή υποστήριξη. Εκτός από τα χαρακτηριστικά του Επίπεδου 1, αντιμετωπίζουν πιο εμφανείς δυσκολίες στην κοινωνική αλληλεπίδραση και ενδέχεται να παρουσιάζουν απροσδόκητη ή ακατάλληλη συμπεριφορά.

Χαρακτηριστικά:

• Έντονα μη λεκτικά μοτίβα επικοινωνίας (π.χ., αποφυγή βλεμματικής επαφής)
• Δυσκολίες στη συμπεριφορά και στην προσαρμογή
• Περιορισμένες κοινωνικές πρωτοβουλίες
• Σημαντικά εμπόδια στην προφορική και μη λεκτική επικοινωνία
• Λεκτική επικοινωνία περιορισμένη σε απλές φράσεις

Συμπεριφορές:

• Εστίαση σε στενά ενδιαφέροντα
• Κινήσεις όπως κούνημα χεριών ή κίνηση του σώματος μπρος-πίσω
• Εμμονή σε αντικείμενα (π.χ., φώτα, περιστρεφόμενα αντικείμενα)
• Απότομη αποχώρηση από συζητήσεις

Στρατηγικές Υποστήριξης:

• Εργοθεραπεία για αισθητηριακές ή κινητικές δυσκολίες
• Θετική ενίσχυση συμπεριφορών
• Λογοθεραπεία
• Δομημένες ρουτίνες
• Οπτικά βοηθήματα (κάρτες, κοινωνικές ιστορίες)

Επίπεδο 3: Απαιτείται πολύ σημαντική υποστήριξη

Το Επίπεδο 3 περιλαμβάνει τα πιο σοβαρά συμπτώματα και τις μεγαλύτερες δυσκολίες στην καθημερινή ζωή. Τα άτομα σε αυτό το επίπεδο απαιτούν συνεχή φροντίδα και δεν μπορούν να ζήσουν ανεξάρτητα.

Χαρακτηριστικά:

• Σοβαρές ελλείψεις στις κινητικές και γλωσσικές δεξιότητες
• Ελάχιστη ή καθόλου λεκτική επικοινωνία
• Αδυναμία εκπλήρωσης βασικών καθημερινών αναγκών
• Περιορισμένη ή μηδενική κοινωνική αλληλεπίδραση
• Ενδείξεις νοητικής αναπηρίας

Συμπεριφορές:

• Επανάληψη λέξεων ή κινήσεων
• Έντονη αντίδραση σε αλλαγές
• Απουσία εκφραστικότητας σε συναισθήματα
• Πλήρης απομόνωση ή απομάκρυνση από κοινωνικές καταστάσεις
• Πιθανή οπισθοδρόμηση σε αναπτυξιακά ορόσημα

Στρατηγικές Υποστήριξης:

• Θεραπείες για την κοινωνική επικοινωνία και βασικές δεξιότητες ζωής
• Τεχνικές για διαχείριση αισθητηριακών ευαισθησιών
• Εκπαίδευση σε εναλλακτικούς τρόπους επικοινωνίας (π.χ. μέσω τεχνολογίας)
• Διαχείριση επιθετικών ή αυτοκαταστροφικών συμπεριφορών

Η Διάγνωση του Αυτισμού

Δεν υπάρχει μία απλή εξέταση για τη διάγνωση του αυτισμού. Η διαδικασία περιλαμβάνει συνήθως:

• Ιατρική αξιολόγηση για τον αποκλεισμό άλλων αιτιών
• Εργαλεία διαλογής όπως τα ADOS-2 και ADI-R
• Παρατήρηση συμπεριφορών, γλωσσικών δεξιοτήτων και κοινωνικών αλληλεπιδράσεων

Επίσης ορισμένα άτομα με αυτισμό «επιπέδου 1» συχνά καταλήγουν σε μια αυτοδιάγνωση, η οποία, αν και προφανώς δεν αντικαθιστά την ιατρική διάγνωση, αναγνωρίζεται από την αυτιστική κοινότητα ως ένα σημαντικό βήμα αυτογνωσίας ώστε να υπάρξει η κατάλληλη υποστήριξη.

Υποστήριξη και Φροντίδα

Η φροντίδα διαμορφώνεται με βάση το επίπεδο του αυτισμού και τα ατομικά χαρακτηριστικά. Περιλαμβάνει:

• Συμπεριφορικές προσεγγίσεις (π.χ., Ανάλυση Εφαρμοσμένης Συμπεριφοράς – ABA)
• Αναπτυξιακές θεραπείες (γλωσσική, κινητική ανάπτυξη)
• Εκπαιδευτικές και κοινωνικές παρεμβάσεις
• Ψυχολογική υποστήριξη για διαχείριση άγχους ή κατάθλιψης
• Φαρμακευτική αγωγή για συνοδά προβλήματα
• Τροποποιήσεις στο σχολείο ή στην εργασία

Γιατί μιλάμε για «φάσμα»;

Ο αυτισμός είναι φάσμα επειδή κάθε άτομο είναι μοναδικό. Δύο άτομα με αυτισμό μπορεί να έχουν ελάχιστα κοινά χαρακτηριστικά, παρότι πληρούν τα ίδια βασικά διαγνωστικά κριτήρια. Γι’ αυτό, η ταξινόμηση βοηθά τους ειδικούς να παρέχουν στοχευμένες θεραπείες και καθοδήγηση.

Η κατανόηση των επιπέδων αυτισμού βοηθά γονείς, φροντιστές, εκπαιδευτικούς και ειδικούς να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες κάθε ατόμου. Αν υποψιάζεστε ότι εσείς ή το παιδί σας μπορεί να ανήκει στο φάσμα, συμβουλευτείτε έναν ειδικό για αξιολόγηση και κατάλληλη καθοδήγηση. Κάθε άτομο στον αυτιστικό φάσμα αξίζει στήριξη, αποδοχή και ευκαιρίες για ανάπτυξη, ανεξάρτητα από το επίπεδο που βρίσκεται.