Οι λάτρεις του κινηματογράφου είναι εξοικειωμένοι με ρόλους προστατευόμενων μαρτύρων που πρωταγωνιστούν σε χολιγουντιανές ταινίες με καταιγιστική δράση. Άλλωστε οι αμερικανικές αρχές σε πολλές περιπτώσεις έχουν εξιχνιάσει τεράστια σκάνδαλα βάση μαρτυριών ανθρώπων που βρίσκονταν σε θέσεις «κλειδιά» ή συμμετείχαν σε αξιόποινες πράξεις και με τα στοιχεία τους κατάφεραν να «εξαγοράσουν» την ελευθερία τους εμπνέοντας με τις ιστορίες τους ευφάνταστους σεναριογράφους.
Γράφει η Μαρία Ζαχαροπούλου
Ο θεσμός του προστατευόμενου μάρτυρα ήρθε και πάλι στην επικαιρότητα με αφορμή την υπόθεση της Novartis και τις καταθέσεις των τριών προσώπων που κατονομάζουν ως εμπλεκόμενους δύο πρώην πρωθυπουργούς και οκτώ πρώην υπουργούς. Τα γεγονότα που ακολούθησαν της δημοσιοποίησης των καταθέσεων απέδειξαν, για μια ακόμη φορά, πως στην ελληνική πραγματικότητα οι προστατευόμενοι μάρτυρες δεν είναι και τόσο… προστατευόμενοι.
Κι αυτό γιατί δεν χρειάστηκαν παρά λίγες μόνο ώρες για να αρχίσουν τα σενάρια και οι εκτιμήσεις για την πραγματική ταυτότητα των μαρτύρων -στις καταθέσεις χρησιμοποιούνται ψευδώνυμα- αν και οι εισαγγελείς διαφθοράς είναι κατηγορηματικοί ότι κανείς δεν γνωρίζει τα συγκεκριμένα στοιχεία.
Ο θεσμός του προστατευόμενου μάρτυρα υιοθετήθηκε για πρώτη φορά το 2001 στη χώρα μας με στόχο να αντιμετωπιστεί το φαινόμενο των «εγκληματικών» και «τρομοκρατικών» οργανώσεων, ωστόσο, ουσιαστικά ουδέποτε κατάφερε να εφαρμοστεί με τον τρόπο που προέβλεψε ο νομοθέτης. Ο νόμος, ώσπου να φτάσει στην τελική του μορφή, υπέστη σειρά τροποποιήσεων μέχρι που, το 2014, η κυβέρνηση Σαμαρά-Βενιζέλου τον επέκτεινε και σε εγκλήματα διαφθοράς.
Σύμφωνα με το νόμο, η φύλαξη του μάρτυρα από αστυνομικούς είναι δεδομένη ενώ στην κατάθεση του δεν αναγράφονται τα στοιχεία του προκειμένου να μην αποκαλυφθεί η ταυτότητα του, κάτι που έγινε και στην υπόθεση της Novartis. Όσο για την ώρα της εξέτασής του στο δικαστήριο, προβλέπεται η χρήση ηλεκτρονικών μέσων ηχητικής και οπτικής ή μόνο ηχητικής μετάδοσης, ώστε να τηρηθεί και σε αυτή την περίπτωση η μυστικότητα.
Αυτό τον τρόπο κατάθεσης παρακολουθήσαμε, για πρώτη φορά, τον περασμένο Νοέμβριο στη δίκη της Χρυσής Αυγής. Οι πέντε προστατευόμενοι μάρτυρες ακούστηκαν στην δικαστική αίθουσα από ένα ηχείο, με αλλοιωμένη φωνή, ενώ βρίσκονταν σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο στη ΓΑΔΑ, παρουσία δικαστικού λειτουργού. Οι συνήγοροι υπεράσπισης των κατηγορουμένων αμφισβήτησαν έντονα τη διαδικασία, καταγγέλλοντας την ύπαρξη υποβολέα, ενώ στη συνέχεια διαφάνηκε πως γνώριζαν την ταυτότητα των προστατευόμενων μαρτύρων καθώς εμμέσως αναφέρθηκαν σε αυτή.
Αλλά και στην υπόθεση της 17 Νοέμβρη αποκαλύφθηκε η ταυτότητα των προστατευόμενων μαρτύρων καθώς κανείς δεν φρόντισε να τους προστατεύσει. Ακόμη και σήμερα, 15 χρόνια μετά το πρωτόδικο δικαστήριο, παραμένει αλησμόνητη η στιγμή που οι προστατευόμενοι μάρτυρες Α1 και Β1, οι οποίοι επρόκειτο να καταθέσουν από ειδικά διαμορφωμένη αίθουσα, δήλωσαν «παρών» κατά τη διάρκεια της εκφώνησης της λίστας μαρτύρων. Κι αυτό γιατί οι συγκεκριμένοι μάρτυρες, οι οποίοι επισήμως ήταν σε καθεστώς προστασίας, βρίσκονταν μέσα στην δικαστική αίθουσα, δίπλα στους κατηγορούμενους για συμμετοχή σε εγκλήματα της 17Ν. Μάλιστα, ένας από τους συνηγόρους υπεράσπισης έσπευσε να ανακοινώσει το ονοματεπώνυμο του μάρτυρα με την κωδική ονομασία Β1 καθώς στην προανάκριση είχε καταθέσει δίνοντας όλα τα στοιχεία του με αποτέλεσμα να προδοθεί η ταυτότητα του.
Το καλοκαίρι του 2009, δολοφονήθηκε ο Νεκτάριος Σάββας, ο οποίος ήταν στη φύλαξη της πρώην συζύγου του Α. Καννά που κατέθεσε στη δίκη του ΕΛΑ. Όπως διαπιστώθηκε στη συνέχεια στη γειτονιά ήταν κοινό μυστικό πως η γυναίκα ήταν σε καθεστώς φύλαξης. Τον Μάρτιο του 2015, η Αικατερίνη Τσακάλου γραμματέας του άλλοτε πανίσχυρου άνδρα της Siemens, Μιχάλη Χριστοφοράκου και βασική μάρτυρας στην υπόθεση κατήγγειλε ότι δέχτηκε επίθεση έξω από το σπίτι της. Λίγες ημέρες νωρίτερα είχαν αποσύρει τον αστυνομικό φρουρό που την συνόδευε, λόγω περικοπών.
Το γεγονός ότι μέχρι τώρα οι αρμόδιες αρχές δεν έχουν καταφέρει να εφαρμόσουν με επιτυχία τις προϋποθέσεις του νόμου που αφορά στους προστατευόμενους μάρτυρες, όπως λένε νομικοί, είναι σε πολλές περιπτώσεις ο λόγος που μάρτυρες σε σοβαρές υποθέσεις ανασκευάζουν τις καταθέσεις τους κάτω από τον φόβο της αντεκδίκησης. Έτσι, όλα δείχνουν πως η ελληνική πραγματικότητα περισσότερο θυμίζει μία… μαύρη κωμωδία, παρά ένα αστυνομικό θρίλερ.
