Ένα μυστηριώδες πυρηνικό πεδίο και μια ομερτά στην καρδιά της Ευρώπης

Είναι γεγονός ότι η Google με τις εφαρμογές Maps και Earth έχει κάνει τον κόσμο ένα μεγάλο πλανητικό χωριό, επιτρέποντάς μας να περιδιαβούμε την οικουμένη από την καρέκλα μας και να ταξιδέψουμε παντού στην υφήλιο. Παντού; Όχι ακριβώς, καθώς για μια σειρά από εξόχως ακατανόητους λόγους η Google αρνείται πεισματικά να μας δείξει μερικά σημεία του πλανήτη, σημεία ωστόσο που δεν έχουν συνομωσιολογική αίγλη ούτε μυστικιστική λάμψη ξοπίσω τους. Ακόμα και τη διαβόητη Area 51 μας φανερώνει πια η πανταχού παρούσα μηχανή αναζήτησης, μόνο που μια ερευνητική και βιομηχανική δομή της Γαλλίας συνεχίζει πεισματικά να τη λογοκρίνει. Ή κάποιος άλλος λογοκρίνει την Google, που είναι εδώ προφανώς το ίδιο πράμα. Το Πυρηνικό Πεδίο του Marcoule λειτουργεί από το 1956, στον δημόσιο λόγο μπήκε ωστόσο τον Σεπτέμβριο του 2011, όταν μια έκρηξη στις δομές του άφησε τέσσερις τραυματίες και έναν νεκρό. Την ώρα που η γαλλική κυβέρνηση έσπευδε να υποβαθμίσει το γεγονός και τον ραδιενεργό κίνδυνο που για άλλη μια φορά πλανιόταν πάνω από την Ευρώπη, μέσα στην κατακραυγή μάλιστα των διεθνών οργανισμών, μια συνωμοσιολογική αύρα άρχισε να τυλίγει το Marcoule. Είναι προφανώς αυτό το «πυρηνικό» που έχει στον τίτλο του που κάνει την Google να το θολώνει, παρουσιάζοντάς μας καθαρότατα τη γύρω περιοχή. Παρά το γεγονός ότι -όπως μας λένε οι Γάλλοι- το Marcoule είναι ανενεργό από το 2009, συνεχίζουν να το περιφρουρούν μέρα-νύχτα και να πιξελιάζουν την εικόνα του από αέρος. Σαν να μπαίνουν σε μεγάλο κόπο για κάτι που δεν δουλεύει πια. Ή μήπως δουλεύει; Ή δουλεύει άραγε αλλιώς;

Το «Site nucléaire de Marcoule», όπως το λένε οι Γάλλοι, είναι μια πυρηνική εγκατάσταση καμιά 25αριά χιλιόμετρα βορειοδυτικά της Αβινιόν, στις μαγευτικές όχθες του Ρήνου με τις τεράστιες καλλιεργήσιμες εκτάσεις και τους περιβόητους αμπελώνες. Η γιγαντιαία σε διαστάσεις δομή κοντά στη Μεσόγειο άνοιξε τις πύλες της το 1956 για τα πρώτα βιομηχανικά και στρατιωτικά πειράματα των Γάλλων με το πλουτώνιο. Το Marcoule λειτουργούσε για δεκαετίες η κρατική Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας (Commissariat à l’Énergie Atomique), κάποια στιγμή πέρασε ωστόσο στα χέρια του γίγαντα Areva NC, ο οποίος αποτελείται από υπηρεσίες του Δημοσίου αλλά και ιδιωτικά και ξένα κεφάλαια (όπως του Κουβέιτ). Στη δεκαετία του 1970 εμφανίστηκε εκεί ένας πρωτότυπος αντιδραστήρας, ο οποίος λειτούργησε επισήμως ως το 2009, και πλέον, όπως μας λένε, είναι «ένα σημαντικό μέρος για δραστηριότητες παροπλισμένων πυρηνικών εγκαταστάσεων». Πλέον, επισήμως πάντα, ο παλιός αντιδραστήρας αντικαθίσταται σταδιακά από τον καινοτόμο ASTRID, ο οποίος θα ενεργοποιηθεί κάποια στιγμή στη δεκαετία του 2030, μιας και η Γαλλία αρνείται λυσσαλέα να απεμπλακεί από την πυρηνική ενέργεια. Πέρα από την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας, στο Marcoule δραστηριοποιούνταν και συνεχίζουν να το κάνουν μια σειρά από βιομηχανίες πυρηνικών, όπως η περιβόητη MELOX που από το 1995 ανακυκλώνει το πλουτώνιο από τα παρωχημένα πυρηνικά όπλα . Προσθέστε σε όλα αυτά και τις τόσες πυρηνικές ερευνητικές δομές (όπως την ATALANTE) και έχετε έτοιμη την απάντηση γιατί οι δορυφορικές εικόνες της Google εμφανίζονται θολές. Η έκρηξη ωστόσο του 2011 στη νοτιοανατολική Γαλλία έμελλε να πει μια άλλη ιστορία για έναν από τους παλιότερους σταθμούς πυρηνικής ενέργειας της χώρας. Οι Γάλλοι έσπευσαν να χαρακτηρίσουν το δυστύχημα «βιομηχανικό» και όχι «πυρηνικό» -διά στόματος του υπουργού Βιομηχανίας του Σαρκοζί, Ερίκ Μπεσόν- και να καθησυχάσουν την οικουμένη πως δεν υπήρξε σοβαρή διαρροή ραδιενέργειας. Η Επιτροπή Πυρηνικής Ασφάλειας (ANS) δήλωσε πως η έκρηξη συνέβη από μια φωτιά «κοντά σε έναν από τους φούρνους» των εγκαταστάσεων της Centraco, του κέντρου επεξεργασίας των ραδιενεργών αποβλήτων του θεόρατου Marcoule. Ο φούρνος χρησιμοποιούνταν για την τήξη των μεταλλικών αποβλήτων «μικρής ή πολύ μικρής ραδιενέργειας». «Δεν υπήρξαν διαρροές έξω από την περιοχή», διαβεβαίωσε την Ευρώπη η Γαλλία, λέγοντας πως το Marcoule δεν έχει πια πυρηνικούς αντιδραστήρες. Και παρά το γεγονός ότι πράγματι δεν εκκενώθηκαν οι γύρω περιοχές, μια μεγάλη ζώνη τέθηκε σε άτυπη καραντίνα («ασφαλή περίμετρο» την είπαν), για κάθε ενδεχόμενο. Την ώρα που η Διεθνής Επιτροπή Ατομικής Ενέργειας ζητούσε εξηγήσεις για τις συνθήκες του ατυχήματος και είχε καλέσει τα 35 μέλη που απαρτίζουν το Συμβούλιο των Διοικητών της σε αυστηρότερα μέτρα προστασίας, στον απόηχο του πυρηνικού δυστυχήματος της Φουκουσίμα τον Μάρτιο της ίδιας χρονιάς όλα αυτά, αρκετοί ανεξάρτητοι περιβαλλοντικοί οργανισμοί άδραξαν την ευκαιρία να καταδείξουν πως το Marcoule δεν είχε περιληφθεί περιέργως στους ελέγχους ασφαλείας που είχε κάνει η Γαλλία στους πυρηνικούς σταθμούς της. Και μιλάμε για τη Γαλλία πάντα, τη χώρα με τη μεγαλύτερη εξάρτηση από την πυρηνική ενέργεια, καθώς συνεχίζει να καλύπτει ακόμα και σήμερα περισσότερο από τα 2/3 των ενεργειακών αναγκών της από πυρηνικούς αντιδραστήρες. Από 58 πυρηνικούς αντιδραστήρες, για να είμαστε ακριβείς… Αυτό δεν ήταν φυσικά το μόνο αμφιλεγόμενο γεγονός που αφορά στο σκοτεινό Marcoule, αν πιστέψουμε τουλάχιστον την Ευρωπαϊκή Κοινότητα Ατομικής Ενέργειας ή την επιτροπή σοφών που ακούει στο όνομα Διεθνές Πάνελ Σχάσιμων Υλικών. Η οποία σε έκθεσή της το 2008 μιλούσε για υγρά ραδιενεργά απόβλητα που ήταν εκτεθειμένα ή πλημμελώς ασφαλισμένα: «ως τα τέλη του 2005», μας λέει, «περισσότερα από 5.000 δοχεία ανθρακούχου χάλυβα είχαν υπερσυσσωρευτεί». Λίγο αργότερα, γαλλικό δικαστήριο έκρινε πως κάπου… 61.597 τέτοια δοχεία απαιτούσαν εκσυγχρονισμό. Πλέον ξέρουμε πως το 1967 και το 1969 «46.396 βαρέλια αποβλήτων χύθηκαν στη θάλασσα ανοιχτά των ακτών της Ισπανίας και της Βρετάνης, περιλαμβανομένων και 3.479 από το κέντρο επεξεργασίας υγρών αποβλήτων του Marcoule». Η ακριβής έκταση της ραδιενεργούς μόλυνσης του Marcoule δεν μπορεί να εκτιμηθεί, γνωρίζουμε πάντως πως λειτούργησε για 40 ολόκληρα χρόνια χωρίς κανονιστικό πλαίσιο, πριν αποφασίσει τουλάχιστον και η Γαλλία να συνταχθεί με τους άλλους που είπαν το 1995 να υιοθετήσουν μέτρα για την επεξεργασία των πυρηνικών αποβλήτων. Ακόμα και σήμερα δεν είναι ακριβώς σαφές τι συμβαίνει πίσω από τις σφραγισμένες πόρτες του πυρηνικού συγκροτήματος. Και η Γαλλία δεν είναι φυσικά διατεθειμένη να αφήσει τους ειδικούς να μπουν στο Marcoule, σημαντικότατο κρίκο της πυρηνικής της αλυσίδας, μιας αλυσίδας που την έχει καταστήσει «τη μεγαλύτερη εξαγωγό χώρα ηλεκτρισμού του κόσμου», όπως εκτιμά το World Nuclear Association, μια δραστηριότητα που της αποφέρει ετησίως κάπου 3 δισ. ευρώ. Και δεν πρόκειται να την εγκαταλείψει στο άμεσο μέλλον, καθώς έχει δεσμευτεί να ρίξει το ποσοστό της εξάρτησής της από τα πυρηνικά από το 75% που είναι σήμερα στο 50% σε βάθος χρόνου (για το 2025 μιλά αδιάφορα). Και μιας και ο γαλλικός ενεργειακός κολοσσός Areva συνεχίζει να δραστηριοποιείται στο Marcoule, δύσκολα πείθουν πως τίποτα δεν διαταράσσει τα λιμνάζοντα ύδατα της εγκατάστασης. Η ίδια η Areva αποκάλυψε εξάλλου πως αναπτύσσει ήδη τους πυρηνικούς αντιδραστήρες του μέλλοντος και επιδόθηκε και σε μια πελώρια διαφημιστική εκστρατεία για να καθησυχάσει το γαλλικό κοινό πως δεν θα συμβεί μια τραγωδία τύπου Φουκουσίμα στη χώρα του. Άλλοι πάλι διεθνείς πυρηνικοί φορείς, όπως το Global Security Foundation, υποδεικνύουν πως είναι αυτή η «πυρηνική ασφάλεια» που λαμβάνει χώρα -και- στο Marcoule που καλύπτει μια ευρύτατη γκάμα δραστηριοτήτων, δραστηριοτήτων που δύσκολα ανιχνεύονται από παρατηρητήρια και φορείς. Από διαχείριση ραδιενεργών αποβλήτων και καθαρή πυρηνική έρευνα δηλαδή μέχρι και υπηρεσίες προστασίας από τρομοκρατικά χτυπήματα και βιομηχανικό σαμποτάζ. Το ζήτημα, όπως μας λένε, είναι ένα πραγματικό τέρας με πολλά πλοκάμια, «ένας περίπλοκος αστερισμός διεθνών οργάνων» που περιλαμβάνει ακόμα και μαύρη αγορά διακίνησης πυρηνικών αγαθών. Πρόκειται για ένα σωστό καθεστώς, ένας κράτος εν κράτει που λειτουργεί έξω από τα όρια που μπορούν να ελέγξουν τα εθνικά μορφώματα. Το Marcoule έχει ενοχοποιηθεί συχνά στην ιστορία του για υπόγειες σχέσεις με παρασκηνιακά κυκλώματα, μυστικές υπηρεσίες, ακόμα και παράνομους εμπόρους πλουτωνίου και ουρανίου. Και με ένα ως τρία μικροατυχήματα να λαμβάνουν κάθε μέρα χώρα σε κάποιον από τους 58 πυρηνικούς αντιδραστήρες της Γαλλίας, θα πρέπει να περιμένουμε πιθανότατα άλλο ένα πυρηνικό συμβάν για να μάθουμε λίγα περισσότερα για το μυστηριώδες Marcoule, τον παροπλισμένο πυρηνικό αντιδραστήρα που δεν θέλουν με τίποτα οι Γάλλοι να ρίχνει κλεφτές ματιές ο πλανήτης…