Στην εποχή του έτοιμου φαγητού, δεν υπάρχει ίσως μεγαλύτερο δεινό από το πολυστυρένιο (ή πολυστυρόλιο).
Η Νέα Υόρκη και αρκετοί ακόμα αμερικανικοί δήμοι και πολιτείες αποπειράθηκαν μάλιστα να απαγορεύσουν την ουσία από τα δοχεία ειδών διατροφής, δεν τα κατάφεραν όμως, παρά την απειλή που συνιστά το φελιζόλ για το περιβάλλον.
Το πολυστυρένιο υπάρχει στον κόσμο εδώ και δεκαετίες και έχει συνδεθεί άρρηκτα με την εξηλασμένη πολυστερίνη (Styrofoam) ήδη από το 1941, όταν ένας χημικός μηχανικός στην Dow Chemical, κάποιος Ray McIntire, συνδύασε το πολυστυρένιο με το μεθυλοπροπένιο (ή ισοβουτυλένιο) για να φτιάξει μια ελαστική ουσία.
Το αποτέλεσμα μόνο ελαστικό δεν ήταν βέβαια, αποδείχτηκε ωστόσο χρήσιμο κατά τον Β’ Παγκόσμιο, φτιάχνοντας σωσίβια γιλέκα και τέτοιου τύπου πράγματα που επέπλεαν στο νερό.
Η Dow ονόμασε το προϊόν Styrofoam και πατεντάρισε την ονομασία του, αν και το φελιζόλ σύντομα θα κάλυπτε στην τρέχουσα γλώσσα πολλά ακόμα πράγματα που δεν ήταν. Η διαφορά εδώ είναι πως το γνωστό μας φελιζόλ είναι στην ουσία διογκωμένη πολυστερίνη, ενώ το Styrofoam της Dow είναι εξηλασμένη πολυστερίνη. Παράγονται δηλαδή με διαφορετικούς τρόπους.
Είναι λοιπόν άλλη η διαδικασία (και το τελικό προϊόν) για να φτιάξεις πιατάκια και ποτηράκια από φελιζόλ και άλλη για το γνωστό μας θερμομονωτικό υλικό. Η διογκωμένη πολυστερίνη αποτελείται από θερμοπλαστικές κυψελίδες πολυστυρολίου, κόκκους ουσιαστικά, οι οποίοι διογκώνονται και γίνονται σφαιρίδια που κολλούν μεταξύ τους μέσα σε ένα καλούπι με υψηλή πίεση ατμού.
Από την άλλη, η εξηλασμένη πολυστερίνη είναι κλειστής κυψελωτής δομής και παράγεται με τη διαδικασία της εξήλασης, όπου γίνεται πολυμερισμός της θερμοπλαστικής πολυστερίνης με προωθητικό αέριο τον υδροχλωροφθοράνθρακα. Και οι δύο τύποι πολυστερίνης έχουν χρησιμοποιηθεί μάλιστα ως θερμομονωτικό υλικό. Ενώ όμως το οικοδομικό υλικό οφείλει να έχει μεγάλο κύκλο ζωής, το υλικό για το δοχείο του φαγητού που θα φέρει ο ντελιβεράς ως την πόρτα μας δεν έχει τέτοιες απαιτήσεις, καθώς θα πεταχτεί ιδιαιτέρως σύντομα, αμέσως μόλις αδειάσει δηλαδή το περιεχόμενό του στο στομάχι μας.
Τη διογκωμένη πολυστερίνη δεν τη συναντούσες άλλοτε παντού και είναι μια εταιρία του Μίσιγκαν αυτή που ευθύνεται για τη γενίκευσή της στις συσκευασίες. Η Dart Manufacturing (και Dart Container Corporation αργότερα) άρχισε να πουλά από το 1960 τα ποτηράκια από φελιζόλ χρησιμοποιώντας ως πρώτη ύλη τη διογκωμένη πολυστερίνη. Σύντομα θα γινόταν κολοσσός και θα ανάγκαζε τη βιομηχανία τροφίμων να γονατίσει μπροστά της.
Εξίσου σύντομα θα άρχιζαν όμως και οι μελέτες για τις περιβαλλοντικές επιπτώσεις του προϊόντος. Τα McDonald’s, για παράδειγμα, ήταν από τις πρώτες αλυσίδες που κατηγορήθηκαν για τη συσκευασία από πολυστερίνη που χρησιμοποιούσαν για τα μπέργκερ τους. Όταν η κατακραυγή γενικεύτηκε, τα McDonald’s απέσυραν τη συσκευασία στις αρχές της δεκαετίας του 1990.
Η πολυστερίνη ζει και βασιλεύει όμως σε πολλές συσκευασίες ανά τον κόσμο, ειδικά εκεί όπου πρόκειται να μεταφερθεί κατεψυγμένο κρέας. Και είναι φυσικά μια βιομηχανία δισεκατομμυρίων. Σκεφτείτε μόνο πόσα (θερμομονωτικά ή μη) δοχειάκια από φελιζόλ πετιούνται κάθε μέρα στον κόσμο!
Διάφορες απόπειρες έχουν γίνει για να παραχθούν νέα προϊόντα από τον πολυμερισμό του στυρολίου. Τα νέα πολυμερή, όπως τα τρολιτούλ, στυρόπλαστο, φριγκολίτ κ.ά., μπορούν να ανακυκλωθούν με σαφώς πιο εύκολο τρόπο, κάτι που έχει κάνει τις αντιδράσεις να κοπάσουν ελαφρώς.
Υπάρχουν ωστόσο τεράστια αποθέματα φελιζόλ εκεί έξω και θα υπάρχουν πιθανότατα για πολλά πολλά χρόνια ακόμα…
