Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ θεωρείται ένας από τους κορυφαίους σκηνοθέτες της 7ης τέχνης και όχι αδίκως. Οι ταινίες του και ο τρόπος που δούλευε επηρέασαν τον κόσμο του σινεμά, ανοίγοντας νέους δρόμους στην κινηματογραφική δημιουργία.

Αρκετές από τις ταινίες που «υπέγραψε» βρίσκονται σε λογής-λογής λίστες με τις καλύτερες ταινίες του σινεμά.

Ξεχωριστή αναφορά αξίζει το μνημειώδες έργο «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι», μιας και πρόκειται για ένα από τα πλέον αμφιλεγόμενα του σκηνοθέτη. Οι περισσότεροι κριτικοί το αποθέωσαν και προτάθηκε από την Αμερικανική Ακαδημία για 4 Όσκαρ, μεταξύ των οποίων και αυτό της Καλύτερης Ταινίας (η μία από τις δύο συνολικά ταινίες που προτάθηκαν για το βραβείο, έχοντας λάβει σήμα καταλληλότητας «Χ»).

Ωστόσο, τόσο ορισμένοι κριτικοί, όσο και μερίδα του κοινού, κατηγόρησαν τον Κιούμπρικ για ιδεολογική σύγχυση, καθώς και για αχαλίνωτη βία και «κακή πορνογραφία».

Σε κάθε περίπτωση, «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι» είναι μια ταινία που δύσκολα ξεχνιέται από όσους την έχουν δει, ενώ στο πέρασμα των χρόνων, έχει δημιουργήσει το δικό της μύθο στις τάξεις των σινεφίλ.

Παρόλα αυτά, υπάρχουν ορισμένες πτυχές γύρω από τη δημιουργία και προβολή της πολύκροτης ταινίας που δεν έχουν γίνει τόσο γνωστά. Ας δούμε λοιπόν 10 πράγματα που πιθανότατα δεν γνωρίζατε από «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι»…

Ο Κιούμπρικ δεν ήθελε στην αρχή να σκηνοθετήσει την ταινία

Ο Στάνλεϊ Κιούμπρικ ήρθε για πρώτη φορά σε επαφή με το μυθιστόρημα του Άντονι Μπέρτζες «Το Κουρδιστό Πορτοκάλι», όταν ο σεναριογράφος Terry Southern που συνεργάστηκαν για το «Dr. Strangelove», του έδωσε ένα αντίγραφο κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων.

Ο Southern είχε διασκεδάσει με το μαύρο χιούμορ του βιβλίου και πίστευε ότι ο Κιούμπρικ θα ήθελε να το μεταφέρει στη μεγάλη οθόνη. Ωστόσο, ο μεγάλος σκηνοθέτης φέρεται να μην βρήκε τόσο ενδιαφέρον το βιβλίο, τουλάχιστον σε πρώτη ανάγνωση, εξαιτίας κυρίως της γλώσσας Nadsat που ο Μπέρτζες είχε δημιουργήσει για το έργο. Η γλώσσα που θα μπορούσε να μεταφραστεί σαν τη ρωσική λέξη για τον «νέο» και αποτελούνταν από ομοιοκατάληκτη αργκό Ρωσικών και Κόκνι, μπέρδεψε το σκηνοθέτη, μέχρι που ξαναείδε το αρχικό υλικό μετά τις αποτυχημένες προσπάθειές του να κάνει μια βιογραφική ταινία για το Ναπολέοντα. Ο ίδιος άρχισε να αλλάζει γνώμη όταν είδε τον Άλεξ σαν το είδος ανθρώπου που ήταν και ο Ριχάρδος ο 3ος (του Σαίξπηρ).

Ο Malcolm McDowell ήταν η μοναδική επιλογή του Κιούμπρικ για τον Άλεξ

Πριν ο Κιούμπρικ αναλάβει την προσαρμογή του «Κουρδιστού Πορτοκαλιού», υπήρχαν φήμες ότι ο Μικ Τζάγκερ των Ρόλινγκ Στόουνς θα έπαιζε τον Άλεξ, με άλλα μέλη του συγκροτήματος να ενσαρκώνουν τα υπόλοιπα μέλη της συμμορίας. Όταν όμως ο γνωστός σκηνοθέτης βρέθηκε στην καρέκλα του σκηνοθέτη, ζήτησε έναν και μόνο έναν άνθρωπο για να υποδυθεί τον Άλεξ: το Malcolm McDowell.

Ο Κιούμπρικ είχε δει τον ηθοποιό στο ντεμπούτο του στην ταινία «Εάν…», στην οποία υποδύονταν έναν επαναστάτη και βίαιο νέο. Ο McDowell, μάλιστα, δεν χρειάστηκε ποτέ να περάσει από οντισιόν! Σύμφωνα, τέλος, με μια φήμη που είχε ακουστεί, εάν ο McDowell αρνούνταν το ρόλο, ο Κιούμπρικ θα παρατούσε το φιλμ!

Ο McDowell δεν είχε ιδέα ποιος ήταν ο Κιούμπρικ

Παρόλο που ο Κιούμπρικ ήθελε αποκλειστικά το McDowell για το ρόλο του Άλεξ, ο ηθοποιός αρχικά δεν κατάλαβε ποιος ήταν ο σκηνοθέτης. Όταν του προτάθηκε ο ρόλος, ο McDowell λανθασμένα πίστεψε ότι ο σκηνοθέτης ήταν ο Στάνλεϊ Κράμερ, ο δημιουργός των ταινιών «Δίκη της Νυρεμβέργης» και «Είναι ένας τρελός… τρελός… τρελός κόσμος». Συνειδητοποίησε ότι είχε να κάνει με τον Κιούμπρικ, όταν ο φίλος του και σκηνοθέτης του «Εάν…», Lindsay Anderson, του έδειξε την «Οδύσσεια του Διαστήματος»!

Ο Κιούμπρικ βασίστηκε σχεδόν πιστά στο βιβλίο

Ο σκηνοθέτης ακολούθησε τόσο πιστά το αρχικό βιβλίο, που το σενάριο αποτελούνταν σχεδόν από τους διαλόγους και τις σκηνοθετικές οδηγίες που περιείχε και το αυθεντικό έργο. Ακόμη και ο τίτλος, που σε αρχικά δοκίμια ήταν «Η τεχνική Ludovico» (από το πείραμα που επιβάλουν στον Άλεξ), αλλάχτηκε στον αυθεντικό τού βιβλίου, με εντολή Κιούμπρικ.

Σκηνοθέτης και ηθοποιοί δούλεψαν, ακολουθώντας τόσο πιστά το βιβλίο, που ορισμένες φορές δεν χρησιμοποιούσαν καν το σενάριο στο πλατό. Αντιθέτως, είχαν το βιβλίο για όποτε ήθελαν να θυμηθούν κάποιο διάλογο.

Η ταινία ως γνωστών δεν περιλαμβάνει το χαρούμενο τέλος που περιλαμβάνεται στη βρετανική έκδοση του βιβλίου, κατόπιν αιτήματος των εκδοτών του Μπέρτζες. Σε αυτήν την εκδοχή, ο Άλεξ παραιτείται από το βίαιο παρελθόν του και υπόσχεται να γίνει ένας καλός άνθρωπος. Ο Κιούμπρικ βάσισε το σενάριο στην αμερικανική έκδοση του βιβλίου, η οποία δεν περιλαμβάνει το happy end.

Η ταινία γυρίστηκε κυρίως σε υπάρχουσες τοποθεσίες

Η Κιούμπρικ ήθελε να αποδείξει ότι μπορούσε να γυρίσει μια ταινία χωρίς αστρονομικά ποσά, μετά την πανάκριβη παραγωγή της «Οδύσσειας του Διαστήματος». Έτσι, αποφάσισε να χρησιμοποιήσει υπάρχουσες τοποθεσίες. Ο μόνος περιορισμός που έθεσε είναι ότι έπρεπε να βρίσκονταν σε απόσταση που μπορούσε να φτάσει με το αυτοκίνητο από το σπίτι του, που βρίσκονταν έξω από το Λονδίνο. Η πιο διάσημη τοποθεσία ήταν το συγκρότημα κατοικιών του Άλεξ. Για τα γυρίσματα χρησιμοποιήθηκε το Thamesmead Housing Estate, στο νοτιοανατολικό Λονδίνο, που χτίστηκε τη δεκαετία του ’60.

Το «ΣΠΙΤΙ» του συγγραφέα ήταν 3 διαφορετικές περιοχές: ο δρόμος που οδηγούσε εκεί βρίσκονταν έξω από το Munden House στο Bricket Wood, στο Χερτφορντσάιρ. Το εξωτερικό κινηματογραφήθηκε στον «Ιαπωνικό Κήπο» (The Japanese Garden) του Shipton-under-Wychwood, στο Οξφορντσάιρ. Το εσωτερικό, τέλος, ήταν το «Skybreak House» του Radlett στο Χερτφορντσάιρ, με τα έργα στους εσωτερικούς τοίχους να είναι δημιούργημα της συζύγου του Κιούμπρικ).

Τέλος, η σκηνή στο δισκοπωλείο γυρίστηκε στο διάσημο Chelsea Drugstore, ένα μπαρ του Λονδίνου στο οποίο σύχναζαν οι Ρόλινγκ Στόουνς και άλλοι διάσημοι το ‘60 και το ’70.

Για μόλις 3 σκηνές δημιουργήθηκαν σκηνικά: Για το Korova Milk Bar, την είσοδο της φυλακής και το μπάνιο που χρησιμοποιεί ο Άλεξ στο σπίτι του συγγραφέα.

Ένας αληθινός γιατρός εμφανίζεται στην εφαρμογή της τεχνικής Ludovico

Στη σκηνή που ο Άλεξ εξαναγκάζεται να παρακολουθήσει αποτρόπαιες σκηνές στο πλαίσιο της θεραπείας αποστροφής, τα μάτια του McDowell κρατούνται ανοιχτά με κλειδαριές βλεφάρων που χρησιμοποιούνται σε ευαίσθητες οφθαλμολογικές επεμβάσεις.

Ο γιατρός που επιτηρούσε τη διαδικασία και έβαζε στον Άλεξ κολλύριο ήταν ένας πραγματικός επιστήμονας από το οφθαλμολογικό νοσοκομείο Moorfields του Λονδίνου. Αν και το αρχικό σχέδιο ήταν να μείνει εκτός πλάνου, τελικά ο Κιούμπρικ τον συμπεριέλαβε στη σκηνή επειδή θα ήταν αδύνατο ο McDowell να κρατά τα μάτια του ανοιχτά χωρίς τις σταγόνες.

Ο τραυματισμός του McDowell

Παρόλο που στην περίφημη σκηνή του βασανιστηρίου, είχαν βάλει αναισθητικό στα μάτια του McDowell, ο ηθοποιός αναγκάστηκε να υπομείνει φρικτούς πόνους. Τα ειδικά εργαλεία που κρατούσαν τα μάτια του ανοιχτά, έχουν σχεδιαστεί να χρησιμοποιούνται για ασθενείς που βρίσκονται ξαπλωμένοι, όμως ο Κιούμπρικ επέμεινε ότι ο Άλεξ θα πρέπει να βρίσκεται καθιστός ενώ παρακολουθεί το υλικό για την αναμόρφωσή του. Ο κερατοειδής χιτώνας του ματιού του ηθοποιού τραυματίστηκε κατά τη διάρκεια των γυρισμάτων, αναγκάζονται το θρυλικό για την τελειομανία του Κιούμπρικ, να κόψει πρόωρα τη σκηνή.

Η σκηνή του σεξ σε γρήγορη κίνηση, χρειάστηκε 28 λεπτά για να γυριστεί

Ο Κιούμπρικ επέλεξε να θολώσει τη σκηνή σεξ με τον Άλεξ και τις δύο γυναίκες από το δισκάδικο, με την τεχνική του fast-motion (της γρήγορης κίνησης), ώστε να διασφαλίζει πως οι λογοκριτές δεν θα θεωρήσουν πως πρόκειται για σεξουαλικά προκλητικό υλικό. Ωστόσο, η σκηνή ελήφθη υπόψη για να ταξινομηθεί η ταινία στην κατηγορία «Χ», όχι όμως λόγω του σεξουαλικού περιεχομένου, αλλά επειδή οι λογοκριτές φοβόντουσαν ότι η τεχνική θα υιοθετούνταν από ανθρώπους του πορνό που θα εκμεταλλεύονταν το τέχνασμα, να επιταχύνουν την προβολή υλικού στις ταινίες του,ς ώστε να περνάνε από τις επιτροπές λογοκρισίας.

Η συμμετοχή του «Darth Vader» στην ταινία

Ο μυώδης βοηθός του παράλυτου συγγραφέα στην τρίτη πράξη της ταινίας, δεν είναι άλλος από το David Prowse, τον πρώην bodybuilder ο οποίος αργότερα θα εμφανίζονταν στο ρόλο του Darth Vader στη σειρά ταινιών «Star Wars».

Ο ρωμαλέος Prowse αρχικά διαμαρτυρήθηκε για τη σκηνή στην οποία θα έπρεπε να κουβαλήσει το συγγραφέα και την καρέκλα του γύρω από μια γωνία και να τον κατεβάσει στο τραπέζι του δείπνου σε μια και μόνο λήψη.

Ο Κιούμπρικ είχε την τάση να κάνει δεκάδες λήψεις και έτσι ο Prowse, τρομαγμένος, τον προσέγγισε και του είπε «Το όνομα σου δεν είναι “one-take Kubrick” (Κιούμπρικ της μιας λήψης), έτσι δεν είναι;»

Στο πλατό έπεσε σιγή και όλοι πίστευαν ότι ο Prowse θα απολύονταν άμεσα. Ωστόσο, ο Κιούμπρικ απλά γέλασε με το σχόλιο και του είπε ότι όλα θα πήγαιναν καλά. Τελικά, η σκηνή βγήκε σε «μόλις» 6 λήψεις.

Ο Κιούμπρικ απέσυρε την ταινία από τις αίθουσες της Βρετανίας, μετά από απειλές για τη ζωή του

Μετά την προβολή της, η ταινία βρέθηκε στο «στόχαστρο» των βρετανικών ΜΜΕ για μια σειρά βίαιων εισβολών σε σπίτια και δολοφονιών, που πιστεύεται ότι είχαν αντιγραφεί από την υπόθεση του έργου. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα εκκλήσεις να σταματήσει η προβολή της. Η ταινία παρέμεινε διαθέσιμη για διανομή στις σκοτεινές αίθουσες της Βρετανίας, μέχρι που ο ίδιος ο Κιούμπρικ ζήτησε από τη Warner Brothers να σταματήσει την προβολή στο Ηνωμένο Βασίλειο.

Αυτό συνέβη, καθώς όταν ο σκηνοθέτης βρίσκονταν στην Ιρλανδία για τα γυρίσματα της επόμενης ταινίας του, το «Μπάρι Λίντον», δέχτηκε τηλεφωνικές απειλές τόσο για τη ζωή του, όσο και για την οικογένεια του. Οι δράστες απείλησαν να μπουν στο απομονωμένο σπίτι του έξω από το Λονδίνο και να του επιτεθούν, όπως έκανε ο Άλεξ και η συμμορία του στην ταινία. Έτσι, ο σκηνοθέτης απαγόρευσε στην εταιρεία να προβάλει την ταινία στη Βρετανία και την Ιρλανδία μέχρι το θάνατό του, το 1999.

Διαβάστε όλα τα θέματα της ενότητας Weekend του newsbeast.gr