Η σημαντικότητα της εισαγωγής της σεξουαλικής αγωγής στα σχολεία είναι μεγάλη, δεδομένου ότι η σεξουαλικότητα αποτελεί μία ιδιαίτερα σύνθετη λειτουργία – αποτέλεσμα της επίδρασης τόσο βιολογικών, όσο και ψυχοκοινωνικών-περιβαλλοντικών παραγόντων. Είναι επίσης η απόδειξη ότι οι άνθρωποι χρειάζονται την επαφή με άλλους ανθρώπους, και αυτή η ανταλλαγή συναισθημάτων και εμπειριών ξεκινά με τη γέννηση και τελειώνει με το τέλος της ζωής.

*Γράφουν οι: Άρτεμις Κ. Τσίτσικα και Θεοδώρα Αστέρη

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση αποτελεί μία από τις θεματικές ενότητες του «Ευ Ζην» των Εργαστηρίων Δεξιοτήτων (ΕΔ) και ακολουθεί τη φιλοσοφία και τη μεθοδολογία τους.

Η βάση των ΕΔ βρίσκεται στις μελέτες και συστάσεις της UNESCO που επισκοπούν τα ζητήματα εκπαίδευσης σε όλο τον κόσμο και ήδη από τη δεκαετία του 1990 προτείνουν στις κυβερνήσεις να εντάξουν στη θεματολογία των σχολικών αντικειμένων τα πραγματικά ζητήματα της ζωής, του περιβάλλοντος και της κοινωνίας μας ώστε τα παιδιά να αναπτύξουν κριτική σκέψη και
δεξιότητες ζωής.

Ειδικότερα για τη σεξουαλική διαπαιδαγώγηση εφαρμόζεται ο Οδηγός για τη Συμπεριληπτική Σεξουαλική Διαπαιδαγώγηση του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας ο οποίος μεταξύ άλλων περιλαμβάνει:
–Σχέσεις μεταξύ των φύλων (αντιλήψεις και δικαιώματα)
–Υγιεινή

–Αναπτυξιακή ψυχολογία
–Δικαιώματα του παιδιού
–Παιδική προστασία
–Κοινωνική συμπεριφορά (ασφάλεια και αυτοσεβασμός)
–Έθιμα και παραδόσεις γύρω από γάμο
–Ασφαλείς σχέσεις στο διαδίκτυο

Τα ΕΔ υλοποιήθηκαν πιλοτικά σε 218 πιλοτικά σχολεία σε όλη την Ελλάδα. Προηγήθηκε επιμόρφωση και συνεχής εποπτεία στους 2.500 εκπαιδευτικούς μας κυρίως στην παιδαγωγική μεθοδολογία των εργαστηρίων κατά θέμα και κατά στόχο. Από τον Απρίλιο του 2021 έχει εκπονηθεί από το ΙΕΠ και υλοποιείται επιμορφωτικό πρόγραμμα για την καλλιέργεια δεξιοτήτων, το οποίο έχουν παρακολουθήσει και έχουν πιστοποιηθεί ως στιγμής 32.500 εκπαιδευτικοί ενώ στις 13 Σεπτ. έκλεισε ο β΄ κύκλος εγγραφών και έχουν εγγραφεί να το παρακολουθήσουν 36.000. Από τις αξιολογήσεις και τα σχόλια διαπιστώνεται πολύ θετική αποδοχή και ενδιαφέρον. Επιμορφώσεις θα συνεχίσουν καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους και σε επιμέρους θέματα.

Τα ΕΔ θα υποστηρίζονται από τους/τις υπεύθυνους/νες αγωγής υγείας, στελέχη της εκπαίδευσης καταρτισμένα και ειδικευμένα σε θέματα υγείας τα οποία συνεργάζονται με το Υπουργείο Υγείας, και τους πανεπιστημιακούς και άλλους επίσημους φορείς που θεραπεύουν θέματα σεξουαλικής υγείας. Επιπλέον, το συνολικό πρόγραμμα των ΕΔ εποπτεύεται παιδαγωγικά από τους Συμβούλους Παιδαγωγικής ευθύνης.

Η σεξουαλική διαπαιδαγώγηση έχει μπει στο ελληνικό σχολείο, όπως και σε όλα τα Ευρωπαϊκά από τις αρχές της δεκαετίας του 80 ως ένα κεφάλαιο για τη σωματική υγιεινή και τις σχέσεις των δύο φύλων. Επιπλέον, από τη δεκαετία του 90 υλοποιιούνται εκατοντάδες προγράμματα αγωγής υγείας σε όλες τις βαθμίδες της εκπαίδευσης.

Φέτος, είναι η πρώτη φορά που το αντικείμενο μπαίνει πιο οργανωμένα και άρρηκτα συνδεδεμένο με την καλλιέργεια δεξιοτήτων επικοινωνίας, σεβασμού, την ικανότητα αυτομέριμνας και την ικανότητα αυτοπροστασίας, συνδεδεμένο επίσης με την αισθητική καλλιέργεια και όλες τις δεξιότητες ζωής που προάγουν την υγεία και την ποιότητα της ζωής. Επίσης, είναι η πρώτη φορά που μπαίνει ως ένα θέμα ψυχικής υγείας και κοινωνικών δεξιοτήτων.

Το εκπαιδευτικό υλικό για κάθε σχολική ηλικιακή ομάδα είναι σαφώς διαφορετικό και αφορά κυρίως υλικό αφόρμησης για διερευνητική συζήτηση, θεατρικό παιχνίδι, επεξεργασία μέσα από θέματα λογοτεχνίας, μέσα από τις προκλήσεις των διαφημίσεων. Στην ηλικία του δημοτικού τα θέματα προσεγγίζονται μέσα από κοινωνικές ιστορίες.

Για τα θέματα ασφάλειας των μικρών παιδιών από την αποπλάνηση και την κακόβουλη προσέγγιση έχει ενταχθεί το εκπαιδευτικό υλικό του Συμβουλίου της Ευρώπης και υλοποιούνται οι συστάσεις της Συνθήκης Λανζρόττε.

Για παράδειγμα, ένα υλικό για το Δημοτικό είναι το «Μαθαίνω για το σώμα μου» της Ελληνικής Εταιρείας Εφηβικής Ιατρικής (Ε.Ε.Ε.Ι.) σε συνεργασία με τη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ) που συμπεριλαμβάνεται στα εργαστήρια δεξιοτήτων. Με κατάλληλη εικονογράφηση και δραστηριότητες παιχνίδια και κατάλληλο παιδαγωγικό υλικό, καθώς και αντίστοιχο εγχειρίδιο για τους δασκάλους είναι μια ευχάριστη και ουσιαστική προσέγγιση για τα παιδιά αυτής της ηλικίας.

Ένα παιδί μπορεί να μάθει πως υπάρχουν «καλά» και «κακά» αγγίγματα, συμπεριφορές που μπορεί να προβληματίσουν, συνθήκες που ενδέχεται να οδηγήσουν σε αδιέξοδα. Δεν υπάρχει κάτι που δεν μπορεί να κατανοήσει ή να χειριστεί ένα παιδί, φτάνει να του δοθούν σαφή μηνύματα και με τον κατάλληλο τρόπο.

Όσον αφορά τυχόν αντιδράσεις από τους γονείς, αυτές θεωρούνται εύλογες διότι δεν γνωρίζουν και δεν έχουν γνωρίσει το υλικό. Ωστόσο, το πρόγραμμα των ΕΔ όπως και όλη η δομή των ΕΔ περιλαμβάνει εκδηλώσεις ενημέρωσης και συνεργασίας των γονέων ώστε να υποστηριχτούν τα παιδιά μας σφαιρικά και ολόπλευρα και να δημιουργηθεί ένα δίκτυ προστασίας τους.

Όλα τα θέματα της υγείας και των δεξιοτήτων ζωής, όπως και τα θέματα της κοινωνικής ενσυναίσθησης, της καινοτομίας και της δημιουργικότητας των ΕΔ περιλαμβάνουν δράσεις με την οικογένεια, δράσεις στο ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον μάθησης που είναι η αυλή και η γειτονιά, ο δήμος και η κοινότητα, η εκκλησία μας, τα έθιμα. Και οι παραδόσεις μας, οι κουλτούρες αλλά και ο πολιτισμός.

Η πρόληψη χρειάζεται χρόνο, τόλμη, έμπνευση, υπομονή. Πάντοτε όμως αξίζει τον κόπο. Είναι πραγματικά πολύ σημαντικό να μην κλείνουμε τα μάτια σε ένα θέμα «ταμπού», αφήνοντας τα παιδιά να μένουν ανυπεράσπιστα, ανεκπαίδευτα και χωρίς υπεύθυνη πληροφόρηση. Μέσα από μια διαδικασία ενεργητική και ουσιώδη, το αποτέλεσμα θα ανταμείψει, αφού δίνονται τα εφόδια στο νέο άνθρωπο να υπερασπιστεί και να διεκδικήσει ότι πραγματικά του ανήκει : το σώμα του.

*Η Άρτεμις Κ. Τσίτσικα είναι Αναπλ. Καθηγήτρια Παιδιατρικής-Εφηβικής Ιατρικής ΕΚΠΑ
Επιστ. Υπεύθυνη Μονάδας Εφηβικής Υγείας (Μ.Ε.Υ.) Β΄ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, Νοσοκομείο Παίδων «Π & Α Κυριακού», Διευθύντρια ΠΜΣ «Στρ. Αναπτυξιακής και Εφηβικής Υγείας»

*Η Θεοδώρα Αστέρη είναι Σύμβουλος Α΄, Δρ.Ειδικής Παιδαγωγικής & Ψυχολογίας
Συντονίστρια της Επιστημονικής Μονάδας Ειδικής και Συμπεριληπτικής Εκπαίδευσης
Προϊσταμένη Τμήματος Α΄: Εκπαιδευτική Καινοτομία και Ενταξιακή Εκπαίδευση