Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας και ο βομβιστής που έγινε παγκόσμιο σύμβολο αντίστασης

Κάθε εποχή έχει τα δικά της σύμβολα. Είναι σχεδόν νομοτελειακό. Είναι το σημάδι που αφήνει στο πέρασμα του χρόνου. Είναι το σήμα που θα τη συνοδεύει στην αιωνιότητα και θα την κάνει άμεσα αναγνωρίσιμη. Η εικόνα, άλλωστε, είναι που έχει την δύναμη. Όταν μιλάμε για κινήματα αντίστασης τα πράγματα γίνονται πιο συγκεκριμένα. Η γενιά των σημερινών 70αρηδών, για παράδειγμα, κατά κύριο λόγο είχε σαν σύμβολο εκείνο της Ειρήνης. Οι σημερινοί 50αρηδες είχαν στο προσκεφάλι τους την γνωστή μαυροκόκκινη φιγούρα του Ερνέστο «Τσε» Γκουεβάρα. Οι 30αρηδες έχουν το πρόσωπο του συνωμότη, Γκάι Φωκς (Guy Fawkes). Η 5η Νοεμβρίου του 1605 ήταν η ημέρα που ο πρώην στρατιωτικός με το χαρακτηριστικό τριγωνικό πρόσωπο, θα πυροδοτούσε μια τεράστια βόμβα για να ισοπεδώσει το βρετανικό κοινοβούλιο σκοτώνοντας τον προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβο Α’. Η συνωμοσία της πυρίτιδας, όπως έμεινε στην ιστορία, απέτυχε. Ο Γκάι Φωκς συνελήφθη και εκτελέστηκε, ωστόσο, το όνομα και το πρόσωπό του βρήκαν τη θέση τους στην αιωνιότητα και έγιναν σύμβολα αντίστασης σε κάθε γωνιά του πλανήτη.

Η Συνωμοσία της Πυρίτιδας

Για τους καθολικούς της Βρετανίας η άνοδος, στις 24 Μαρτίου 1603, στο θρόνο, του προτεστάντη βασιλιά Ιάκωβου Α’ σήμανε και την έναρξη μεγάλων δεινών. Ο Ιάκωβος ήταν ιδιαίτερα σκληρός μαζί τους αυξάνοντας διαρκώς την καταπίεση σε βάρος τους με βάρβαρους και τυραννικούς τρόπους όπως μαζικές εκτελέσεις, κατάσχεση περιουσιών και εκδίωξη από τα αξιώματά τους. Δημόσια, άλλωστε, ο ίδιος είχε πει πως πρέπει «όλοι οι παπιστές να εκδιωχθούν από την Αγγλία»!

Περίπου ένα χρόνο αργότερα μια ομάδα Καθολικών αποφάσισε πως αυτή η κατάσταση δεν μπορεί να συνεχιστεί και πως ο βασιλιάς θα έπρεπε να δολοφονηθεί.  Ιθύνων νους της συνωμοσίας ήταν ένας φανατικός καθολικός, ο Ρόμπερτ Κατεσμπι. Βασικός στόχος του σχεδίου του ήταν η ανατίναξη της Βουλής των Λόρδων, την ώρα που ο βασιλιάς θα απηύθυνε χαιρετισμό προς το σώμα. Στη συνέχεια θα προκαλούσε λαϊκή εξέγερση και θα ανέβαζε στο θρόνο την 9χρονη κόρη του Ιάκωβου, Ελισάβετ, που ήταν καθολική.

Σταδιακά και ήδη από το 1604 είχε ξεκινήσει τη στρατολόγηση των ανθρώπων που θα τον πλαισίωναν. Μεταξύ αυτών ήταν και ο Γκάι Φωκς ο οποίος εξαιτίας της στρατιωτικής εμπειρίας που διέθετε έγινε σχεδόν αμέσως ο επικεφαλής του επιχειρησιακού βραχίωνα της συνωμοσίας. Σύμφωνα με τον σχεδιασμό εκείνος θα ήταν που θα τοποθετούσε βαρέλια με πυρίτιδα στο υπόγειο του Κοινοβουλίου και θα τα ανατίναζε στις 5 Νοεμβρίου του 1605, την ώρα που ο βασιλιάς θα μιλούσε στους λόρδους. Αρχικά, οι συνωμότες αποφασίσανε να σκάψουν τούνελ από ένα διαμέρισμα που είχε νοικιάσει ο Ρόμπερτ Κατεσμπι ως το παλάτι στο παλάτι του Γουέστμινστερ. Η πρόοδος του έργου, ωστόσο, ήταν εξαιρετικά αργή και όλοι σκέφτηκαν να τα παρατήσουν. Η τύχη, ωστόσο, τους χαμογέλασε καθώς ενημερώθηκαν πως νοικιάζεται μια αποθήκη που ήταν ακριβώς κάτω που τη Βουλή των Λόρδων. Έτσι οι συνωμότες δεν έχασαν την ευκαιρία και έγιναν οι ένοικοι. Ο Φωκς έμενε στην αποθήκη και την πρόσεχε, ενώ σταδιακά και με προσοχή οι άλλοι κουβαλούσαν βαρέλια πυρίτιδας και τα έκρυβαν κάτω από κάρβουνα.

Η αποκάλυψη της συνωμοσίας, η σύλληψη και η εκτέλεση του Guy Fawkes

Τα πράγματα, ωστόσο, δεν έγιναν όπως τα υπολόγιζαν οι συνωμότες. Μερικές ημέρες πριν την 5η Νοεμβρίου μια ανώνυμη επιστολή έφθασε στα χέρια του Ουίλιαμ Πάρκερ, 4ου βαρόνου του Μοντελιέ . Αποστολέας της, πιθανότατα, ήταν ένας καθολικός ιερέας, στον οποίο ένας από τους συνωμότες είχε αποκαλύψει το σχέδιο κατά τη διάρκεια της εξομολόγησης. Σύμφωνα με μια άλλη εκδοχή την επιστολή έστειλε ένας από τους ίδιους του συνωμότες προειδοποιώντας τον καθολικό λόρδο να μην παραβρεθεί σε εκείνη τη συνεδρίαση προκειμένου να προστατεύσει τη ζωή του. Σε κάθε περίπτωση, ο βαρόνος ειδοποίησε τις Αρχές που ξεκίνησαν άμεσα τις έρευνες και μια μέρα πριν την εκτέλεση του σχεδίου συνέλαβαν τον Φωκς στο υπόγειο της Βουλής δίπλα σε 36 βαρέλια με πυρίτιδα, ικανά να ισοπεδώσουν το κτίριο. Ο Φωκς ομολόγησε αμέσως την συμμετοχή του στη συνωμοσία και είπε πως για το μόνο που λυπάται είναι που δεν τα κατάφεραν να σκοτώσουν τον βασιλιά. Στα φρικτά βασανιστήρια που ακολούθησαν -λέγεται- πως ο Γκάι Φωκς χαμογελούσε συνέχεια, εξού και το γελαστό πρόσωπο στις μάσκες.

Ως ημέρα εκτέλεσης ορίστηκε η 31η Ιανουαρίου του 1606. Απέναντι από το κτίριο που σκόπευαν να ανατινάξουν στήθηκε μια εξέδρα και ένας, ένας οι συνωμότες οδηγούνταν στην αγχόνη. Τελευταίος θα εκτελούνταν ο Φωκς, όταν έφτασαν στην εξέδρα, ωστόσο, εξαντλημένος από τα βασανιστήρια, γλίστρησε, έπεσε με το κεφάλι από μεγάλο ύψος και έσπασε τον λαιμό του. Ο θάνατος ήταν ακαριαίος. Ο Βασιλιάς θύμωσε και διέταξε να τεμαχιστεί η σωρός του και να αποσταλούν τα κομμάτια στις τέσσερις άκρες του Ηνωμένου Βασιλείου, για να θυμίζουν πάντα την «τύχη που περιμένει τους προδότες».

Η ταινία και το μαγικό «άγγιγμα» του Hollywood

Από τότε κάθε χρονιά στη Βρετανία την 5η Νοεμβρίου γιορτάζουν την «Guy Fawkes Night» ή την «Bonfire Night». Αρχικά η γιορτή είχε καθιερωθεί από τον ίδιο τον βασιλιά ως ημέρα μνήμης κατά των προδοτών (κάπως έτσι επικράτησε και η καύση ομοιώματος του Φωκς) , ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου επικράτησε να είναι μια γιορτή αντίστασης που συμμετέχουν κυρίως νέοι άνθρωποι.

Υπάρχει, μάλιστα, και ένα παραδοσιακό τραγούδι το οποίο αναφέρει πως δεν υπάρχει λόγος να ξεχαστεί η συνωμοσία της πυρίτιδας. Remember, remember, the 5th of November (Θυμηθείτε, θυμηθείτε, την 5η του Νοέμβρη) The Gunpowder Treason and plot; (Τη συνωμοσία της πυρίτιδας και την πλοκή της) I know of no reason why Gunpowder Treason (δεν ξέρω κανέναν λόγο γιατί η συνωμοσία της πυρίτιδας) Should ever be forgot. (θα πρέπει να ξεχαστεί) Μέχρι το 2005, όμως, ήταν μια γιορτή που περιοριζόταν εντός των συνόρων του Ηνωμένου Βασιλείου. Από εκείνη την χρονιά και έπειτα, ωστόσο, το «μαγικό ραβδάκι» του Hollywood την μετέτρεψε σε ένα παγκόσμιο γεγονός. Εκείνη ήταν η χρονιά που προβλήθηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες η ταινία «V for Vendetta» η ιστορία της οποίας βασίζεται στη συνωμοσία της πυρίτιδας. Εκεί, ο πρωταγωνιστής (Hugo Weaving) συστήνει στο ευρύτερο κοινό τη μάσκα με το πρόσωπο του Φωκς.

Αξίζει να σημειωθεί, πάντως, πως η ιστορία του Φωκς ήταν η πηγή έμπνευσης για τον Ουίλιαμ Σαίξπηρ ώστε να γράψει το σπουδαίο έργο του «Μάκβεθ»!

Παράλληλα, ο Τζον Λένον, στον πρώτο του σόλο δίσκο του σχήματος John Lennon/Plastic Ono Band το 1970 κλείνει το κομμάτι του Remember, με το στίχο «Remember, remember the 5th of November» (Θυμηθείτε, θυμηθείτε, την 5η του Νοέμβρη) και έναν ήχο έκρηξης αμέσως μετά!

Οι Anonymous, η διαδικτυακή αντίσταση και η νέα τάση στις πορείες

Η ταινία «V for Vendetta» εκτόξευσε τη φήμη του Γκάι Φωκς και τον έκανε σύμβολο αντίστασης σχεδόν σε κάθε γωνιά του πλανήτη. Στην Αγγλία, είναι γνωστός στις τάξεις των ακτιβιστών ως «ο μόνος άνθρωπος που μπήκε στο Κοινοβούλιο με ειλικρινείς προθέσεις» (σύνθημα που είχε γραφτεί σε αφίσα αναρχικών στις αρχές του περασμένου αιώνα). Η μάσκα με το πρόσωπό του σε πολλές περιπτώσεις έχει αντικαταστήσει τις κουκούλες σε συγκρουσιακές διαδηλώσεις σε διάφορες χώρες, ενώ δεν είναι λίγες οι φορές που ακτιβιστές εμφανίζονται με αυτή σε παρεμβάσεις που πραγματοποιούν διεκδικώντας περισσότερες ελευθερίες.

Από το 2005 και έπειτα, άλλωστε, η μάσκα με το πρόσωπο του Γκάι Φωκς είναι και το σήμα κατατεθέν των «Anonymous», των χάκερς που ιδρύθηκαν το 2003 και είχαν σαν «έμβλημα» έναν… κουστουμαρισμένο κύριο που αντί για πρόσωπο είχε ένα ερωτηματικό. Με την πάροδο του χρόνου, ωστόσο, και με δεδομένο πως τα μέλη της οργάνωσης εμφανίζονταν στα βίντεο φορώντας τη μάσκα του Γκάι Φωκς το σήμα αυτό επικράτησε του αρχικού. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend