Έχει απαθανατιστεί σε βιβλία, κινηματογράφο και ηλεκτρονικά παιχνίδια. Έχει στοιχειώσει την ανθρωπότητα από την εποχή που θυμάται τον εαυτό της.
Και παραμένει διαχρονικά εξαιρετικά επίκαιρο, καθώς το τέλος του κόσμου το περιμένουν πολλοί και διάφοροι κάθε χρονιά απαρέγκλιτα.
Τι θα συμβεί όμως αν τα ζοφερότερα σενάρια επιβεβαιωθούν και η Αποκάλυψη έρθει τελικά για τον άνθρωπο και τον πλανήτη του; Πώς θα είναι τα πράγματα την επομένη της συντέλειας του κόσμου, όταν όλα θα είναι ανοίκεια και η πολιτισμένη ανθρωπότητα θα χάσει τη συνοχή της;
Πού θα πάει και τι θα κάνει ο επιζών χωρίς ηλεκτρικό και πόσιμο νερό; Και χωρίς κανέναν δικό του;
Με αυτά τα σκοτεινά μελλούμενα ασχολούνται πια ολοένα και περισσότεροι, και δεν μιλάμε φυσικά για τους συνωμοσιολόγους που προφητεύουν συντέλειες καθ’ εκάστη.
Μιλάμε για επιστήμονες που προσπαθούν να φιλοτεχνήσουν την εικόνα της καταστροφής και τι θα σημάνει αυτή για το χρηματοπιστωτικό σύστημα, τον τρόπο ζωής μας, αλλά και τα αιθέρια συννεφάκια που συνεχίζουμε να ζούμε την ώρα που ο πλανήτης μας καταστρέφεται. Ένα φυλλαράκι τη φορά.
Πώς θα τα καταφέρει ο αστός που σε όρους επιβίωσης στη φύση παίρνει ένα σωστό μηδενικό; Κάπως έτσι, ενδεχομένως…
Οι πρώτες μέρες
Ξυπνάμε λοιπόν μια ωραία πρωία και όλοι είναι νεκροί. Όλα είναι νεκρά. Αυτή η επιδημία που χτύπησε την οικουμένη εξαφάνισε τελικά τον άνθρωπο. Μπορούμε να αντικαταστήσουμε τον ιό με οποιαδήποτε οικολογική ή οικονομική καταστροφή που θα καταλήξει στη διάλυση των κοινωνικών ιστών, αλλά η πανδημία μάς κάνει μια χαρά για την κουβέντα μας.
Πόσο μπορείς λοιπόν να μείνεις στο σπιτάκι σου ανεπηρέαστος από όλο αυτό; Η απάντηση είναι απλή: όχι πολύ. Σύμφωνα με τον ενεργειακό κολοσσό National Grid, ο οποίος για τους δικούς του λόγους έχει φτιάξει αντίστοιχο σενάριο, η ηλεκτροδότηση των πόλεων θα είναι ένα από τα πρώτα πράγματα που θα σταματήσουν.
Όπως και το νερό. Αυτά τα συστήματα έχουν κουμπιά και τα κουμπιά χρειάζονται δάχτυλα να τα πατούν. Και τα δάχτυλα, ζωντανούς ανθρώπους. Όπως μας λένε οι σχετικές εκτιμήσεις, νερό και ρεύμα θα έχουμε για μία μέρα, άντε δύο. Και μετά θα επιστρέψουμε σε προϊστορικές εποχές.
Αλλά και το φαγητό θα αποδειχθεί πολύ μεγάλη ιστορία. Γιατί μπορεί στις ταινίες καταστροφής ο επιζών να μπαίνει στο αδειανό από κόσμο σουπερμάρκετ και να ψωνίζει ό,τι θελήσει χωρίς να βάλει το χέρι στην τσέπη, η πραγματικότητα ωστόσο θα είναι ολότελα διαφορετική. Τα αποσυντεθειμένα πτώματα στους διαδρόμους των υπεραγορών θα είναι όσο να πεις τεράστιες πηγές μολύνσεων.
Αλλά και στην πόλη δεν θα μπορείς να ζήσεις. Ένας κεραυνός θα κάψει -χωρίς τις πυροσβεστικές υπηρεσίες- ανενόχλητος ό,τι θελήσει, την ίδια ώρα που μια δυνατή βροχόπτωση θα πνίξει τα πάντα στις πόλεις που βασίζονται σε φράγματα και αντιπλημμυρικά έργα για την επιβίωσή τους. Αν ζεις στο Λονδίνο, για παράδειγμα, και με το φράγμα του Τάμεση εκτός πρίζας, η επιβίωση είναι εξαιρετικά αμφίβολη τον χειμώνα.
Θα πρέπει λοιπόν να φύγεις. Αλλά πού θα πας; Στις εξοχικές βίλες που καταφεύγουν οι ήρωες ταινιών καταστροφής να τρέφεσαι με κονσερβοποιημένα φαγητά για μια ζωή; Ζώντας παρασιτικά δηλαδή στον πολιτισμό που έχει μόλις χαθεί; Μια τέτοια προοπτική, μας λένε οι μελλοντολόγοι και οι εξελικτικοί βιολόγοι, είναι καταδικαστική για τους επιζώντες.
Θα πρέπει να στραφούν στην καλλιέργεια της γης και να επιλέξουν ήπια κλίματα με εύφορα εδάφη. Αυτό μας λέει και ο ειδικός στην επιβίωση Leon Durbin, η εταιρία του οποίου (Wildwood Bushcraft) ειδικεύεται σε τέτοια σενάρια επιβίωσης στις ερημιές χωρίς προμήθειες και ελπίδα.
Σύμφωνα με αυτόν, το ξύλο του δάσους είναι ένα πολυεργαλείο που θα σου δώσει ό,τι χρειάζεσαι για να ξαναφτιάξεις τη ζωή σου. Πριν φύγεις από την πόλη όμως, υποδεικνύει, πέρνα από ένα ερημωμένο κατάστημα σιδηρικών και προμηθεύσου ένα πριόνι, ένα τσεκούρι, ένα φτυάρι, ένα σκαρπέλο και ένα μαχαίρι κυνηγιού.
Αυτές οι τεχνικές επιβίωσης των ειδικών θα αποδειχτούν εξαιρετικά χρήσιμες στο νέο και αφιλόξενο περιβάλλον που θα αναγκαστεί να καταφύγει ο μέχρι πρότινος αστός. Θα μάθει να ανάβει φωτιές με το τίποτα, να αποστειρώνει το νερό με μια κάλτσα με άμμο (εντάξει, και λίγο βράσιμο), αλλά και πώς να ξαναγίνει τροφοσυλλέκτης. Για αρχή, τουλάχιστον.
Αν και αυτά δεν είναι φυσικά όλα. Τουναντίον! Όπως μας λέει χαρακτηριστικά η ψυχολόγος Cecelia De Felice, η τρέλα καραδοκεί στο νέο αυτό μοτίβο ζωής και ερημιάς. «Θα βρεθείς σε κατάσταση τραύματος», εξηγεί, «θα γίνεις γρήγορα μοναχικός και παρανοϊκός. Είναι πιθανό να πάθεις νευρικό κλονισμό».
Αλλά και οι επαφές με άλλους επιζώντες δεν θα είναι καθόλου εύκολες: «Να προσέχεις», μας συμβουλεύει, «κι αυτοί θα είναι μοναχικοί και παρανοϊκοί. Φυσικά και είσαι δυνατότερος μέσα σε μια ομάδα. Αλλά δεν ξέρεις αν θα σε βοηθήσουν ή θα κλέψουν απλώς τις προμήθειές σου. Μην εμπιστεύεσαι κανέναν», καταλήγει κάνοντας τα πράγματα ακόμα πιο τρομακτικά.
Όσο για το περιβόητο κυνήγι του καυσίμου, που θα γίνει υποτίθεται το νέο νόμισμα μετά την καταστροφή, μην περιμένετε να ζήσουμε στιγμές «Mad Max». Αυτά γίνονται μόνο στο σινεμά. Η πραγματικότητα υποδεικνύει πως κανένα καύσιμο δεν θα επιβιώσει, μιας και όλα έχουν ημερομηνία λήξης.
Ανήκουν βλέπετε στις υγροσκοπικές ουσίες, οι οποίες λαμβάνουν και διατηρούν μόρια νερού από το περιβάλλον. Και ξέρετε τι κάνει το νερό σε ένα μπιτόνι βενζίνης ε; Με τον χρόνο, το καύσιμο θα απορροφήσει τόσο νερό που θα είναι άχρηστο. Ακόμα και σε αεροστεγείς δεξαμενές να είναι, θα αντέξει το πολύ έξι μήνες. Το ξύλο θα είναι πιθανότατα ο ενεργειακός χρυσός στον μετα-αποκαλυπτικό κόσμο…
Η μεγαλύτερη εικόνα
Πολλά ακόμα ζητήματα καραδοκούν όμως στο φόντο μιας ολοκληρωτικής συντέλειας, ζητήματα που δεν μας απασχολούν στις καλοβαλμένες αστικές ανέσεις μας.
Όπως υποδεικνύει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Alan Weisman, που έγραψε ένα σχετικό πόνημα («The World Without Us»), ένα από τα πιεστικότερα προβλήματα που θα αντιμετωπίσει ο ταλαίπωρος πλανήτης και ο ακόμα πιο ταλαίπωρος άνθρωπος μετά την καταστροφή θα είναι η… πυρηνική καταστροφή!
Οι περισσότεροι πυρηνικοί σταθμοί παραγωγής ενέργειας, μας λέει, είναι υδρόψυκτοι. Το νερό κυκλοφορεί ανάμεσα στους αντιδραστήρες και τους ψύχει. Ειδάλλως σκάνε.
Χωρίς ανθρώπους να διασφαλίζουν την απρόσκοπτη αυτή λειτουργία, το εργοστάσιο θα σταματήσει αυτομάτως τη λειτουργία του και το νερό θα συνεχίσει να ψύχεται με τη βοήθεια του πετρελαίου. Για καμιά βδομάδα όλα αυτά, πριν εκραγεί ο αντιδραστήρας και δείξει τι σημαίνει πραγματική οικολογική καταστροφή.
Γι’ αυτό και μας λέει πως είναι απαραίτητο να καταφύγουμε από την πρώτη κιόλας στιγμή μακριά από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Πολύ μακριά. Η Δύση θα μετατραπεί λοιπόν σε πυρηνικό ολοκαύτωμα, ξεχάστε λοιπόν Ευρώπη και Βόρεια Αμερική αν θέλετε να επιβιώσετε μετά την τύχη-βουνό που είχατε και γλιτώσατε από τη συντέλεια του κόσμου.
Πού θα πήγαινε ο καθηγητής Weisman που το έχει ψάξει πολύ το πράγμα; Σε ένα μόνο μέρος: στον Καναδά.
Αρχίστε να φτιάχνετε μια βάρκα, μας λέει…
Μόνο που υπάρχουν κι άλλα
Θα επιβιώσει όμως η ανθρωπότητα από μια πτώση μετεωρίτη σαν αυτόν που εξαφάνισε τους δεινόσαυρους ή θα εξαφανιστεί δίνοντας τα σκήπτρα σε ένα άλλο είδος;
Θα υπάρξουν επιζώντες που θα καταφέρουν να επανακατοικήσουν τη Γη και να εξελιχθούν βιολογικά ώστε να ανταποκριθούν στις νέες ανάγκες του μετα-αποκαλυπτικού κόσμου;
Ή μήπως η λύση θα ήταν να αφήναμε πίσω μας τη Γη και να περιπλανηθούμε στο Διάστημα, ελπίζοντας να βρούμε έναν πλανήτη που να μπορεί να φιλοξενήσει ζωή;
Σε αυτά τα αμείλικτα ερωτήματα προσπαθεί να δώσει πειστική απάντηση ο καθηγητής Mark Pagel, ένας από τους κορυφαίους εξελικτικούς βιολόγους και συγγραφέας πονήματος («Wired For Culture») περί της ανθρώπινης εξέλιξης.
Ο Pagel συζητά σοβαρά το ενδεχόμενο να κυριαρχήσουν οι έξυπνες μηχανές μετά τη μερική εξαφάνιση του ανθρώπου και μας λέει πως οι μόνες μας ελπίδες για επιβίωση είναι στα έγκατα της Γης, εκεί όπου ζούσαν άλλοτε τα θηλαστικά υπό τον φόνο των πελώριων σαυρών!
Ο ακαδημαϊκός, αφού παραθέσει ως πιθανές πηγές της συντέλειας του κόσμου τα γνώριμα σενάρια περί κλιματικής αλλαγής, ενεργειακές ή τροφικές ελλείψεις, πυρηνικούς πολέμους, πανδημίες και άλλα τέτοια υπέροχα, μας λέει πως καμιά καταστροφή δεν είναι πιθανό να εξαφανίσει εντελώς από προσώπου γης τον ανθρώπινο παράγοντα.
Εξαιρουμένης φυσικά της σύγκρουσης με αστεροειδή, όταν η εξαφάνισή μας θα είναι κάτι παραπάνω από βέβαιη.
Ο άνθρωπος θα επιβιώσει λοιπόν, αν και δισεκατομμύρια του είδους του θα χαθούν. Και η επαύριο θα είναι η επιστροφή στη λίθινη εποχή, λέει χαρακτηριστικά, μια εποχή που όσοι περισσότεροι εξολοθρευθούν τόσο πιο πιθανό θα είναι να επιβιώσουν όσοι απέμειναν.
Η τροφή θα είναι λιγοστή και η πολυπόθητη ενέργεια το μεγάλο ζητούμενο. Κι έτσι η μικρότερη ζήτηση θα εγγυηθεί τη μακροημέρευση όσων επιζήσουν.
Ο Pagel υποδεικνύει έναν ακόμα παράγοντα που περνά συνήθως στα «ψιλά» της ολοκληρωτικής καταστροφής: την απώλεια της γνώσης που θα συμπαρασύρει το τέλος της ανθρωπότητας.
«Ναι, θα καταφέρει η ανθρωπότητα να ανακάμψει», μας λέει, «θα ανακτήσουμε τον πολιτισμό μας μέσω της αργής συσσώρευσης γνώσης, τεχνολογίας και δεξιοτήτων που μας έβγαλαν από τη λίθινη εποχή την πρώτη φορά».
Και με τη γνώση που θα έχουμε των περασμένων μεγαλείων, θα «ανακαλύψουμε» εκ νέου πώς να καλλιεργούμε τη γη και πώς να ζούμε αρμονικά μαζί σε οικισμούς και πόλεις. Αν μάλιστα οι συνθήκες που θα επικρατήσουν στη Γη είναι ολότελα διαφορετικές, τα μοντέλα που έχει δημιουργήσει προβλέπουν ακόμα και ριζικές εξελικτικές αλλαγές στον άνθρωπο.
Για «μεταλλαγμένους ανθρώπους» κάνει ρητά λόγο, καθώς αυτοί που θα έχουν ανοσία στους παθογόνους οργανισμούς που προκάλεσαν την εξαφάνιση του ανθρώπου, π.χ., αυτοί είναι που θα επιβιώσουν.
Δεν αποκλείεται ο νέος άνθρωπος να ζει στο νερό ή στα σπλάχνα της γης, προκειμένου να επιζήσει στις αφιλόξενες συνθήκες που θα δημιουργηθούν…
Η συντέλεια θα έχει (και) την πλάκα της
Για να αλαφρύνουμε λιγάκι το βαρύ κλίμα που δημιουργήθηκε όσο να πεις από τα ζοφερά μελλούμενα, να και μια σειρά από πράγματα που θα συμβούν μετά τη συντέλεια, θέλουμε δεν θέλουμε. Κάποιοι, ας πούμε, θα συνεχίσουν να πληρώνουν κανονικά τους φόρους τους!
Ναι, σωστά διαβάζετε, η Εφορία των ΗΠΑ έχει από καιρό εκπονήσει ένα μετα-αποκαλυπτικό πλάνο για το πώς θα συνεχίσει να μαζεύει τους φόρους των τυχερών πολιτών που γλίτωσαν από τον πυρηνικό όλεθρο.
Σύμφωνα με το σχετικό εγχειρίδιό της, περιμένει πως τα πράγματα στην υπηρεσία της θα επιστρέψουν σε κανονικούς ρυθμούς μέσα σε έναν μήνα μετά το πυρηνικό ολοκαύτωμα.
Μας λέει πάντως πως θα επικεντρωθεί «στη συλλογή των φόρων που θα έχουν τη μεγαλύτερη απόδοση εσόδων». Ναι, τους πλούσιους θα φορολογούν οι ΗΠΑ μετά τη συντέλεια, αυτό το περιβόητο 1%. Φορολογική δικαιοσύνη θα υπάρξει μια φορά μετά το τέλος του κόσμου…
Κατά δεύτερο, δεν θα έχουμε τίποτα να φοβηθούμε όσο έχουμε στο πλάι μας τα περιστέρια. Μπορεί να μην έχουμε νερό, φαΐ και ρεύμα, τα γράμματά μας θα πάνε ωστόσο παντού στον κόσμο. Και θα επιστρέφουν στην… Κίνα.
Ο στρατός της Λαϊκής Δημοκρατίας έχει εκπαιδεύσει μια τεράστια στρατιά από ταχυδρομικά περιστέρια ώστε να ανταποκριθούν στις επικοινωνιακές ανάγκες της χώρας αν συμβεί κάτι κακό στα υπάρχοντα δίκτυα. Κάτι θα είναι κι αυτό, φτάνει να ξέρεις κινέζικα.
Αλλά και η ψυχαγωγία μας θα είναι εξασφαλισμένη. Σας αρέσει το κατς; Αν όχι, φροντίστε να το αγαπήσετε, καθώς θα είναι πιθανότατα το μόνο τηλεοπτικό πρόγραμμα που θα επιβιώσει.
Η ομοσπονδία του WWE (World Wrestling Entertainment) έχει φροντίσει να αποθηκεύσει καμιά 50αριά χιλιάδες κασέτες με αγώνες σε ένα πυρηνικό καταφύγιο της νεοϋορκέζικης υπαίθρου. Αυτό ήταν, θα περάσουμε την τηλεοπτική αιωνιότητα με τον Χαλκ Χόγκαν!
Και θα απολαμβάνουμε για μια ακόμα φορά τη Hulkamania συνοδεία μπίρας και αναψυκτικών. Αυτό το ξέρουμε ήδη από το 1955, όταν μέσα στον ψυχροπολεμικό πυρετό η αμερικανική κυβέρνηση αποφάσισε να ελέγξει τις επιδράσεις της ραδιενέργειας στα «συσκευασμένα ποτά του εμπορίου».
Αυτό που έκαναν είναι να πετάξουν μια ατομική βόμβα πάνω σε καφάσια με αναψυκτικά και μπίρες και να δουν αν θα συνεχίσουν να είναι πόσιμα και μετά τον όλεθρο.
Τα αποτελέσματα; Ναι, μια χαρά! Τόσο τα αναψυκτικά όσο και η μπίρα χαρακτηρίστηκαν «ικανοποιητικής ποιότητας», αν και όσο πιο κοντά ήταν στην ατομική, τόσο περισσότερες αλλαγές είχε υποστεί η γεύση τους.
Οι επιστήμονες -της εποχής- κατέληξαν πάντως πως αυτά τα προϊόντα στα γυάλινα μπουκάλια θα μπορούσαν κάλλιστα να λειτουργήσουν ως υποκατάστατα του νερού.
Αλλά και από φαγητό δεν θα έχουμε πιθανότατα πρόβλημα, μην ακούτε τους επιστήμονες. Φτάνει να παραμείνει λειτουργικός ένας 3D εκτυπωτής. Γιατί η ανθρωπότητα μπορεί βλέπετε να φτιάχνει εδώ και καιρό τρισδιάστατα εκτυπωμένους σκώληκες του αλεύρου.
Ο οργανισμός Dutch Organization for Applied Scientific Research που πειραματίζεται με το 3D printing βρώσιμων αντικειμένων έχει στα χέρια του ένα μαγικό κουλουράκι από υλικά όπως φύκια, έντομα και σκώληκες του αλεύρου.
Τρόπους για να τρέφουν τους αστροναύτες ψάχνουν οι Ολλανδοί, ποτέ δεν ξέρεις όμως πού μπορεί να χρησιμεύσουν τα κουλουράκια τους…
Μέσα σε όλα, ακόμα και χωρίς ρολόγια και ημερολόγια θα ξέρουμε ακριβώς τι χρονιά έχουμε. Εντάξει, στο περίπου. Και έχουμε να ευχαριστούμε τον LAGEOS-1 γι’ αυτό.
Έναν σφαιρικό δορυφόρο (Laser Geodynamics Satellite-1) που κάνει βόλτες γύρω από τη Γη δηλαδή και για την ώρα καταγράφει πληροφορίες για την κίνηση των τεκτονικών πλακών του πλανήτη μας. Ο δορυφόρος έχει όμως και μια ακόμα λειτουργία, χάρη στον Carl Sagan.
Περιέχει λοιπόν μια πλάκα που απεικονίζει τη Γη σε τρία διαφορετικά χρονικά σημεία της γεωλογικής ιστορίας της: πριν από 268 εκατ. χρόνια (όταν δεν είχαν χωριστεί ακόμα οι ήπειροι), το τώρα (το 1976 δηλαδή, όταν εκτοξεύτηκε ο δορυφόρος) και 8,4 εκατ. χρόνια από τώρα.
Όταν επιστρέψει λοιπόν στη Γη, όποιος τον βρει θα μπορεί να έχει μια καλή εκτίμηση της χρονολογίας που ζει συγκρίνοντας τον χάρτη της Γης εκείνη τη στιγμή με τον δεύτερο και τρίτο χάρτη του LAGEOS. Απλό;
Κι αν τίποτα από αυτά δεν δουλέψει, πετάγεσαι μέχρι το πολικό αρχιπέλαγος, αρκετά κοντά στον Βόρειο Πόλο, και βρίσκεις ανέγγιχτο το Θησαυροφυλάκιο Σπόρων.
Φτιαγμένο από τη Νορβηγία και κόστους 7,5 εκατ. ευρώ, το Svalbard Global Seed Vault, που είναι σχεδιασμένο να αντέχει λίγο-πολύ σε οποιαδήποτε καταστροφή, φιλοξενεί 770.000 διαφορετικούς σπόρους αποθηκευμένους στους -18 βαθμούς Κελσίου.
Ό,τι χρειαζόμαστε δηλαδή ώστε να ξεκινήσουμε εκ νέου τη γεωργία και να αποικήσουμε για άλλη μια φορά τον πλανήτη. Ώστε να τον καταστρέψουμε ξανά…
