Ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν κατέγραψε ένα νέο εκλογικό θρίαμβο, αποδεικνύοντας για ακόμη μια φορά πως πρόκειται για τον απόλυτο κυρίαρχο στην πολιτική σκηνή της Τουρκίας. Η νίκη στέλνει ένα μήνυμα και στο εξωτερικό και κυρίως στην Ευρώπη και τις ΗΠΑ, που αναμφισβήτητα αν και κεκαλυμμένα, θα επιθυμούσαν μια αλλαγή σκυτάλης στην ηγεσία της Τουρκίας, με την ελπίδα η χώρα να επιστρέψει στο άρμα της Δύσης.
Στο εσωτερικό, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν δεν αναμένεται να πορευτεί με διαφορετικό τρόπο, διατηρώντας την αυταρχική διακυβέρνηση. Εξάλλου με αυτές τις πρακτικές (έλεγχος κρατικών θεσμών, περιορισμός τους κράτους δικαίου, συρρίκνωση της διάκρισης των εξουσιών, διώξεις πολιτικών αντιπάλων κ.α.) παρέμεινε στην εξουσία και αυτές έχει μάθει να χρησιμοποιεί καλύτερα από τον καθένα το καθεστώς του.
Όμως παρά την ιστορική νίκη του «Σουλτάνου», που ανανεώνει την 20ετή θητεία, η επόμενη ημέρα δεν θα είναι καθόλου εύκολη. Η οικονομία της Τουρκίας, εξαιτίας των erdoganomics, έχει βυθιστεί σε έναν καταστροφικό κύκλο υποβάθμισης και δυσθεώρητου πληθωρισμού, και ο Ερντογάν βρίσκεται αντιμέτωπος με τον οικονομικό ορθολογισμό και τη λήψη δύσκολων αποφάσεων.
«Οι επιλογές είναι δύο για τον Ερντογάν», σημειώνει στο Newsbeast ο Κωνσταντίνος Φίλης, καθηγητής διεθνών σχέσεων και αναλυτής διεθνών θεμάτων του Ant1:
«Η μία είναι να επιμείνει στα erdoganomics γεγονός που θα οδηγήσει τη χώρα στα πρόθυρα της χρεοκοπίας. Είναι σχεδόν βέβαιο πως οι αγορές αποκλείεται να μη ζητήσουν, να μην απαιτήσουν από τον Ερντογάν να προσαρμοστεί και σε περίπτωση που δεν τον κάνει προφανώς θα τον τιμωρήσουν. Θα υποχρεωθεί να πάρει δύσκολες αποφάσεις, τις οποίες κατάφερε να μεταφέρει χρονικά για μετά τις εκλογές. Διότι υπό κανονικές συνθήκες θα έπρεπε να τις είχε λάβει πριν από τις εκλογές, αλλά ενδεχομένως το αποτέλεσμα τότε να ήταν διαφορετικό».
«Η δεύτερη επιλογή του Ερντογάν είναι τελικά να προσαρμοστεί, κάτι που προϋποθέτει παραδοχή της δικής του ευθύνης, και όχι της διεθνούς οικονομικής κρίσης και του “ξένου παράγοντα” που τον πολεμά γιατί δεν θέλει ανεξάρτητη Τουρκία – διότι αυτά ήταν τα επιχειρήματά του. Σε αυτή την περίπτωση η Τουρκική οικονομία έχει δυνατότητες, δεν μπορεί κανείς να την υποτιμήσει. Ωστόσο θα απαιτηθεί και χρόνος και κόπος για να μπορέσει να επιστρέψει εκεί που ήταν στα πρώτα 15 χρόνια της κυριαρχίας Ερντογάν, όπου πράγματι η οικονομία έκανε τεράστια άλματα. Λογικά, όπως είναι τώρα τα πράγματα, το πρώτο μισό της θητείας Ερντογάν, δηλαδή δύο και πλέον χρόνια, θα χρειαστεί να ασχοληθεί πάρα πολύ σοβαρά με την οικονομία, η οποία αναμένεται να είναι και η προτεραιότητα».
Τα μηνύματα στη Δύση
Η εκλογική αναμέτρηση στην Τουρκία είχε χαρακτηριστεί ως μια από τις κρισιμότερες του 2023, αλλά και των τελευταίων χρόνων, καθώς τα διακυβεύματα για τη Δύση ήταν πολύ κρίσιμα. Οι ελπίδες για την ανατροπή Ερντογάν αποδείχθηκαν φρούδες και πλέον ΗΠΑ και ΕΕ προετοιμάζονται για άλλα πέντε χρόνια με τον «Σουλτάνο». Για την εκλογική του νίκη, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν «πόνταρε» εν μέρει και στο αντιδυτικό αίσθημα της τουρκικής κοινωνίας και θεωρείται απίθανο να πραγματοποιήσει μια δραματική αλλαγή στην ουσία της εξωτερικής πολιτικής. Ωστόσο πληροφορίες ανέφεραν πως πρόθεσή του, σε περίπτωση που κέρδιζε μια νέα θητεία στην προεδρία της χώρας, είναι να ρίξει τους τόνους στην ένταση με τη Δύση.
Εξάλλου – στην πράξη – δεν συμφέρει καμία από τις δύο πλευρές και ο Τούρκος πρόεδρος αν και έχει δημιουργήσει στενούς προσωπικούς δεσμούς με τον Βλαντιμίρ Πούτιν, αντιλαμβάνεται πως μέρος της αξίας του για τη Μόσχα είναι και η ιδιότητά της χώρας του ως μέλος του ΝΑΤΟ. Από την πλευρά τους και η Ουάσινγκτον και η Ευρώπη σε καμία περίπτωση δεν θα επιθυμούσαν μια ολική ρήξη με την Τουρκία, για την οποία πολλοί ανώτατοι αξιωματούχοι έχουν επισημάνει πως παραμένει ένας σημαντικός και κρίσιμος εταίρος για τη Δύση, για γεωπολιτικούς, διπλωματικός και οικονομικούς λόγους.
«Ο Ερντογάν έχει πάρα πολλά πρόσωπα και κανείς δεν μπορεί να πει με βεβαιότητα ποιο από όλα θα εμφανίσει. Και του προσαρμοστικού και του άτεγκτου, και του διαλλακτικού και του ανυποχώρητου», σχολιάζει ο κ. Φίλης και συνεχιζει: «Νομίζω όμως πως θα συνεχίσει στα ίδια με την ίδια στρατηγική. Είναι εξάλλου αυτή που του αρέσει γιατί μπορεί σε εμάς να φαίνεται ως “αναξιοπιστία”, αλλά δημιουργεί μια δυσκολία στην άλλη πλευρά να προβλέψει την επόμενη κίνησή του. Και θεωρεί ότι αυτό του δίνει και το στοιχείο του αιφνιδιασμού, αλλά και τη δυνατότητα να κινείται και να ελίσσεται. Γιατί εάν ήταν δεδομένος για κάποια πλευρά ή απόλυτα προσανατολισμένος θα ήταν δύσκολο να έχει μεγάλα περιθώρια διαπραγματευτικών ελιγμών».
«Λογικά λοιπόν δεν αναμένεται να δούμε κάποια συνταρακτική αλλαγή από πλευράς Ερντογάν. Εφόσον επικρατήσει ο αυταρχισμός στο εσωτερικό αυτό σημαίνει πως η Τουρκία θεσμικά θα συνεχίσει να αποκλίνει από τη Δύση, αλλά ως σύμμαχος θα είναι στη γνωστή λογική Ερντογάν, δηλαδή… “τόσο, όσο”». «Όσο ικανοποιούνται τα τουρκικά συμφέροντα και οι θέσεις τόσο θα αναδεικνύει τη συμμαχία, όσο δεν ικανοποιείται έχει ανοιχτές πόρτες και παράθυρα και δρόμους και λεωφόρους, θα έλεγα, προς άλλες κατευθύνσεις», δηλώνει ο Κωνσταντίνος Φίλης και υπογραμμίζει: «Όχι για να βγει από το ΝΑΤΟ και να γίνει μέλος της Σαγκάης, αλλά ενδεχομένως να αποκτήσει καθεστώς παρατηρητή ή πιο έντονη παρουσία στους BRICS, να κάνει δηλαδή κινήσεις που θα δείχνουν ότι κανείς δεν πρέπει να τον θεωρεί δεδομένο».
Μπορεί όμως η Δύση να αποδεχτεί αυτόν τον διπλό ρόλο της Τουρκίας; «Η Δύση δεν θα πρέπει να αμβλύνει τη στάση της. Το αντίθετο, θα πρέπει να επιβάλει στην Τουρκία ένα πλαίσιο κανόνων, αναγνωρίζοντας ότι πλέον – ειδικά μετά την επανεκλογή Ερντογάν – δεν μπορεί να υποστηρίζεται πως με την Τουρκία έχουμε κοινές αρχές ή ότι μπορεί να έρθει κοντά στα ευρωπαϊκά ιδανικά και δυτικά πρότυπα για τη λειτουργία μιας δημοκρατίας», υπογραμμίζει ο κ. Φίλης.
«Εφόσον αυτό το συνειδητοποιήσουμε θα πρέπει παρόλα αυτά να μην πάμε σε μια συναλλακτικού τύπου σχέση με την Τουρκία, όπως υπάρχει τελευταία. Ακόμη όμως και εάν αυτή συναλλακτικού τύπου σχέση δεν μπορεί να αποτραπεί θα πρέπει να έχει ισχυρές δόσεις κανόνων. Γιατί μια Τουρκία για την οποία αποδεχόμαστε την πολυδιάστατη εξωτερική πολιτική είναι το ένα κρατούμενο. Μια Τουρκία όμως η οποία δρα χωρίς κανέναν έλεγχο, χωρίς κανόνες, και θα μπορεί να αποφεύγει τις κυρώσεις των Δυτικών στη Ρωσία και να επωφελείται τα μέγιστα από αυτό και ταυτόχρονα να έχει ρόλο και λόγο και θέση στα δρώμενα που αφορούν στη Δύση, νομίζω πως αρχίζει να γίνεται προβληματικό και ενοχλητικό».
Τι θα πρέπει να κάνει η Ελλάδα;
Μπορεί ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν το τελευταίο διάστημα να περιόρισε σε κάποιο βαθμό την επιθετική ρητορική του, ιδιαίτερα μετά την τραγωδία με τον σεισμό της 6ης Φεβρουαρίου, ωστόσο δεν πρόκειται να εγκαταλείψει τη στρατηγική και τις θέσεις του σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά και την ανατολική Μεσόγειο, καθώς αυτή αποτελεί βασικό δόγμα στην τουρκική εξωτερική πολιτική.
Σχετικά με τη στάση που θα πρέπει να τηρήσει η Ελλάδα, ο Κωνσταντίνος Φίλης τονίζει πως «θα πρέπει πάντα να κινείται προδραστικά σε σχέση με την Τουρκία. δεν θα πρέπει να περιμένει το πώς θα τοποθετηθεί η άλλη πλευρά». Σχετικά με τις προθέσεις που εκφράζονται για να ανοίξει μια «καινούργια σελίδα» στις σχέσεις των δύο χωρών, ο καθηγητής διεθνών σχέσεων επισημαίνει πως «αυτή η νέα σελίδα δεν μπορεί να ανοιχτεί με τους όρους που δείχνει να επιθυμεί η Τουρκία».
«Αυτό δεν μπορεί να γίνει σε καμία περίπτωση και πρέπει να είναι ξεκάθαρο και προς τους Τούρκους και προς τους εταίρους μας. Δεν είναι κακό να συζητάς, το αντίθετο, είναι καλό και όσο περισσότερα προβλήματα υπάρχουν πρέπει να συζητάς περισσότερο. Αλλά για να έχει νόημα αυτή η συζήτηση και περιεχόμενο θα πρέπει να έχει και κάποιους όρους και κάποιους κανόνες, κάτι το οποίο δεν επιθυμεί η Τουρκία. Νομίζω πως σε αυτό θα πρέπει να εστιάσουμε και εμείς και να είμαστε σαφής πως δεν θέλουμε τον διάλογο για τον διάλογο, αλλά θέλουμε έναν κανονικό διάλογο που θα μπορούσε να έχει και αποτέλεσμα».
Διαβάστε εδώ πώς αποκωδικοποιεί η Αθήνα τη νίκη Ερντογάν
