Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών 2025

Νεότερα στοιχεία για την εμβολιαστική κάλυψη του ελληνικού πληθυσμού έναντι του ιού των Ανθρωπίνων Θηλωμάτων (HPV), τον συσχετισμό του ιού με πολλαπλές μορφές καρκίνου και τα γεννητικά κονδυλώματα, καθώς και δεδομένα από διεθνή μελέτη για την οικονομική επίπτωση του HPV σε 13 χώρες, παρουσιάστηκαν κατά τη διάρκεια Συνέντευξης Τύπου που διοργάνωσε η βιοφαρμακευτική εταιρία MSD Ελλάδος με αφορμή την Ευρωπαϊκή Εβδομάδα Εμβολιασμών 2025.

Στην εκδήλωση συμμετείχαν η κυρία Αμάντα Ψυρρή, Ογκολόγος – Παθολόγος, Καθηγήτρια της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (ΕΚΠΑ), Διευθύντρια της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο ΠΓΝΑ «Αττικόν», ο κύριος Αλέξανδρος Στρατηγός, Καθηγητής Δερματολογίας – Αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Διευθυντής του ΓΝΑ «Ανδρέας Συγγρός», η κυρία Βάνα Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ, Γ’ Παιδιατρική Κλινική ΕΚΠΑ, ΠΓΝΑ «Αττικόν», ο κύριος Θεόδωρος Αγοραστός, Καθηγητής Μαιευτικής – Γυναικολογίας της Ιατρικής Σχολής του «Αριστοτέλειου» Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, ΠΓΝΘ «Ιπποκράτειο», Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας και ο κύριος Ηλίας Γκούντας, Value & Patients Access Manager στην MSD Ελλάδος, Μεταδιδακτορικός Ερευνητής της Ιατρικής Σχολής του Πανεπιστημίου Κύπρου.

Τα στοιχεία που παρουσιάστηκαν σχολίασαν ο κύριος Κώστας Νταλούκας, Παιδίατρος, Πρόεδρος της Ένωσης Ελευθεροεπαγγελματιών Παιδιάτρων Ελλάδος, η κυρία Μαρία Σακουφάκη, Πρόεδρος του Πανελληνίου Συλλόγου Επισκεπτών Υγείας και ο κύριος Γιώργος Καπετανάκης, Πρόεδρος της Ελληνικής Ομοσπονδίας Καρκίνου (ΕΛΛΟΚ).

Την εκδήλωση συντόνισε ο κύριος Γιώργος Τρίμης, επικεφαλής για τα Εμβόλια και τα Λοιμώδη Νοσήματα στο Ιατρικό Τμήμα της MSD Ελλάδος.

Ο ιός των ανθρωπίνων θηλωμάτων (HPV) προσβάλλει πολύ συχνά τον άνθρωπο και η λοίμωξη από έναν ή περισσότερους «ογκογόνους» τύπους του HPV είναι δυνατόν να προκαλέσει καρκίνο σε διάφορα όργανα και στα δυο φύλα (τράχηλο μήτρας, στοματοφάρυγγα, πρωκτό, κόλπο, αιδοίο πέος).

Η κα Αμάντα Ψυρρή παρουσίασε τα αποτελέσματα της ελληνικής μελέτης «ORPHEAS» που εστιάζει στην επιβάρυνση της Δημόσιας Υγείας από τους καρκίνους που σχετίζονται με τον ιό HPV, δίνοντας για πρώτη φορά μια πλήρη εικόνα της κατάστασης στη χώρα μας, και ανέφερε ότι «σύμφωνα με τα αποτελέσματα της μελέτης, το 52% των περιπτώσεων καρκίνου στοματοφάρυγγα (OPC) στην Ελλάδα αποδίδονται στον HPV. Από τους 144 ασθενείς που μελετήθηκαν, οι 75 ήταν θετικοί τόσο για HPV DNA όσο και για την πρωτεΐνη p16 – δύο δείκτες που επιβεβαιώνουν την ενεργή σύνδεση της νόσου με τον ιό. Τα δεδομένα αυτά αφορούν την τελευταία πενταετία και είναι αποκαλυπτικά: περισσότεροι από 1 στους 2 ασθενείς με καρκίνο στοματοφάρυγγα έχουν αιτιολογική συσχέτιση με τον HPV, ενώ 3 στους 4 ήταν άντρες».

Η επιβάρυνση όμως δεν περιορίζεται μόνο στον συγκεκριμένο τύπο καρκίνου. Σύμφωνα με πρόσφατη ελληνική μελέτη μοντελοποίησης για το 2022, προκύπτει ότι οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι προκαλούν κάθε χρόνο στην Ελλάδα 443 θανάτους, με το 16% αυτών να αφορούν άνδρες.

«Είναι ιδιαίτερα σημαντικό να τονιστεί ότι οι HPV-σχετιζόμενοι καρκίνοι δεν περιορίζονται στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά περιλαμβάνουν επίσης καρκίνους του στοματοφάρυγγα, του πρωκτού, του αιδοίου, του κόλπου και του πέους, επηρεάζοντας και τα δύο φύλα. Ο HPV είναι ένας ιός που μπορεί να προληφθεί και με αυτόν, να προληφθούν και δεκάδες θάνατοι κάθε χρόνο», κατέληξε η κα Αμάντα Ψυρρή, Διευθύντρια της Β’ Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής στο ΠΓΝΑ «Αττικόν».

«Τα γεννητικά κονδυλώματα αποτελούν μία από τις πιο συχνές σεξουαλικά μεταδιδόμενες λοιμώξεις παγκοσμίως, με σοβαρές επιπτώσεις στην ποιότητα ζωής και την ψυχολογία των ασθενών», ανέφερε ο κος Αλέξανδρος Στρατηγός, ο οποίος υπενθύμισε πως το 90% των περιπτώσεων προκαλείται από τους τύπους 6 και 11 του ιού HPV, υπογραμμίζοντας τη στενή αιτιολογική σύνδεση του ιού με το συγκεκριμένο νόσημα.

Σύμφωνα με στοιχεία για τη συνολική επίπτωση των νέων κρουσμάτων γεννητικών κονδυλωμάτων, από το 2001 έως το 2012 αυτή κυμάνθηκε από 118 έως 205 ανά 100.000 άτομα, ενώ ο επιπολασμός στον πληθυσμό υπολογίζεται μεταξύ 0,05% και 0,18%. Το 2015, ο εκτιμώμενος ετήσιος αριθμός νέων περιστατικών παγκοσμίως ξεπέρασε τις 750.000, επηρεάζοντας τόσο τους άνδρες (376.000–427.000) όσο και τις γυναίκες (379.000–510.000).

«Παρά τη σοβαρότητα του προβλήματος, η επίσημη καταγραφή των περιπτώσεων παραμένει ατελής, κάτι που δυσχεραίνει τον συνολικό έλεγχο της νόσου. Επιπλέον, τα κονδυλώματα έχουν έντονη τάση υποτροπών και αναμολύνσεων μεταξύ των σεξουαλικών συντρόφων, καθιστώντας τα δύσκολα στην εκρίζωση και ακόμα πιο επιβαρυντικά για τους ασθενείς», τόνισε ο κος Αλέξανδρος Στρατηγός, Καθηγητής Δερματολογίας Αφροδισιολογίας της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ.

Ωστόσο, η διεθνής πρακτική αποδεικνύει πως υπάρχει λύση. Στην Αυστραλία, όπου εφαρμόστηκε εθνικό πρόγραμμα εμβολιασμού κατά του HPV ήδη από το 2007, παρατηρήθηκε δραστική μείωση των νέων περιστατικών κονδυλωμάτων – κυρίως σε νέες γυναίκες και ετεροφυλόφιλους άνδρες. Ανάλογα εντυπωσιακά ήταν τα αποτελέσματα στη Δανία, όπου μέσα σε πέντε χρόνια από την εισαγωγή του εμβολιασμού, η επίπτωση των κονδυλωμάτων μειώθηκε κατά 55% στις γυναίκες 12–35 ετών και κατά 37% στους άνδρες 12–29 ετών, καταδεικνύοντας και την επίδραση της «ανοσίας της αγέλης».

«Η εφαρμογή προγραμμάτων εμβολιασμού με υψηλή κάλυψη, ιδίως σε χώρες που εμβολιάζουν πολλαπλές ηλικιακές ομάδες, έχει οδηγήσει σε ραγδαίες και διατηρήσιμες μειώσεις σε όλα τα ηλικιακά φάσματα. Με έγκαιρο και καθολικό εμβολιασμό, μπορούμε να προστατεύσουμε το μέλλον των νέων ανθρώπων και να εξαλείψουμε τα γεννητικά κονδυλώματα ως δημόσια απειλή», κατέληξε ο κος. Αλέξανδρος Στρατηγός.

Η κα Βάνα Παπαευαγγέλου, μέλος της Εθνικής Επιτροπής Εμβολιασμών, υπενθύμισε ότι ο εμβολιασμός έναντι του ιού HPV σύμφωνα με το Εθνικό Πρόγραμμα Εμβολιασμών Παιδιών, Εφήβων και Ενηλίκων της Ελλάδας για το 2025, συστήνεται για αγόρια και κορίτσια στην ηλικία 9–11 ετών. Σε περίπτωση που ο εμβολιασμός δεν γίνει στη συνιστώμενη ηλικία, μπορεί να γίνει αναπλήρωση έως την ηλικία των 18 ετών, όμως για τις ηλικίες 15-18 ετών η αποζημίωση σε αγόρια και κορίτσια θα είναι δυνατή μόνο ως την 31.12.2025.

Σε ότι αφορά στους ενήλικες, το εμβόλιο συνιστάται για ανεμβολίαστους γυναίκες και άνδρες, ηλικίας 18-45 ετών που ανήκουν σε ειδικές ομάδες αυξημένου κινδύνου (πρωτοπαθής ή δευτεροπαθής ανοσοκαταστολή με επηρεασμένη κυτταρική ή χυμική ανοσία, όπως ανεπάρκειες Β και Τ-κυττάρων, λοίμωξη HIV, κακοήθη νεοπλάσματα, μεταμόσχευση, αυτοάνοσα νοσήματα, λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής, γυναίκες που είναι ανεμβολίαστες και έχουν υποβληθεί ή πρόκειται να υποβληθούν σε κωνοειδή εκτομή (CIN2+) και άνδρες που έχουν ερωτικές επαφές με άνδρες (MSM). «Συνιστάται η διενέργεια δύο δόσεων με μεσοδιάστημα 6 μηνών για όλες τις προαναφερόμενες ομάδες με εξαίρεση τα άτομα με λοίμωξη HIV και άτομα με ανοσοκαταστολή ή λήψη ανοσοκατασταλτικής αγωγής στα οποία συνιστάται η διενέργεια τριών δόσεων», εξήγησε η κα Βάνα Παπαευαγγέλου, Καθηγήτρια Παιδιατρικής Λοιμωξιολογίας της Ιατρικής Σχολής ΕΚΠΑ. Η μη αποζημίωση του εμβολίου σε υγιή ανεμβολίαστο πληθυσμό ενηλίκων, δεν σημαίνει ότι δεν υπάρχει όφελος από τον εμβολιασμό αυτού του πληθυσμού, αυτό πρέπει να αποτελέσει αντικείμενο συζήτησης του καθενός με τον ιατρό του.

Αναφορικά με την εμβολιαστική κάλυψη του ελληνικού πληθυσμού έναντι του ιού HPV, η κα Βάνα Παπαευαγγέλου σημείωσε ότι: «Τα στοιχεία εμβολιαστικής κάλυψης από την ΗΔΙΚΑ ΑΕ καταδεικνύουν σαφή βελτίωση την τελευταία τριετία. Συγκεκριμένα, ο αριθμός των εμβολιασμών σε κορίτσια 15 – 18 ετών αυξάνεται σταθερά, ενώ το 2023 καταγράφηκαν περίπου 162.000 εμβολιασμοί αγοριών, γεγονός που υποδηλώνει αυξανόμενη αποδοχή του εμβολίου και από το ανδρικό φύλο».

Υπενθύμισε δε ότι, ο στόχος που έχει τεθεί από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) – επίτευξη 90% εμβολιαστικής κάλυψης στα κορίτσια ηλικίας 15 ετών έως το 2030-, είναι φιλόδοξος αλλά εφικτός για τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες, εκτιμώντας ότι «Η Ελλάδα, ακολουθώντας αυτήν την κατεύθυνση, προχωρά με θετικά βήματα αλλά με αργούς ρυθμούς, καθιστώντας αβέβαιη την επίτευξη του στόχου».

Ο κος Θεόδωρος Αγοραστός, Πρόεδρος της Ελληνικής HPV Εταιρείας, εξήγησε ότι «η εξάλειψη του καρκίνου τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ) αποτελεί εφικτό στόχο και διεθνή προτεραιότητα. Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) έχει ορίσει ως στόχο το 90% των κοριτσιών να έχουν εμβολιαστεί κατά του HPV μέχρι την ηλικία των 15 ετών, το 70% των γυναικών να έχουν πρόσβαση σε αξιόπιστο προσυμπτωματικό έλεγχο και το 90% των διαγνωσμένων με προκαρκινικές αλλοιώσεις ή ΚΤΜ να λαμβάνουν κατάλληλη θεραπεία. Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή (ΕΕ) έχει επίσης δεσμευτεί για την εξάλειψη της νόσου, προτρέποντας για την επίτευξη αυτών των ίδιων στόχων του ΠΟΥ μέχρι το 2030. Η Ελλάδα, δυστυχώς, παραμένει σημαντικά πίσω σε αυτήν την προσπάθεια.».

Σύμφωνα με τον ίδιο, η εμβολιαστική κάλυψη των κοριτσιών στη χώρα μας μετά βίας φτάνει το 50%, τη στιγμή που ο στόχος είναι το 90%. Παράλληλα, δεν έχουν ληφθεί μέτρα για την επέκταση της ηλικίας αναπλήρωσης εμβολιασμού σε νέους ενήλικες, ιδιαίτερα έως τα 26 έτη, κάτι που προβλέπεται και υποστηρίζεται από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο και από διεθνείς οδηγίες και πρακτικές.

«Δεν υπάρχουν επίσημα και προσβάσιμα στατιστικά δεδομένα για την εμβολιαστική κάλυψη, γεγονός που καθιστά δυσχερή τον σχεδιασμό και την αξιολόγηση πολιτικών υγείας. Επιπλέον, δεν υπάρχει επαρκής πληροφόρηση ότι και οι ενήλικες μπορούν να ωφεληθούν από τον εμβολιασμό – έστω και χωρίς αποζημίωση -, με αποτέλεσμα να παραμένουν ανεμβολίαστα άτομα που έχουν ανάγκη αυτής της προστασίας. Δεν πρέπει να συγχέεται η ύπαρξη ένδειξης προς εμβολιασμό με την ύπαρξη αποζημίωσης του εμβολιασμού! Και η ένδειξη προς HPV εμβολιασμό, σύμφωνα με τις οδηγίες της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, υπάρχει για άτομα 9 ετών και άνω – χωρίς ανώτερο όριο ηλικίας!», τόνισε.

Και πρόσθεσε: «Επί πλέον, η απουσία ενός διαρκούς, μακροχρόνιου και σταθερά χρηματοδοτούμενου Εθνικού Προγράμματος Προσυμπτωματικού Ελέγχου συνιστά σοβαρό κενό Δημόσιας Υγείας στη χώρα μας. Στην πρόσφατα εφαρμοζόμενη Δράση “ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΩ”, o έλεγχος των γυναικών ξεκινά στα 21 έτη, ενώ – τουλάχιστον στις εμβολιασμένες γυναίκες – θα μπορούσε τεκμηριωμένα να αρχίζει στα 30, όπως προτείνει ο ΠΟΥ και η ΕΕ. Παράλληλα, η επίσης προτεινόμενη από ΠΟΥ και ΕΕ αυτοδειγματοληψία για διενέργεια του HPV DNA testing, που έχει αποδειχθεί ιδιαίτερα χρήσιμη σε απομακρυσμένες περιοχές, δεν έχει ακόμη ενσωματωθεί στην ελληνική πρακτική. Τέλος, παραμένουν σημαντικές ανισότητες στην πρόσβαση σε έγκαιρη και σωστή θεραπεία του ΚΤΜ σε όλη την επικράτεια, ενώ απουσιάζουν και τα βασικά επιδημιολογικά δεδομένα για τη θεραπευτική διαχείριση της νόσου στη χώρα μας.».

Ολοκληρώνοντας την τοποθέτησή του ο κος. Θεόδωρος Αγοραστός σημείωσε ότι «η Ελλάδα έχει τα εργαλεία, τη γνώση και τους επιστήμονες για να ευθυγραμμιστεί με τους διεθνείς στόχους. Απαιτείται, όμως, πολιτική βούληση, συντονισμένη στρατηγική και σταθερή επένδυση σε τρεις άξονες: εμβολιασμό, προσυμπτωματικό έλεγχο και θεραπεία. Χωρίς αυτά, ο στόχος της εξάλειψης του καρκίνου τραχήλου της μήτρας θα παραμείνει για τη χώρα μας μια ανεκπλήρωτη υπόσχεση».

Σημαντικά στοιχεία για τις επιπτώσεις του ιού HPV παρουσίασε ο κος Ηλίας Γκούντας, υπογραμμίζοντας τη σοβαρότητα της νόσου τόσο από υγειονομική όσο και από οικονομική σκοπιά. Όπως ανέφερε, ο HPV συνδέεται με 11 τύπους καρκίνου, οι οποίοι συνολικά ευθύνονται για την απώλεια περίπου 6.400 ετών ζωής. Στη λίστα περιλαμβάνονται καρκίνοι όπως: στοματοφαρυγγικός, στοματικός, ρινοφαρυγγικός, υποφαρυγγικός, του φάρυγγα, του πρωκτού, του λάρυγγα, του αιδοίου, του κόλπου, του τραχήλου της μήτρας και του πέους.

Ο κος. Ηλίας Γκούντας παρουσίασε επίσης στοιχεία από διεθνή μελέτη “HPV’s Economic Burden: Unmasking the benefits of the HPV prevention”3 που εκπονήθηκε από επιστημονική ομάδα με επικεφαλής τον Maarten Postma, Καθηγητή Φάρμακο-οικονομικών στο Πανεπιστήμιο του Groningen της Ολλανδίας με την οικονομική υποστήριξη της MSD, τα οποία συνέδεσε με δεδομένα πρόσφατης ελληνικής μελέτης μοντελοποίησης4. Όπως σημείωσε, «εφόσον η Ελλάδα επιτύχει το στόχο του ΠΟΥ 90-70-90 έως το 2030, τα οικονομικά οφέλη μέχρι το 2047, όπου θα εξαλειφθεί ο καρκίνος τραχήλου μήτρας (ΚΤΜ), εκτιμώνται σε 333 εκατομμύρια ευρώ».

Παράλληλα, ανέδειξε τη σημασία του μακροπρόθεσμου οφέλους του εμβολιασμού κατά του HPV, χαρακτηρίζοντάς τον ως μια επένδυση με σταθερή και διαχρονική απόδοση. «Αν η Ελλάδα εκπληρώσει το στόχο που έχει θέσει ο ΠΟΥ για το 2030, εκτιμάται ότι μέχρι το 2125 θα έχουν αποτραπεί 8.500 έως 9.000 περιστατικά καρκίνο του τραχήλου της μήτρας (ΚΤΜ)», εξήγησε.

Τέλος, τόνισε ότι τα οφέλη του εμβολιασμού δεν περιορίζονται μόνο στον καρκίνο του τραχήλου της μήτρας, αλλά αφορούν και άλλους HPV-σχετιζόμενους καρκίνους, καθώς και μη καρκινικές παθήσεις, όπως τα γεννητικά κονδυλώματα. Λαμβάνοντας υπόψιν και τα παραπάνω, τα επιδημιολογικά και οικονομικά οφέλη αναμένεται να είναι σημαντικά υψηλότερα από αυτά που εκτιμήθηκαν για μόνο τον ΚΤΜ. Γι’ αυτό και υποστήριξε την ανάγκη περαιτέρω ερευνών, οι οποίες θα αναδείξουν πλήρως το ευρύτερο κοινωνικό και οικονομικό όφελος του HPV εμβολιασμού.