Η έννοια των θανατηφόρων τεχνητών βακτηρίων που καταλαμβάνουν το ανθρώπινο σώμα μπορεί να ακούγεται σαν σενάριο από σειρά επιστημονικής φαντασίας, όπως το The Last of Us. Ωστόσο, ένας βραβευμένος με Νόμπελ βιολόγος έχει εκφράσει ανησυχία ότι αυτό θα μπορούσε να γίνει πραγματικότητα, εν μέσω αυξανόμενου ενδιαφέροντος για τα κατοπτρικά βακτήρια.
Τι είναι τα κατοπτρικά βακτήρια;
Τα κατοπτρικά βακτήρια αποτελούν έναν τύπο συνθετικής ζωής, όπου όλα τα βιολογικά μόρια αντικαθίστανται με τα «κατοπτρικά» αντίστοιχά τους. Αυτές οι συνθετικές μορφές ζωής έχουν προκαλέσει συναγερμό στην επιστημονική κοινότητα λόγω των επικίνδυνων συνεπειών τους. Μια ομάδα 38 κορυφαίων επιστημόνων παγκοσμίως εξέδωσε πρόσφατα μια προειδοποίηση, ζητώντας την αναστολή της έρευνας που θα μπορούσε να οδηγήσει στη δημιουργία αυτών των θανατηφόρων μορφών ζωής.
Ο κίνδυνος για το ανθρώπινο σώμα
Ο καθηγητής Gregory Winter, μοριακός βιολόγος από το πανεπιστήμιο του Cambridge και νικητής του Νόμπελ το 2018 για τη δουλειά του πάνω στην εξέλιξη των αντισωμάτων, εξήγησε πώς αυτά τα βακτήρια θα μπορούσαν να καταλάβουν το ανθρώπινο σώμα.
Ο καθηγητής προειδοποίησε ότι «εάν τα κατοπτρικά βακτήρια εισχωρήσουν στην κυκλοφορία του αίματος, θα μπορούσαν να μπλοκάρουν τα αιμοφόρα αγγεία, προκαλώντας αποτυχία της κυκλοφορίας και εγκεφαλικά επεισόδια». Επίσης, μπορεί να αποικίσουν τις πληγές, οδηγώντας σε πληγές που δεν επουλώνονται και ενισχύοντας τις λοιμώξεις από υπάρχοντα παθογόνα βακτήρια.
Η αντίσταση του ανοσοποιητικού συστήματος
Ο καθηγητής Winter επισημαίνει ότι πιθανότατα θα ήταν «αδύνατο» να δημιουργηθεί εμβόλιο κατά αυτών των θανατηφόρων λοιμώξεων. Η φυσική άμυνα της ζωής στη Γη βασίζεται σε μοριακές δομές με συγκεκριμένη «κατεύθυνση» ή «χειρομορφία», όπως τα δεξιόστροφα μόρια του DNA και τα αριστερόστροφα αμινοξέα που αποτελούν τις πρωτεΐνες του σώματός μας. Τα κατοπτρικά βακτήρια, όμως, θα διαθέτουν αντίθετη «χειρομορφία», γεγονός που τα καθιστά αόρατα στο ανοσοποιητικό σύστημα των ζωντανών οργανισμών.
Ο καθηγητής εξηγεί: «Για παράδειγμα, τα λευκά αιμοσφαίρια του ανθρώπινου αίματος έχουν εξελιχθεί για να αναγνωρίζουν και να καταστρέφουν τα βακτήρια που εισβάλλουν στο σώμα μας, αλλά τα “αριστερόστροφα” ένζυμα που χρησιμοποιούν δεν θα μπορούσαν να χωνέψουν τις “δεξιόστροφες” πρωτεΐνες των κατοπτρικών βακτηρίων».
Οι επιπτώσεις στην ανθρωπότητα και τη φύση
Όπως αναφέρει η Daily Mail, η μεγάλη ανησυχία είναι ότι αν τα κατοπτρικά βακτήρια διαφύγουν από το εργαστήριο και φτάσουν στον έξω κόσμο, τα μοναδικά χαρακτηριστικά τους θα μπορούσαν να προκαλέσουν καταστροφικές συνέπειες. Ο καθηγητής Winter αναφέρει: «Αρχικά, η εξάπλωσή τους μπορεί να είναι αργή, καθώς δεν θα διαθέτουν εξειδικευμένους μηχανισμούς για να μολύνουν τον άνθρωπο, αλλά σύντομα θα μπορούσαν να εξελιχθούν και να γίνουν πιο μολυσματικά».
Το πιο ανησυχητικό είναι ότι αυτά τα βακτήρια θα μπορούσαν να μολύνουν άλλα ζωντανά όντα, όπως φυτά και ζώα, και να καταστήσουν αδύνατη την εξάλειψή τους από τα οικοσυστήματα που μας υποστηρίζουν. Ο καθηγητής Winter προειδοποιεί ότι «η κλιματική αλλαγή θα είναι το λιγότερο από τα προβλήματά μας, αν τα κατοπτρικά βακτήρια διαρρεύσουν στο περιβάλλον».
Ο κίνδυνος για τη γεωργία και το οικοσύστημα
Η εξάπλωση των κατοπτρικών βακτηρίων θα μπορούσε να καταστρέψει τα παγκόσμια γεωργικά συστήματα. Ο δρ Jonathan Jones, ειδικός σε φυτικά νοσήματα από το Sainsbury Laboratory, δήλωσε: «Τα φυτικά νοσήματα είναι σχετικά σπάνια, καθώς τα περισσότερα παθογόνα δεν μπορούν να αναπτυχθούν πάνω σε πολλά φυτά. Αν όμως αυτό συνέβαινε, θα μπορούσαμε να έχουμε ένα βακτήριο που να αναπτύσσεται σε όλα τα φυτά, όχι μόνο σε καλλιεργούμενα, αλλά σε ολόκληρο το οικοσύστημα».
Η τρέχουσα κατάσταση και οι προοπτικές
Η καλή είδηση είναι ότι τα κατοπτρικά βακτήρια παραμένουν προς το παρόν μια θεωρητική απειλή. Οι επιστήμονες έχουν κάνει κάποια πρόοδο στην παραγωγή κατοπτρικών πρωτεϊνών και στη δημιουργία τεχνητών κυττάρων, αλλά αυτά τα πεδία βρίσκονται ακόμη στην αρχή τους και θα χρειαστούν δεκαετίες έρευνας, για να επιτευχθεί η δημιουργία κατοπτρικών οργανισμών.
Ο δρ Andreas Plückthun, ειδικός στην πρωτεϊνική μηχανική από το Πανεπιστήμιο της Ζυρίχης, δήλωσε: «Η δημιουργία καθρεπτικής ζωής θα απαιτούσε τη συνεργασία χιλίων ατόμων για 20 χρόνια. Αυτό δεν είναι κάτι αδιανόητο, αλλά ούτε και κάτι που θα μπορούσε να κάνει κάποιος τρομοκράτης σε ένα υπόγειο».
Η δημιουργία ενός καθρεπτικού οργανισμού θα ήταν επίσης εξαιρετικά δαπανηρή, με το κόστος να φτάνει τα δεκάδες εκατομμύρια δολάρια ακόμα και για την παραγωγή μικρών τμημάτων DNA.
