Τον Απρίλιο, ο διευθύνων σύμβουλος της Alphabet, Sundar Pichai, προέβλεψε ότι η τεχνητή νοημοσύνη θα είχε «πιο βαθύ αντίκτυπο» από οποιαδήποτε άλλη ανθρώπινη καινοτομία, από τη φωτιά μέχρι τον ηλεκτρισμό. Αν και είναι αδύνατο να γνωρίζουμε με ακρίβεια ποιος θα είναι αυτός ο αντίκτυπος, δύο αλλαγές φαίνονται ιδιαίτερα πιθανές: η ζήτηση για εργασία θα μειωθεί και η παραγωγικότητα θα αυξηθεί. Με άλλα λόγια, φαίνεται να κινούμαστε προς ένα οικονομικό μοντέλο χωρίς εργατικό δυναμικό, στο οποίο χρειάζονται λιγότεροι ανθρώπινοι εργάτες για τη διατήρηση της ανάπτυξης.
Οι θέσεις εργασίας που αφορούν τις διαχειριστικές και υποστηρικτικές λειτουργίες, τις νομικές υπηρεσίες και τη λογιστική φαίνεται να αντιμετωπίζουν τον πιο άμεσο κίνδυνο από τις νέες τεχνολογίες τεχνητής νοημοσύνης, συμπεριλαμβανομένων μεγάλων μοντέλων γλώσσας, όπως το ChatGPT-4. Αλλά κάθε τομέας της οικονομίας είναι πιθανό να επηρεαστεί. Επειδή οι εν λόγω εργασίες αντιστοιχούν στο 62% του χρόνου των εργαζομένων, σημειώνει μια πρόσφατη έκθεση της Accenture, τα μεγάλα γλωσσικά μοντέλα θα μπορούσαν να επηρεάσουν το 40% όλων των ωρών εργασίας.
Η Accenture εκτιμά ότι το 65% του χρόνου που αφιερώνεται σε αυτές τις εργασίες μπορεί να «μετατραπεί σε πιο παραγωγική δραστηριότητα μέσω της αύξησης και της αυτοματοποίησης». Και μια νέα έκθεση της McKinsey προβλέπει ότι η αύξηση της παραγωγικότητας που βασίζεται στην τεχνητή νοημοσύνη θα μπορούσε να προσθέσει αξία 2,6 έως 4,4 τρισεκατομμυρίων δολαρίων στην παγκόσμια οικονομία ετησίως.
Όμως, ακόμη και εάν η υψηλότερη παραγωγικότητα ενισχύει την οικονομική ανάπτυξη, η μείωση της εργασίας θα την υπονόμευε, πράγμα που σημαίνει ότι, τελικά, η ανάπτυξη θα μπορούσε κάλλιστα να μείνει στάσιμη. Η μειωμένη ζήτηση για ανθρώπινο δυναμικό συνεπάγεται μια απότομη αύξηση της ανεργίας, ειδικά από τη στιγμή που ο παγκόσμιος πληθυσμός πρόκειται να συνεχίσει να αυξάνεται.
Η ανεργία είναι ήδη ένα επίμονο πρόβλημα. Σύμφωνα με τη Διεθνή Οργάνωση Εργασίας, ο συνολικός αριθμός των ανέργων νέων (15-24 ετών) παραμένει γύρω στα 70 εκατομμύρια για περισσότερες από δύο δεκαετίες. Και το παγκόσμιο ποσοστό ανεργίας των νέων έχει ανοδική τάση, από 12,2% το 1995 σε λίγο λιγότερο από 13% μετά την παγκόσμια οικονομική κρίση του 2008 και σε 15,6% το 2021.
Η τεχνητή νοημοσύνη θα επιδεινώσει αυτές τις τάσεις. Και επειδή ο αντίκτυπος της τεχνητής νοημοσύνης στις αγορές εργασίας είναι πιθανό να είναι διαρθρωτικός, η αύξηση της ανεργίας θα ισοδυναμούσε με μόνιμη εξάρθρωση. Η διαρθρωτική ανεργία θα μπορούσε να επιστρέψει στα επίπεδα που παρατηρήθηκαν τελευταία στην αποβιομηχάνιση της δεκαετίας του 1980, όταν η ανεργία στο Ηνωμένο Βασίλειο, για παράδειγμα, παρέμεινε πάνω από το 10% για το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1980.
Πώς μπορούν οι κυβερνήσεις να υποστηρίξουν την αύξηση του ΑΕΠ σε μια νέα εποχή επίμονης διαρθρωτικής ανεργίας; Η πιο προφανής απάντηση είναι μια στροφή σε μεγαλύτερη αναδιανομή, με τις κυβερνήσεις να αυξάνουν τους φόρους στα έσοδα από τα κέρδη παραγωγικότητας που προέρχονται από την τεχνητή νοημοσύνη και να χρησιμοποιούν αυτά τα έσοδα για να στηρίξουν τον ευρύτερο πληθυσμό, συμπεριλαμβανομένης της εφαρμογής κάποιας εκδοχής ενός καθολικού βασικού εισοδήματος.
Για να διασφαλίσουν επαρκή έσοδα για τη στήριξη των διευρυμένων δικτύων κοινωνικής ασφάλειας, οι κυβερνήσεις ενδεχομένως θα μπορούσαν να κινηθούν επιπλέον στη φορολόγηση των εσόδων των εταιρειών που αποκομίζουν τα μεγαλύτερα οφέλη από τη τεχνητή νοημοσύνη. Με αυτόν τον τρόπο, το κράτος – και, με τη σειρά του, ο γενικός πληθυσμός – θα διεκδικούσε μεγαλύτερο μερίδιο από τα απροσδόκητα κέρδη της τεχνητής νοημοσύνης.
Φυσικά, η επανάσταση της τεχνητής νοημοσύνης έχει επίσης βαθιές επιπτώσεις για τις επιχειρήσεις. Αρχικά, οι εταιρείες θα πρέπει να προσαρμόσουν τις στρατηγικές και τις δραστηριότητές τους ώστε να ληφθεί υπόψη ο συνδυασμός υψηλότερης παραγωγικότητας και μικρότερου εργατικού δυναμικού, που θα τους επιτρέψει μεγαλύτερη παραγωγή με λιγότερο κεφάλαιο. Οι εταιρείες που προσαρμόζονται ανάλογα με τις ανάγκες και προσφέρουν χαμηλούς δείκτες κόστους προς εισόδημα, θα προσελκύσουν επενδυτές. Όσες καθυστερήσουν να αλλάξουν τα μοντέλα λειτουργίας τους θα χάσουν την ανταγωνιστικότητά τους και θα μπορούσαν να αποτύχουν.
Τα αποτελέσματα τέτοιων εταιρικών προσαρμογών θα αντηχούν σε ολόκληρη την οικονομία. Η μειωμένη ζήτηση κεφαλαίων από τις επιχειρήσεις θα ασκήσει πτωτική πίεση στο κόστος του κεφαλαίου και οι εταιρείες θα έχουν λιγότερη ανάγκη να δανειστούν από τις τράπεζες, προκαλώντας επίσης μείωση της συνολικής δραστηριότητας στις κεφαλαιαγορές.
Οι υψηλότεροι φόροι στα εταιρικά κέρδη (ή έσοδα) θα δημιουργούσαν πρόσθετες προκλήσεις. Ενώ το κράτος θα χρειαστεί να αυξήσει τα έσοδα για να υποστηρίξει τον αυξανόμενο αριθμό των ανέργων, αυτό θα μπορούσε να αφήσει τις εταιρείες με χαμηλότερα κέρδη για επανεπένδυση, παρά τα πρόσθετα κέρδη που δημιουργούνται από τα κέρδη παραγωγικότητας που προέρχονται από την τεχνητή νοημοσύνη.
Αυτό είναι κακό όχι μόνο για τις ίδιες τις εταιρείες. Οι χαμηλότερες επενδύσεις στην οικονομία θα υπονόμευαν την ανάπτυξη, θα συρρικνώσουν την οικονομική πίτα και θα μειώσουν το βιοτικό επίπεδο. Θα περιόριζαν επίσης τη φορολογική βάση, θα διάβρωναν τη μεσαία τάξη και θα διεύρυναν την ανισότητα μεταξύ των ιδιοκτητών του κεφαλαίου και του παραδοσιακού εργατικού δυναμικού.
Έτσι, ενώ οι κυβερνήσεις μπορεί να θέλουν να αυξήσουν τους φόρους και να αναδιανείμουν τα έσοδα προκειμένου να μετριάσουν τη βραχυπρόθεσμη αναστάτωση που προκαλείται από την τεχνητή νοημοσύνη, μακροπρόθεσμα, θα πρέπει να σκεφτούν καλύτερα. Στην πραγματικότητα, οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής θα πρέπει να επανεξετάσουν τα κυρίαρχα οικονομικά μοντέλα και αρχές – ξεκινώντας με την υπόθεση ότι η εργασία είναι βασικός μοχλός ανάπτυξης. Στην εποχή της τεχνητής νοημοσύνης, οι εργαζόμενοι μπορεί να κάνουν λίγα για να οδηγήσουν την ανάπτυξη, αλλά πρέπει να επωφεληθούν από αυτό.
* Το άρθρο της οικονομολόγου Νταμπίσα Μόγιο δημοσιεύθηκε στο project-syndicate.org. Η Νταμπίσα Μάγιο είναι συγγραφέας τεσσάρων μπεστ σέλερ των New York Times, μεταξύ των οποίων του «Edge of Chaos: Why Democracy Is Failing to Deliver Economic Growth – and How to Fix It» (Basic Books, 2018).
