Ο άνθρωπος που έγραψε τα εμβληματικά μυθιστορήματα «Πόλεμος και Ειρήνη» και «Άννα Καρένινα» δεν χρειάζεται απολύτως καμία σύσταση.
Ο κλασικός ρώσος συγγραφέας, κόμης Λεβ Νικολάγιεβιτς Τολστόι, παραμένει ένα από τα φωτεινότερα πνεύματα της ανθρωπότητας, ένας από τους κορυφαίους συγγραφείς όλων των εποχών.
Ο συγγραφέας-διανοητής που επέδρασε καταλυτικά στον λογοτεχνικό ρεαλισμό ξεπεράστηκε ίσως μόνο από τα πανανθρώπινα μηνύματά του, αποτελώντας σημείο αναφοράς για όλες τις τάξεις και τα έθνη της οικουμένης.
Επηρέασε πλήθος κατοπινών λογοτεχνών αλλά και πολιτικών στοχαστών, ακόμα και φιλοσόφων, τέτοιο βάθος και πνευματική έκταση είχε ο λογοτεχνικός του λόγος.
Τα αριστουργήματα του Τολστόι αποτέλεσαν τη βάση για τη σύγχρονη ευρωπαϊκή και αμερικανική γραφή, το γόνιμο έδαφος πάνω στο οποίο θα πατούσε όλη η κατοπινή συγγραφική παραγωγή.
Μεγάλος εκφραστής της εποχής του και επίσης κορυφαίος ανατόμος της ανθρώπινης ψυχής, χάρισε στην ανθρωπότητα μια επικής έκτασης και περιεχομένου λογοτεχνία που παραμένει επίκαιρη σε κάθε εποχή…
Πρώτα χρόνια
Ο κόμης Λεβ Νικολάγιεβιτς Τολστόι γεννιέται στις 9 Σεπτεμβρίου 1828 στην οικογενειακή έκταση δυτικά της Μόσχας, κληρονομώντας τόσο την αριστοκρατική καταγωγή όσο και τους τίτλους ευγενείας. Ήταν ο νεότερος από τους 4 γιους της φαμίλιας, αν και έμελλε να γνωρίσει την τραγωδία από νωρίς: το 1830 χάνει την πριγκίπισσα μητέρα του και ο ξάδερφος του πατέρα του αναλαμβάνει πια την ανατροφή των παιδιών.
Όταν και ο κόμης πατέρας του έφυγε από τη ζωή 7 χρόνια αργότερα, η θεία τους λειτουργούσε πια ως νόμιμη κηδεμόνας τους, κι όταν κι αυτή εγκατέλειψε τα εγκόσμια επιφορτίστηκε άλλη μια θεία με τα μεγάλωμα των παιδιών. Παρά το γεγονός ότι ο Τολστόι βίωσε ουκ ολίγες απώλειες σε πρώιμη ηλικία, αργότερα στα γραπτά του θα εξιδανίκευε την παιδική του ηλικία.
Ο Τολστόι έλαβε τη βασική εκπαίδευση στο σπίτι, κατά τα πρότυπα της ρωσικής αριστοκρατίας της εποχής, με γάλλους και γερμανούς παιδαγωγούς να επιστρατεύονται για τη μόρφωσή του. Το 1843 θα τον βρει στο Πανεπιστήμιο του Καζάν να σπουδάζει ασιατικές γλώσσες, αν και οι επιδόσεις του δεν ήταν ακριβώς λαμπρές. Η κακή ακαδημαϊκή του πορεία τον ανάγκασε να μεταπηδήσει στις νομικές σπουδές, αν και πάλι ο εξεζητημένος τρόπος της ζωής του θα τον έκανε να εγκαταλείψει οριστικά τα πανεπιστημιακά έδρανα το 1847, χωρίς πτυχίο στα χέρια του.
Επέστρεψε έτσι στο πατρικό κτήμα με σκοπό να γίνει αγρότης και να ασχοληθεί με τη γη. Προσπάθησε να ηγηθεί των δουλοπάροικων της έκτασής του, αν και οι κοινωνικές υποχρεώσεις της θέσης του, που τον ήθελαν συχνά στη Μόσχα, δεν του επέτρεψαν να σταδιοδρομήσει ως ιδιοκτήτης φυτείας. Αυτό που κατάφεραν ωστόσο ήταν να τον ωθήσουν να κρατά εξαντλητικό καθημερινό ημερολόγιο, μια συνήθεια που θα γινόταν χρόνια και θα λειτουργούσε τελικά ως έμπνευση για πολλά από τα γραπτά του.
Με τον Τολστόι λοιπόν να παραδέρνει στη φάρμα του, ο αξιωματικός αδερφός του τον πείθει κάποια στιγμή να προσχωρήσει στις τάξεις των τσαρικών ενόπλων δυνάμεων ως αξιωματικός-ευγενής. Κάτι που έκανε ο Λέων, ακολουθώντας τον αδερφό του στα νότια του Καυκάσου και παίρνοντας μάλιστα μέρος σε αρκετές μάχες. Τον Νοέμβριο του 1854, για παράδειγμα, μεταφέρθηκε στη Σεβαστούπολη, όπου και πήρε μέρος στον Πόλεμο της Κριμαίας μέχρι τον Αύγουστο του 1855. Οι εμπειρίες αυτές σύντομα θα έβρισκαν διέξοδο σε διηγήματα…
Πρώιμες εκδοτικές προσπάθειες
Ήταν στη στρατιωτική του περιπέτεια, έχοντας άπλετο χρόνο για ξόδεμα, που άρχισε να δουλεύει την πρώτη αυτοβιογραφική του ιστορία, απαθανατίζοντας τις παιδικές του μνήμες. Τα «Παιδικά Χρόνια» εκδόθηκαν το 1852 σε δημοφιλή ρωσική επιθεώρηση της εποχής και έτυχε θερμής υποδοχής από το κοινό.
Σειρά είχαν κατόπιν οι μέρες που περνούσε στρατευμένος στον Καύκασο, όταν άρχισε να τις βάζει στο χαρτί στους «Κοζάκους» του, με το βιβλίο ωστόσο να μην ολοκληρώνεται παρά το 1862, όταν πια ο στρατός ήταν γι’ αυτόν παρελθόν. Ο Τολστόι έγραφε πυρετωδώς ακόμα και όταν πήρε μέρος στον Πόλεμο της Κριμαίας! Εκεί ήταν που ολοκλήρωσε τα «Εφηβικά Χρόνια» (1854), τη συνέχεια των «Παιδικών» και το δεύτερο μέρος της αυτοβιογραφικής του τριλογίας. Στον ίδιο πόλεμο ολοκλήρωσε και τα «Διηγήματα της Σεβαστούπολης».
Όταν η κριμαϊκή πολεμική εμπλοκή πήρε τέλος, ο Τολστόι εγκατέλειψε οριστικά τον στρατό και επέστρεψε στη Ρωσία, μόνο και μόνο για να δει τη λογοτεχνική σκηνή της Πετρούπολης να τον περιμένει πώς και πώς! Αλαζόνας και υπερήφανος, δεν συντάχθηκε με καμιά από τις αναδυόμενες λογοτεχνικές σχολές, αλλά αντ’ αυτού ανακήρυξε τον εαυτό του αναρχικό και κατέφυγε το 1857 στο Παρίσι. Εκεί έπαιξε στα χαρτιά και τον τζόγο όλη του σχεδόν την περιουσία και αφού την έχασε, αναγκάστηκε να επιστρέψει στη Ρωσία.
Από το 1862 άρχισε να δημοσιεύει συχνά διηγήματα και αποσπάσματα των μυθιστορημάτων του σε επιθεωρήσεις, ενώ την ίδια χρονιά παντρεύτηκε και τη Sofya Andreyevna Bers, κόρη μεγαλογιατρού…
Μεγάλα αριστουργήματα
Ζώντας στην πατρική του έκταση με τη γυναίκα και τα πολλά παιδιά του, ο Τολστόι πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του 1860 γράφοντας το πρώτο του λογοτεχνικό κομψοτέχνημα, τον «Πόλεμο και Ειρήνη». Το πρώτο μέρος κυκλοφόρησε σε λογοτεχνική επιθεώρηση το 1865 και τρία ακόμα κεφάλαια εμφανίστηκαν σε περιοδικά μέχρι το 1868. Τον επόμενο χρόνο ολοκληρώθηκε το επικών διαστάσεων πόνημα, αφήνοντας κοινό και κριτικούς με το στόμα ανοιχτό!
Μετά την επιτυχία του βιβλίου, ο Τολστόι άρχισε το 1873 να δουλεύει το επόμενο κλασικό αριστούργημά του, την «Άννα Καρένινα», που όπως ακριβώς και το προηγούμενο, περιέγραφε με μυθιστορηματικό τρόπο πραγματικά γεγονότα από τη ζωή του συγγραφέα. Η «Άννα Καρένινα» δημοσιεύτηκε σε συνέχειες από το 1873-1877, στέλνοντας τον συγγραφέα της στο λογοτεχνικό πάνθεο! Όσο για τα δικαιώματά του από τις πωλήσεις του βιβλίου, τον έκαναν και πάλι πλούσιο…
Θρησκευτική μεταστροφή και επόμενα έργα
Παρά την ασύλληπτη επιτυχία του νέου του μυθιστορήματος και τις τιμές που απολάμβανε πλέον, ο Τολστόι βίωσε μια πνευματική κρίση και έπεσε σε μελαγχολία. Προσπαθώντας να βρει το νόημα της ζωής, στράφηκε στην ορθόδοξη εκκλησιαστική παράδοση της Ρωσίας, αν και δεν βρήκε αυτό που αναζητούσε. Τότε ήταν που θα ξεκινούσε μια πνευματική περιήγηση σε ρεύματα και ιδεολογίες, τις οποίες απαθανάτισε στο δικό του περιοδικό (από το 1883), κάτι θα τον έφερνε σε ρήξη με την Ορθόδοξη Εκκλησία.
Οι απόψεις του μέχρι και τη μυστική αστυνομία έφεραν στο κατώφλι του! Όταν μάλιστα αποφάσισε να δωρίσει όλη του την περιουσία στους φτωχούς, καθώς δεν είχε πια ανάγκη από τον υλικό κόσμο των χρημάτων, η σύζυγός του αντιτάχθηκε σθεναρά και ο γάμος τους άρχισε να κλυδωνίζεται.
Μέσα στο κλίμα αυτό των λογοτεχνικών πειραματισμών και των ιδεολογικών ταξιδιών, συνέχισε να γράφει πυρετωδώς στις δεκαετίες του 1880 και 1890. Από τα έργα της περιόδου ξεχωρίζουν ο «Θάνατος του Ιβάν Ίλιτς» (1886), ο «Πατήρ Σέργιος» (1898) και η «Ανάσταση» φυσικά, αν και τα κατοπινά αυτά έργα δεν μπορούσαν να φτάσουν τους δύο σταθμούς της λογοτεχνικής του καριέρας.
Ο Τολστόι, πέρα από τις λογοτεχνικές του αναζητήσεις, έγραψε θεατρικά έργα και πλήθος δοκιμίων, στα οποία έβαλε στο στόχαστρο την οργανωμένη θρησκεία, μιλώντας ταυτοχρόνως για μια πληθώρα θεμάτων, όπως η τέχνη, ο πολιτισμός, το αγροτικό ζήτημα, η ζωή, ο θάνατος κ.λπ. Τελευταίο του μυθιστόρημα ο «Χατζη-Μουράτ» (γραμμένο το 1904), το οποίο ωστόσο ανακαλύφθηκε και εκδόθηκε μετά τον θάνατό του…
Κατοπινά χρόνια και θάνατος
Για περισσότερο από τα τελευταία 30 χρόνια της ζωής του, ο Τολστόι φάνταζε πια ιερό τέρας των ρωσικών γραμμάτων, ένας πνευματικός και ηθικός καθοδηγητής για κάθε αυτί με θέληση να ακούσει. Οι απόψεις του, για παράδειγμα, για τη μη βίαιη ανυπακοή στα δεινά της εξουσίας ήταν που ενέπνευσαν την ειρηνική πορεία του Μαχάτμα Γκάντι και τη συλλογιστική του της δικαιολογημένης ανυπακοής.
Και βέβαια στην τελευταία αυτή φάση της ζωής του, ο Τολστόι έδρεψε τις διεθνείς δάφνες της δουλειάς του. Παρά ταύτα, συνέχισε να παλεύει με ηθικά και πνευματικά ζητήματα σε όλη του τη ζωή, με τις εντάσεις στο σπίτι του να μη λείπουν ποτέ: η σύζυγός του όχι μόνο δεν συμφωνούσε με τα διδάγματά του, αλλά αντιπαθούσε και τους μαθητές του, οι οποίοι άρχισαν να συρρέουν στην ντάτσα του περίφημου συγγραφέα.
Ο ταραγμένος γάμος του έφτασε μάλιστα μέχρι και τις εφημερίδες, καθώς θέλοντας να ξεφύγει από την κηδεμονία και την ολοένα και αυξανόμενη δυσαρέσκεια της συζύγου του, ο Τολστόι πήρε την κόρη του Αλεξάνδρα τον Οκτώβριο του 1910 και επιδόθηκαν σε θρησκευτικό προσκύνημα. Αν και ήταν πια τόσο γνωστός που παρά τις κοπιώδεις προσπάθειες να περάσει απαρατήρητος, ο Τύπος τον κυνηγούσε κατά πόδας και οι περιπέτειές του απαθανατίζονταν στα καθημερινά φύλλα των ρωσικών εφημερίδων.
Το προσκύνημα αποδείχθηκε δυστυχώς πολύ βαρύ και κοπιαστικό για τον ηλικιωμένο συγγραφέα: τον Νοέμβριο του 1910, ο σταθμάρχης του Αστάποβο της Ρωσίας άνοιξε το σπίτι του για να υποδεχθεί τον γίγαντα των ρωσικών γραμμάτων.
Εκεί άφησε ο Τολστόι την τελευταία του πνοή στις 20 Νοεμβρίου 1910 και ενταφιάστηκε στην πατρική ιδιοκτησία στη Γιάσναγια Πολιάνα. Παρόντες ήταν η σύζυγός του και τα 10 παιδιά τους, καθώς τα τρία από τα 13 συνολικά δεν είχαν επιβιώσει μετά την παιδική ηλικία…
Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr
