Μια δύσκολη χρονιά έφτασε στο τέλος της. Πριν από ένα εικοσιτετράωρο αποχαιρετήσαμε το 2021, ένα ιδιαίτερο και βίαιο από πολλές απόψεις έτος. Ένα έτος που μας στιγμάτισε. Ενώ προσμονούσαμε ότι θα πάρουμε ολοκληρωτικά τις ζωές μας πίσω ο κορονοϊός συνέχισε και συνεχίζει να μας δείχνει το σκληρό πρόσωπό του.
Γυναικοκτονίες, ξυλοδαρμοί, περιστατικά revenge porn, καταγγελίες για σεξουαλικές κακοποιήσεις και παρενοχλήσεις ακόμη και στον χώρο της εργασίας. Στην κοινωνική συμπίεση που ζήσαμε προστέθηκαν κι άλλα γεγονότα τα οποία προκάλεσαν θλίψη, οργή και απελπισία. Ένα τεράστιο «γιατί». Αυτό το «γιατί» ηχεί δυνατά στο μυαλό μας.
Απευθυνθήκαμε στον ψυχίατρο – νευρολόγο, πρόεδρο του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας και της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας, Θάνο Ασκητή. Τον ρωτήσαμε τι άλλαξε στις ζωές μας μέσα στο 2021; Πώς μας επηρέασε και συνεχίζει να μας επηρεάζει η πανδημία αλλά και γιατί οι γυναικτονίες, η βία κατά των γυναικών και οι εκδικητές συμπεριφορές αυξάνονται;
«Το βασικότερο που ζήσαμε μέσα στο 2021 και ζούμε είναι η ανθρώπινη συμπίεση. Ο άνθρωπος αισθάνεται ότι έχει χάσει την ατομική του ζωή, την ελευθερία του, τον αυθορμητισμό του και είναι παγιδευμένος πίσω από τον φόβο, την αγωνία της ένθεσης μιας μόλυνσης που μπορεί να του χαλάσει τη ζωή» επισημαίνει μιλώντας στο Newsbeast o ψυχίατρος – νευρολόγος Θάνος Ασκητής.
«Η ζωή μας άλλαξε ουσιαστικά από το 2020 στο 2021 με μεγάλη επιβάρυνση ως προς την εξέλιξη της πανδημίας μιας πειστικότητας της κοινωνίας να συμμορφωθεί στη δημόσια υγεία, τον φόβο και την αγωνία που ο άνθρωπος έχει μπροστά στην πιθανή μόλυνση στον ”άγνωστο εχθρό”. Ο ”πόλεμος” έχει διαφοροποιήσει τις ανθρώπινες σχέσεις και κυρίως τις διαπροσωπικές επικοινωνιακές σχέσεις με τον τρόπο που η σημερινή πραγματικότητα μας απειλεί όλο και πιο πολύ χαλώντας την ατομική μας ζωή, την προσωπική μας ελευθερία και την οποιαδήποτε ελευθερία που θα μπορούσαμε να έχουμε χωρίς τον φόβο της μάσκας, του μισοκαλυμένου προσώπου και της συνεχής προστασίας και αγωνίας που βιώνουμε».
«Ζούμε μία διαταραχή ψυχική και σωματική με μία ανοιχτή φλεγμονή»
Όπως τονίζει ο Θάνος Ασκητής ο κορονοϊός είναι για όλους μας μια ανοιχτή φλεγμονή. «Ζούμε μία διαταραχή ψυχική και σωματική με μία ανοιχτή φλεγμονή. Γιατί ανοιχτή φλεγμονή τι σημαίνει; Σημαίνει ότι τόσο ο εγκέφαλος όσο και το σώμα μας βρίσκονται σε μία συνεχή ένταση, εκκρίνουμε ορμόνες του στρες, αδρεναλίνη. Αυτά όλα δημιουργούν επιπτώσεις στο αυτόνομο νευρικό μας σύστημα. Ο άνθρωπος βιώνει ψυχοσωματικές εκδηλώσεις που είναι πολύ έντονες όπως είναι η αϋπνία, η ανησυχία, οι πονοκέφαλοι, οι ζαλάδες, η ψυχική επίπτωση της κατάθλιψης, το άγχος, η οξύτητα και ο θυμός που έχει ξεκινήσει από την εποχή της οικονομικής κρίσης. Η έννοια του κορονοϊού μην ξεχνάμε άλλωστε πως μπήκε στη ζωή μας από τη συνέχεια μιας οικονομικής κρίσης που μας ταλαιπώρησε περίπου πέντε χρόνια.
Αυτή λοιπόν η διαδικασία έρχεται να προσδιορίσει την ανθρώπινη ζωή τελείως διαφορετικά, αλλάζει δηλαδή ουσιαστικά το ψυχολογικό και βιολογικό μας ρολόι» συμπληρώνει.
«Φοβάμαι ότι αυτό θα επεκταθεί και τα επόμενα χρόνια. Θα αλλάξουμε δηλαδή συμπεριφορές καθώς θα έχουμε ξεχάσει πως ήμασταν προ της πανδημίας αφού θα επικρατήσει η ψυχιακή τεχνολογία που ήδη κερδίζει συνεχώς έδαφος σε πάρα πολλά πράγματα από την προσωπική συναλλαγή μας στην τράπεζα, από την τηλεργασία αλλά και από τις ανθρώπινες σχέσεις. Διαφοροποιείται η διάδραση της ανθρώπινης ζωής και αυξάνεται ο θυμός και η καταπίεση που ο άνθρωπος νιώθει από την ένταση. Σχεδόν όλη την ημέρα ασχολούμαστε με τον κορονοϊό» αναφέρει χαρακτηριστικά ο Θάνος Ασκητής.
Γιατί η βία είναι σε έξαρση;
«Η βία είναι ένα φυσικό φαινόμενο της ζωικής μας πλευράς. Είμαστε ζώα. Τα ζώα εκφράζονται με τη βία που είναι μία μορφή άμυνας και επιβίωσης ή μία μορφή επικράτησης τιμωρητικά. Ο άνθρωπος διαφέρει από τα ζώα γιατί έχει έλλογη κρίση, έχει ανώτερες εγκεφαλικές απαρτιώσεις που του δημιουργούν προοπτικές ώστε να μπορεί να διαχειριστεί το συμβάν της ζωής του με οποιονδήποτε τρόπο. Η δολοφονική συμπεριφορά των ανδρών που βλέπουμε την τελευταία περίοδο αποδίδεται κυρίως στην ανωριμότητά τους.
Οι άνδρες πάντα ήταν στα σημαντικά ανώριμοι, δεν είχαν την ικανότητα διαχείρισης των διαπροσωπικών τους σχέσεων και μην ξεχνάμε ότι μεγαλώνουν από μία μητέρα που τους δημιουργεί μία εγωκεντρική στάση ζωής. Η ναρκισσιστική ψυχολογία πιο πολύ αγγίζει τους άνδρες παρά τις γυναίκες.
Οι γυναικοκτονίες έχουν και μιμητικό χαρακτήρα καθώς η πληροφορία μίας κοινωνίας είναι το ”κακό νέο”, γι΄αυτό λοιπόν άλλωστε λένε ότι ”bad news is news και no news… good news”. Η πληροφορία που ακούγεται μιμητικά με την κακή προέκταξη δυστυχώς γίνεται και αντίγραφο. Άρα οι άνθρωποι εξοικειώνονται με τη βία, εδώ έχουμε εξοικειωθεί με τους θανάτους αφού πεθαίνουν δεκάδες πολίτες καθημερινά από κορονοϊό. Έχουμε εξοικειωθεί στη ζωή μας να βλέπουμε πεθαμένους και βία» επισημαίνει ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας.
«Η βία έχει αυξηθεί γιατί οι άνθρωποι έχουν γίνει πιο ανελαστικοί που δεν συσχετίζεται μόνο με τον κορονοϊό, συσχετίζεται και με την καινούργια μορφή της ζωής μας. Από το 2000 και μετά ήρθε ένα Μιλένιουμ που διαφοροποίησε πολύ τον τρόπο με τον οποίο σκεφτόμαστε, λειτουργούμε και επικοινωνούμε.
Πλέον είναι πιο γρήγοροι οι ρυθμοί. Οι άνθρωποι μεγαλώνουν πιο γρήγορα αλλά δεν ωριμάζουν. Έχουν μία εκρηκτική μεταβολή των συνθηκών της ύπαρξής τους άρα δεν μπορούν να προσαρμοστούν σε συνθήκες ζωής που είναι στο ζευγάρι το ”σε θέλω”, ”με θέλεις”, ”δεν σε θέλω”, ”θέλω να φύγω”, ”θέλω να χωρίσω”. Όλα αυτά τα στοιχεία φαίνονται πως δεν μπορούν να απορροφηθούν σε ένα επίπεδο τέτοιο που η αποδοχή και η διαχείριση να είναι η πραγματική φυσιολογική απάντηση. Για παράδειγμα ένας άνδρας που είναι ανώριμος μπορεί να είναι και ψυχοπαθητικός. Τα τελευταία χρόνια έχουμε και μία αύξηση των ψυχικών διαταραχών, της ψυχοπαθολογίας των προσωπικοτήτων που έχουν δύο χαρακτηριστικά, το ναρκισιστικό και το καταναγκαστικό στοιχείο. Υπάρχουν οι άνθρωποι του ”πρέπει”, του σωστού και του λάθους και οι άνθρωποι οι οποίοι θέλουν να ζουν το ψέμα ως δική τους αλήθεια (αυτοί είναι οι νάρκισσοι)» σημειώνει ο Θάνος Ασκητής αναλύοντας τις ανθρώπινες συμπεριφορές στο Newsbeast.
«Η τιμωρητική βία είναι η απόλυτη καταστροφή, σκοτώνεις αυτόν που σε έχει σκοτώσει»
«Η ναρκισιστική λοιπόν συμπεριφορά που φαίνεται να κυριαρχεί πιο πολύ στην ανώριμη δομή ότι ”δεν μπορώ να δεχτώ στην προσωπική μου ζωή και στη σχέση μου την απόρριψη, την άρνηση” απαντά με τη βία. Η βία τι έχει ως νόημα; Την τιμωρία. Και η τιμωρία θέλει την καταστροφή. Άρα η τιμωρητική βία είναι η απόλυτη καταστροφή, αυτό είναι άλλωστε ο θάνατος. Σκοτώνεις αυτόν που σε έχει σκοτώσει.
Οποιοσδήποτε δολοφονεί έναν άνθρωπο καταστρέφεται και ο ίδιος. Αυτή η συμπεριφορά γίνεται ως αποτέλεσμα ανώριμων δομών που η ανθρώπινη κοινωνία δυστυχώς προάγει πίσω από την ταχύτητα του χρόνου, την εύκολη στόχευση και την άρνηση της απόρριψης. Ζούμε εποχές πιο εξαντλητικές, ζούμε συγκεκριμένα την πιο εξαντλητική περίοδο της ζωής μας μεταξύ παθητικής και επιθετικής συμπεριφοράς» λέει ο Θάνος Ασκητής.
«Μια επιθετική προσωπικότητα περνά από τη μία όχθη του ποταμού στην άλλη χωρίς να περάσει μέσα από το ποτάμι»
«Στην ψυχιατρική υπάρχει μία προσωπικότητα που λέγεται passive aggressive (επιθετική προσωπικότητα) που περνά δηλαδή από τη μία όχθη του ποταμού στην άλλη αυτόματα χωρίς να περάσει μέσα από το ποτάμι» εξηγεί ο ψυχίατρος – νευρολόγος.
«Οι εναλλαγές οι συναισθητικές, λειτουργικές και διαπροσωπικές στις συμπεριφορές μας δημιουργούν την οξύτητα και την κορύφωση μίας βίαιης πράξης. Αυτή η βίαιη πράξη μαθαίνεται. Φανταστείτε ένα παιδί που μεγαλώνει σε τέτοιο κλίμα που υπάρχει κακοποίηση, που υπάρχει ξυλοδαρμός, κακή σχέση γονέων, μίσος και εχθρότητα. Αυτά δυστυχώς είναι βιώματα μαθησιακά που οι άνθρωποι σιγά σιγά τα υπηρετούν και λειτουργούν μέσα από αυτά. Στους άνδρες είναι πολύ πιο έντονο το στοιχείο γιατί υπάρχει μεγαλύτερη απορρόφηση ανωριμότητας της διαχείρισης της απώλειας» σημειώνει.
«Ο άνδρας επειδή θεωρείται πιο δυνατός δεν μπορεί να δεχτεί την απόρριψη της συντρόφου. Έτσι όταν τον απορρίπτει αυτή δεν έχει άλλο δρόμο από το να εξαφανίσει την απειλή και να καταστρέψει το υποκείμενο το οποίο υποτίθεται πως αγαπάει, ουσιαστικά όμως είναι εξαρτημένος γιατί δεν σκοτώνεις όταν αγαπάς.
Όταν αγαπάς αποδέχεσαι το θέμα και αποχωρείς όσο και να υποφέρεις και να σου κοστίζει. Δεν καταστρέφεις ποτέ το υποκείμενο της αγάπης σου. Άρα δεν αγαπάς, είσαι εξαρτημένος και ο εξαρτημένος δεν μπορεί να αγαπήσει γιατί υπάρχει κοινωνική αποσύνδεση. Οι άνθρωποι σήμερα δεν μαθαίνουν να μεγαλώνουν σε μία διάδραση επικοινωνίας. Μαθαίνουν να μεγαλώνουν σε μία ατομικότητα που υπερεκτιμάει τα δεδομένα και ζητάει κάπου να δεσμευτεί, κάπου να κολλήσει με αποτέλεσμα η σχέση να γίνεται ανισόρροπη. Η ανισόρροπη σχέση θα έχει πολλές φορές κόστος, είτε ψυχικό, είτε κοινωνικό» προσθέτει.
«Το MeToo ήταν μια υγιής αντίδραση μίας κοινωνίας που σιωπούσε και είχε ομερτά πίσω από την κακοποίηση»
Σχολιάζοντας τις καταγγελίες σεξουαλικής κακοποίησης και παρενόχλησης που μέσα στο 2021 είδαν το φως της δημοσιότητας και προκάλεσαν οργή στην κοινωνία μας ο Θάνος Ασκητής δηλώνει: «Το MeToo ήταν μια υγιής αντίδραση μίας κοινωνίας που σιωπούσε και είχε ομερτά πίσω από την κακοποίηση».
«Το ότι σηκώθηκαν οι γυναίκες και διαμόρφωσαν μία αντίληψη ”φτάνει πια δεν πάει άλλο” ήταν μία πραγματικότητα που έπρεπε να μπει σε μία οριοθέτηση. Βεβαίως κάθε επανάσταση που έχει τη δικαιοσύνη ως αποτέλεσμα και τη δικαίωση ως πράξη έχει και τα όρια της υπερβολής. Αυτό είναι μία φυσική συνέπεια της ίδιας της ζωής. Ο επαναστάτης θα υπερβάλει μέσα στο αίσθημα του δικαίου. Η υπερβολή που πέφτει; Πέφτει στο ότι το MeToo θα δημιουργήσει περισσότερο φόβο στις σχέσεις των δύο φύλων, θα προκαλέσει την αγωνία και την αδυναμία να προβάλει κανείς αυτό που αισθάνεται σε έναν άνθρωπο που τον θέλει. Άλλο να πω σε έναν άνθρωπο ”σε θέλω” και άλλο να τον παρενοχλήσω.
Το MeToo είπε ότι οι άνθρωποι εκμεταλλεύτηκαν με την εξουσία και τη δύναμή τους κάποιους που τους είχαν ανάγκη. Αυτό είναι κατακριτέο και κατάπτιστο και σαφώς έπρεπε να μιλήσει οργανωμένα η κοινωνία η οποία είχε καταδικαστεί από μία συμπεριφορά ανδροκρατούμενης αντίληψης ότι ”σε έχω, σε κατέχω άρα μου ανήκεις και στο κρεβάτι μου και στη δουλειά μου και στο μυαλό μου”. Πίσω από αυτό όμως υπάρχει η επέκταση, η αντανάκλαση του φαινομένου η οποία φέρνει φοβία σε έναν άνδρα που αισθάνεται ότι μπορεί να του αρέσει μία κοπέλα αλλά δεν τολμάει να την πλησιάσει γιατί φοβάται πως μπορεί να αντιδράσει, να τον καταγγείλει να τον μπλέξει. Άρα έχει μπει σε μία άμυνα. Χάνεται το αυθόρμητο. Χάνεται το φλερτ και οι ανθρώπινες σχέσεις δυσκολεύουν πίσω από την παρερμηνεία ότι οποιοδήποτε μήνυμα επιθυμίας μπορεί να μεταφραστεί σε μήνυμα απειλής» λέει ο Θάνος Ασκητής.
«Γενικά οι σύγχρονες κοινωνίες όσο περισσότερο απελευθερώνεται τόσο περισσότερο τιμωρητικές θα είναι. Αν και ακούγεται αντιφατικό έχει μέσα του μία αλήθεια. Η απελευθέρωση προϋποθέτει ωριμότητα, όπως και η δημοκρατία προϋποθέτει συνέπεια και ευθύνη του πολίτη γιατί αλλιώς δεν υφίσταται.
Οι νέοι άνθρωποι πλέον είναι περισσότερο αποφευκτικοί παρά διεκδικητικοί. Αποφεύγουν δηλαδή τους άλλους με την αντικοινωνικότητά τους, με το κλείσιμο στο σπίτι ή με τη διαφυγή των ψηφιακών μέσων που είναι ο μεγάλος εχθρός της ανθρώπινης σχέσης.
Η ψηφιακή τεχνολογία έχει κάνει τον άνθρωπο να μην τολμάει να εκφράσει τα συναισθήματά του φοβούμενος το κόστος. Είμαστε ένας λαός που δεν έχουμε αντίστοιχη κοινωνική μόρφωση και παιδεία και αντιδράμε είτε με τη μορφή της όξυνσης είτε με τη μορφή της αποφυγής» επισημαίνει ο πρόεδρος Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας.
«Ζούμε σε μία ψυχοπαθητική κοινωνία»
Και εκεί που λέγαμε πως το 2021 φτάνει στο τέλος του και πιστέψαμε πως τα είδαμε όλα ένα απόγευμα του Δεκέμβρη «παγώσαμε» μπροστά στις οθόνες μας.
Ο Στάθης Παναγιωτόπουλος, ένας εκ των παρουσιαστών του «Ράδιο Αρβύλα», κατηγορείται για revenge porn, για τη διαρροή στο διαδίκτυο και σε σαιτ ερωτικού περιεχομένου βίντεο και φωτογραφιών γυναικών από τις προσωπικές τους στιγμές εν αγνοία τους.
Τι συμβαίνει όμως στο μυαλό ατόμων που προχωρούν σε τέτοιες πράξεις; Τι «κρύβει» η δημοσιοποίηση προσωπικών στιγμών και τι «μαρτυρά» για την ψυχοσύνθεση των δραστών η εν λόγω πράξη;
«Οι άνθρωποι οι οποίοι χρησιμοποιούν εκδικητές συμπεριφορές δείχνουν ότι ζούμε σε μία έντονα ψυχοπαθητική κοινωνία. Οι άνθρωποι αυτοί είναι βαθιά ναρκισσιστικοί, χωρίς ενσυναίσθηση, χωρίς αίσθημα κόστους και ευθύνης για την πράξη τους. Πολλές φορές μάλιστα είναι και γοητευμένοι με την πρόκληση που οι ίδιοι προκαλούν ή και αναζητούν μέσα στο νοσηρό τους κλίμα. Ο εγωπαθής άνθρωπος κοιτάει μόνο να ικανοποιεί το εγώ του. Δυστυχώς αυτό είναι ένας μέρος μίας κοινωνικής ψυχοπαθολογίας που έφερε η αναγνωρισιμότητα. Όταν γίνεις γνωστός και ξεχωρίσεις από τη συλλογική βάση της ζωής τότε πρέπει να έχεις την ωριμότητα της διαχείρισης ή θα πέσεις στην παγίδα της ανωριμότητας της κρίσης. Στη σεξουαλικότητα αυτό προβάλλεται ως μία αυτολατρεία. Έχεις το δικαίωμα να βιντεοσκοπήσεις τον ερωτικό σου σύντροφο σε μία κοινή σας στιγμή, εφόσον φυσικά υπάρχει συναίνεση. Δεν έχεις όμως το δικαίωμα να την αναρτάς στο διαδίκτυο» τονίζει ο Θάνος Ασκητής.
«Η σεξουαλικότητα στηρίζεται στην ώριμη ενσυναίσθηση, στην κοινωνική ηθική και στα όρια της προστασίας. Όταν αυτά χαθούν δεν έχουμε κανένα αίσθημα, ρόλο ευθύνης ή συνέπειας» επισημαίνει ο πρόεδρος του Ινστιτούτου Ψυχικής και Σεξουαλικής Υγείας και της Ελληνικής Εταιρείας Αγωγής Ψυχικής & Σεξουαλικής Υγείας.
«Η προβολή προσωπικών στιγμών μπορεί είναι εκβιαστική, μπορεί είναι ναρκισσιστική αλλά και να γίνεται για δευτερογενές όφελος. Η πραγματικότητα είναι όμως πως δείχνει ότι υπάρχει ουσιαστική ρηχότητα μέσα σε μία μη συνειδητή συμπεριφορά που τελικά η απάντηση είναι η πρόκληση, δηλαδή να προκαλέσω και θα γοητεύσω» αναφέρει ο ψυχίατρος – νευρολόγος.
«Δυστυχώς δεν υπάρχει ένας νόμος ο οποίος να τιμωρεί παραδειγματικά τους ανθρώπους που παραβιάζουν προσωπικές στιγμές ή το σώμα του ατόμου που είχαν βρεθεί σε μία σεξουαλική συνεύρεση με οποιοδήποτε κόστος, τίμημα ή συνέπεια» συμπληρώνει.
Κλείνοντας ο Θάνος Ασκητής αποχαιρέτα το 2021 λέγοντας πως «ήταν μία χρονιά εξαιρετικά συμπιεστική στις ανθρώπινες σχέσεις και ταραχώδης στις κοινωνικές συνδέσεις».
