Ο άνθρωπος που έχει δεχτεί 1.000 τσιμπήματα εντόμων για την επιστήμη!

Θεωρείτε τη δουλειά σας δύσκολη και επίπονη; Ίσως θα έπρεπε να δοκιμάσετε να περάσετε μια ημέρα με τον εντομολόγο Τζάστιν Σμιτ. Ο άνθρωπος αυτός έχει δεχτεί περισσότερα από 1.000 τσιμπήματα από σχεδόν 100 διαφορετικά είδη εντόμων. Κάποιοι θα μπορούσαν να το αποκαλέσουν σκέτη τρέλα. Για τον ίδιο, όμως, πρόκειται απλώς για επιστήμη. Ο Σμιτ ειδικεύεται σε μια ομάδα εντόμων που αποκαλούνται υμενόπτερα, στην οποία ανήκουν η σφήκα, η μέλισσα και το μυρμήγκι. Ο επιστήμονας έχει ταξιδέψει σε όλο τον κόσμο, αναζητώντας έντομα, τσιμπήματα των οποίων, μάλιστα, δεν διστάζει να… δοκιμάσει.

Ο εντομολόγος του πανεπιστημίου της Αριζόνα των ΗΠΑ είναι επίσης ο συγγραφέας ενός νέου βιβλίου που καταγράφει κάθε ένα από αυτά τα τσιμπήματα, κατηγοριοποιώντας τα, παράλληλα, βάσει μιας κλίμακας από το 1 έως το 4. Παρέχει επίσης πληροφορίες για την… ποιότητα του κάθε τσιμπήματος. Για παράδειγμα το μυρμήγκι Bullhorn Acacia κατατάσσεται στο επίπεδο 2 του Δείκτη Πόνου από Τσιμπήματα του Σμιτ. Όπως ένας σομελιέ ειδικεύεται στα καλά κρασιά, ο εντομολόγος καταφέρνει να κάνει τη διάκριση ακόμη και μεταξύ τσιμπημάτων της ίδιας έντασης, σημειώνοντας για παράδειγμα, σχετικά με το τσίμπημα της αράχνης Argiope bruennichi: «Καθαρό, στη συνέχεια βρώμικο, έπειτα διαβρωτικό. Αγάπη και γάμος που καταλήγουν σε διαζύγιο».

Ο… διασκεδαστικός δείκτης που δημιούργησε ο Σμιτ βραβεύτηκε μάλιστα πέρυσι με το βραβείο Ig Nobel, που απονέμεται σε «περίεργα» επιτεύγματα στην επιστημονική έρευνα. Υπάρχουν, πάντως, πολλά ακόμη στοιχεία στο βιβλίο του εντομολόγου, τα οποία θα έβρισκε κανείς επίσης διασκεδαστικά. Για παράδειγμα, το γνωρίζατε ότι τα έντομα που σας έχουν τσιμπήσει είναι όλα θηλυκά; Κι αυτό διότι τα αρσενικά δεν έχουν κεντρί. Το κεντρί είναι στην πραγματικότητα τροποποιημένος ωοθέτης (ovipositor). Σε ορισμένες περιπτώσεις, τα αρσενικά διαθέτουν γεννητικά όργανα που μοιάζουν με αγκάθι, το χρησιμοποιούν ενάντια σε εισβολείς. Κάνοντας, όμως, τη σύγκριση, ο εντομολόγος τα παρομοιάζει με μια πινέζα απέναντι σε μια υποδερμική βελόνα γεμάτη νευροτοξίνη. Μια ακόμη πληροφορία που παρέχει και ίσως σας φανεί χρήσιμη όταν νιώσετε να απειλείστε από μέλισσες ή σφήκες… «Τα έντομα βλέπουν τον κόσμο διαφορετικά από εμάς», λέει ο Σμιτ. Για εκείνα, η όραση και η ακοή είναι πολύ πιο ασήμαντα σε σύγκριση με την όσφρηση. Σε ένα πείραμα που πραγματοποίησε κάποτε με τις λεγόμενες αφρικανοποιημένες μέλισσες, ο Σμιτ πλησίασε τρεις μεγάλες αποικίες, αναπνέοντας από τη μύτη του και ξεφυσώντας τον αέρα μέσα από έναν μεγάλο σωλήνα. Τα έντομα αυτά, γνωστά και ως μέλισσες δολοφόνοι, θεωρούνται απρόβλεπτα και τελικά θανατηφόρα. Ο Σμιτ κατάφερε να τα πλησιάσει, χωρίς να πάθει την παραμικρή ζημιά. Όταν μάλιστα έφτυσε μέσα από τον σωλήνα και ξεφύσηξε πάνω σε μια κυψέλη από κάποια απόσταση, «οι μέλισσες έπαθαν πανικό. Σαν κάποιος να πυροδότησε μια βόμβα ανάμεσά τους». Γιατί όμως η αναπνοή μας εξαγριώνει τις μέλισσες και τις σφήκες; Όπως όλων των θηλαστικών, η ανθρώπινη αναπνοή περιέχει διοξείδιο του άνθρακα, καθώς και ένα κοκτέιλ ενώσεων, που περιλαμβάνει αλδεΰδες, κετόνες, αλκοόλες και εστέρες. Τα έντομα γνωρίζουν πως ο συνδυασμός αυτών των μυρωδιών, σημαίνει πιθανότατα πως μια αρκούδα ή ένας ασβός του μελιού πλησιάζει για να καταστρέψει το σπιτικό τους και να καταβροχθίσει τα μικρά τους. Εξ ου λοιπόν και η αντίδρασή τους. Προφανώς, οι άνθρωποi δεν μπορούν να κρατήσουν την αναπνοή τους επ’ αόριστον και δύσκολα θα βρεθεί δίπλα σου ένας μακρύς σωλήνας την επόμενη φορά που θα πρέπει να αντιμετωπίσεις μέλισσες ή σφήκες. Ο Σμιτ, πάντως, λέει ότι κάθε άνθρωπος μπορεί να κρατήσει την αναπνοή του για τουλάχιστον 30 δευτερόλεπτα, στη διάρκεια των οποίων πρέπει να στρέψει το πρόσωπο προς το έδαφος, να αντισταθεί στην ανάγκη να αντιδράσει και να απομακρυνθεί ήσυχα από το σημείο. Παρεμπιπτόντως, οι μέλισσες δολοφόνοι βρίσκονται μόλις στο Νο 2 της κλίμακας του Σμιτ. Ο εντομολόγος, πάντως, βαθμολογεί με 3 ένα συγκεκριμένο περιστατικό: ένα τσίμπημα που δέχτηκε στη γλώσσα όταν μια μέλισσα κατάφερε να μπει στο κουτάκι με το αναψυκτικό του. «Για 10 λεπτά η ζωή δεν αξίζει να τη ζεις», περιγράφει σχετικά με το περιστατικό. Αυτή δεν ήταν η μοναδική φορά που μια μέλισσα βρέθηκε στο στόμα του Σμιτ. Σε μια περίπτωση, θέλησε να μάθει πώς ένα πουλί που έβλεπε έξω από το γραφείο του στο πανεπιστήμιο της Αριζόνα κατάφερνε να τρέφεται από μια κοντινή αποικία αφρικανοποιημένων μελισσών. Παρακολουθώντας το πουλί, ο Σμιτ κατόρθωσε να μάθει το μυστικό του: είχε συλλέξει μόνο αρσενικές μέλισσες. Το πουλί είχε μάθει να διαχωρίζει ανάμεσα στα θηλυκά με το κεντρί και τα αρσενικά χωρίς αυτό. Όμως ο εντομολόγος πίστευε πως υπήρχε ένα ακόμη μυστικό στην επιλογή του έκανε, αφού κι άλλα πουλιά έχουν μάθει να αντιμετωπίζουν το κεντρί των μελισσών. Για τις ανάγκες της έρευνάς του έπιασε μια ομάδα αρσενικών και θηλυκών μελισσών από την ίδια κυψέλη και τις τεμάχισε σε τρία μέρη: κεφάλι, θώρακας και κοιλιά. Ένα ένα τα έβαζε στο στόμα του και τα μασούσε, χρησιμοποιώντας τις δικές του αισθήσεις για να καταλάβει εκείνες άλλων αρπακτικών. Τα αποτελέσματα των τεστ ήταν τα εξής: τα κεφάλια των θηλυκών μελισσών είχαν δυσάρεστη γεύση, ήταν τραγανά σαν βερνίκι νυχιών, ενώ η κοιλιά θύμιζε κάτι σε νέφτι. Ελλείψει μεγάλων ενδοκρινών αδένων στην κοιλιά και ισχυρών φερομονών στο κεφάλι, οι αρσενικές μέλισσες, από την άλλη, είχαν γεύση… κρέμας. Το πουλί λοιπόν ήξερε καλά τι έκανε. Άλλες διαπιστώσεις, πάλι, έγιναν όχι και τόσο εθελοντικά. Για παράδειγμα, διαπίστωσε ότι ορισμένα έντομα ψεκάζουν το δηλητήριό τους. Το έμαθε αυτό ενώ είχε σκαρφαλώσει σε ένα δέντρο, προσπαθώντας να πιάσει μια φωλιά μελισσών στην Κόστα Ρίκα. Φορούσε για προστασία στο κεφάλι του έναν δίχτυ, αλλά δεν κατόρθωσε να γλιτώσει από το δηλητήριο που ψέκασαν στο πρόσωπο και στα μάτια του. Επρόκειτο για κάτι καινούργιο ακόμη και για τον ίδιο.

Κάποιος θα μπορούσε να σκεφτεί ότι έπειτα από τόσο πόνο, τα τσιμπήματα θα έμοιαζαν πλέον το ίδιο. Ο Σμιτ, όμως, επιβεβαιώνει πως υπάρχει ένα είδος, το τσίμπημα του οποίου δεν πρόκειται να συνηθίσει ποτέ. Πρόκειται για το μυρμήγκι που είναι γνωστό ως bullet (μυρμήγκια-σφαίρες). «Αν έφτανα τον δείκτη πόνου ως το 5, τον βαθμό αυτό θα έπαιρνε μόνο το μυρμήγκι bullet και κανέναν άλλο», αναφέρει ο Σμιτ. Αρχικά, «τα τσιμπήματα από γεράκια ταραντούλες και σφήκες-πολεμιστές είναι εξίσου οδυνηρά, αλλά είναι η οξύτητα του τσιμπήματος του μυρμηγκιού αυτού που επιμένει και ξεπερνά τα υπόλοιπα». Είναι ένας «καθαρός, έντονος πόνος» που έρχεται σε κύματα και διαρκεί έως και 36 ώρες. Στην περιγραφή του στον δείκτη του Σμιτ αναφέρεται: «Όπως όταν περπατάς πάνω σε αναμμένα κάρβουνα, έχοντας παράλληλα καρφωμένο ένα καρφί τριών ιντσών στη φτέρνα σου». Δείτε όλα τα θέματα του Weekend