Σε μια από τις πιο φορτισμένες στιγμές της σύγχρονης καθολικής ιστορίας, το Βατικανό ανακοίνωσε το πρωί της Δευτέρας τον θάνατο του πάπα Φραγκίσκου, σε ηλικία 88 ετών. Μόλις λίγες ώρες μετά την τελευταία του δημόσια εμφάνιση, κατά την οποία ευλόγησε τους πιστούς στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου ανήμερα του Πάσχα, ο «πάπας των φτωχών» –όπως τον αποκαλούσαν εκατομμύρια– πέρασε στην αιωνιότητα, αφήνοντας πίσω του μια βαθιά παρακαταθήκη μεταρρυθμίσεων, αγώνα για τους περιθωριοποιημένους και ανοιχτής αγκαλιάς προς όλους, ανεξαρτήτως πίστης ή ταυτότητας.
Η επίσημη ανακοίνωση από τον καρδινάλιο Κέβιν Φάρελ έγινε στις 7:35 π.μ. τοπική ώρα: «Ο επίσκοπος Ρώμης, Φραγκίσκος, επέστρεψε στο σπίτι του Πατέρα». Μέχρι την εκλογή του νέου ποντίφικα, ο Αμερικανός καρδινάλιος ιρλανδικής καταγωγής θα ασκεί καθήκοντα διοίκησης.
Ένας πάπας διαφορετικός από τους άλλους
Γεννημένος ως Χόρχε Μάριο Μπεργκόλιο στο Μπουένος Άιρες, ο Φραγκίσκος έγινε το 2013 ο πρώτος πάπας από τη Λατινική Αμερική και ο πρώτος Ιησουίτης που εξελέγη στην κορυφή της Καθολικής Εκκλησίας. Από την πρώτη του κιόλας εμφάνιση, όταν ζήτησε από το πλήθος να προσευχηθεί για εκείνον αντί να τους ευλογήσει πρώτος, έδειξε ότι η πορεία του θα είναι διαφορετική.
Και πράγματι ήταν. Ο Φραγκίσκος έδωσε φωνή στους φτωχούς, στους μετανάστες, στους άρρωστους, στους φυλακισμένους και στα θύματα σεξουαλικής κακοποίησης μέσα στην ίδια την Εκκλησία.
Ήταν ο πρώτος ποντίφικας που μίλησε με αγάπη για την ΛΟΑΤΚΙ+ κοινότητα, που ταξίδεψε σε εμπόλεμες ζώνες και σε χώρες ξεχασμένες από τη διεθνή κοινότητα, όπως η Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό, και που έκανε τη φωνή του ακουστή υπέρ της κλιματικής δικαιοσύνης και της κοινωνικής ισότητας.
Μέχρι την τελευταία του δημόσια στιγμή –την Κυριακή του Πάσχα– μιλούσε για ειρήνη, για τον τερματισμό της βίας και για τους λαούς που δοκιμάζονται, δείχνοντας έμπρακτα πως η ελπίδα δεν πρέπει ποτέ να σβήσει, ακόμη και μέσα στον πόνο.
Βαρύ πένθος στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου και σε όλο τον κόσμο
Από νωρίς το πρωί της Δευτέρας, πλήθος πιστών άρχισε να συγκεντρώνεται στην Πλατεία του Αγίου Πέτρου. Άνθρωποι όλων των ηλικιών, πολλοί δακρυσμένοι, κρατούσαν φωτογραφίες του πάπα Φραγκίσκου, προσεύχονταν ή απλώς σιωπούσαν.
Το βράδυ, εκατοντάδες συμμετείχαν στη δημόσια προσευχή του Ροζαρίου στα λατινικά, την οποία τέλεσε ο καρδινάλιος Μάουρο Γκαμπέτι, ενώ η πλατεία φωτίστηκε μόνο από κεριά και από την οθόνη που ανακοίνωνε τη νεκρώσιμη τελετή.
Eθνικό πένθος σε Αργεντινή, Βραζιλία, Ισπανία
Η χώρα καταγωγής του, η Αργεντινή, θρηνεί έναν «εθνικό ηγέτη παγκόσμιας απήχησης». Ο πρόεδρος Χαβιέρ Μιλέι ανακοίνωσε επταήμερο πένθος, ενώ στην Μητροπολιτική Καθεδρική του Μπουένος Άιρες τελέστηκε αμέσως επιμνημόσυνη δέηση.
Ανάλογες εικόνες καταγράφηκαν στη Βραζιλία, όπου τελέστηκαν λειτουργίες σε κάθε πόλη και χωριό της χώρας, ενώ η Ισπανία κήρυξε τριήμερο εθνικό πένθος. Στη Μανίλα των Φιλιππίνων –χώρας με τεράστια καθολική κοινότητα– οι καμπάνες των ναών ηχούσαν καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας.
Hγέτες κάθε πίστης υποκλίνονται
Ο Γενικός Γραμματέας του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες χαρακτήρισε τον Φραγκίσκο «αγγελιοφόρο της ελπίδας, της ταπεινότητας και της ανθρωπιάς», επισημαίνοντας ότι «ήταν ένας άνθρωπος πίστης για όλες τις πίστεις». Ο Δαλάι Λάμα έγραψε πως «η καλύτερη τιμή που μπορούμε να του αποδώσουμε είναι να ζούμε με καλοσύνη και να υπηρετούμε τους άλλους».
Από το Παρίσι μέχρι τη Νέα Υόρκη και από τη Βοστώνη μέχρι τη Μαδρίτη, οι αντιδράσεις πολιτικών ηγετών περιελάμβαναν προσωπικές αναφορές και θερμά λόγια. Ο Εμανουέλ Μακρόν τόνισε πως ο πάπας «ενσάρκωνε ένα καθολικό μήνυμα αλληλεγγύης και ειρήνης», ενώ η δήμαρχος Παρισιού ανακοίνωσε ότι ο Πύργος του Άιφελ θα παραμείνει σβηστός απόψε, σε ένδειξη σεβασμού.
Στις ΗΠΑ, οι σημαίες κυματίζουν μεσίστιες μετά από προεδρικό διάταγμα του Ντόναλντ Τραμπ, ο οποίος δήλωσε ότι «ο Φραγκίσκος ήταν ένας καλός άνθρωπος που αγάπησε τον κόσμο». Ο Μπαράκ Ομπάμα τον χαρακτήρισε «σπάνιο ηγέτη που μας έκανε να θέλουμε να γίνουμε καλύτεροι άνθρωποι», ενώ ο Τζο Μπάιντεν δήλωσε πως ήταν «ο πιο ξεχωριστός πάπας που γνώρισε ποτέ η εποχή μας».
Mια εκκλησία στο μεταίχμιο
Μετά από 12 χρόνια παποσύνης, ο Φραγκίσκος αφήνει πίσω του μια Εκκλησία που άλλαξε –συχνά εν μέσω αντιστάσεων. Παρά τις επικρίσεις για καθυστερήσεις στην αντιμετώπιση σκανδάλων σεξουαλικής κακοποίησης, πολλοί τον αναγνωρίζουν ως εκείνον που άκουσε πρώτος τα θύματα, όπως ο Χιλιανός Χουάν Κάρλος Κρους, ο οποίος δήλωσε πως ο Φραγκίσκος τον αντιμετώπισε «σαν πατέρας».
Η συζήτηση τώρα στρέφεται στο μέλλον της Εκκλησίας. Θα συνεχίσει στον δρόμο της συμπερίληψης και της ταπεινότητας που χάραξε ο Φραγκίσκος ή θα επιστρέψει σε μια πιο συντηρητική ρότα; Η Σύγκλητος των Καρδιναλίων θα συνέλθει τις επόμενες ημέρες για να αποφασίσει.
Mια κληρονομιά που δεν τελειώνει με τον θάνατο
Ήταν ο πάπας που μίλησε με τους απλούς ανθρώπους, που πήγε εκεί όπου πονούσε η ανθρωπότητα και που έδωσε στο Βατικανό τη μορφή ενός τόπου λιγότερο αυστηρού και περισσότερο ανθρώπινου.
«Είναι σαν να τελείωσε μια εποχή», είπε συγκινημένη η Μαρίνα Φεντερίτσι, 57 ετών, έξω από τη Βασιλική του Αγίου Πέτρου. «Ακόμα κι αν δεν είσαι καθολικός, σε έκανε να νιώθεις ότι ανήκεις κάπου».
Η Εκκλησία θρηνεί. Ο κόσμος θρηνεί. Μα ο Φραγκίσκος δεν φεύγει – μένει στην ψυχή εκείνων που τον άκουσαν, που τον ακολούθησαν, που διδάχτηκαν από την πράξη και το βλέμμα του.
Μερικές από τις σημαντικότερες αντιδράσεις:
«Ο Φραγκίσκος ήταν μια φωνή για την ειρήνη, την αξιοπρέπεια και τη δικαιοσύνη.» – Αντόνιο Γκουτέρες (ΟΗΕ)
«Με την απλότητά του μας υπενθύμιζε τις ηθικές μας υποχρεώσεις προς τον Θεό και τον συνάνθρωπο.» – Μπαράκ Ομπάμα
«Ήταν ένας καλός άνθρωπος. Τιμή μας να τον τιμούμε.» – Ντόναλντ Τραμπ
«Ζούσε με νόημα και σεμνότητα.» – Δαλάι Λάμα
«Ο σημαντικότερος Αργεντινός της ιστορίας μας.» – Χαβιέρ Μιλέι (Αργεντινή)
«Προσευχόταν κάθε μέρα για τον κόσμο. Πέθανε σε μια υπέροχη μέρα, αντάξια του.» – Rosane Ribeiro (Βραζιλία)
«Για εμάς τους νέους, ήταν πρότυπο. Μια τεράστια απώλεια.» – Jude Aquino (Φιλιππίνες)
«Ήταν σημείο αναφοράς και για εμάς.» – Al Imran & Rasel Mohammad (Μουσουλμάνοι)
