Ο στυγνός δικτάτορας της Κούβας, Φουλχένσιο Μπατίστα

Όταν έμπαινε θριαμβευτής στην Αβάνα ο Φιντέλ Κάστρο και οι γενειοφόροι επαναστάτες του λίγες μέρες μετά τη μοιραία εκείνη Πρωτοχρονιά του 1959, η μεγαλειώδης νίκη τους δεν ήταν μόνον κατά του διεφθαρμένου Μπατίστα και των θρασύδειλων επιτελαρχών του, αλλά και της μαμάς Αμερικής, η οποία είχε ενθρονίσει το καθεστώς του δικτάτορα και είχε κάνει τα πάντα για να το υπερασπιστεί από την «κόκκινη» λαίλαπα των μπαρμπούδος. Το καθεστώς που διόρισαν οι ΗΠΑ στην Κούβα για να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντά τους, τόσο τα φανερά των μεγάλων ομίλων όσο και τα υπόγεια των καζίνο και των οίκων ανοχής της Μαφίας του Σικάγου, είχαν μετατρέψει το νησί στην 51η Πολιτεία των ΗΠΑ, πάντα υπό τις ευλογίες αλλά και το μακρύ χέρι του δικτάτορα Φουλχένσιο Μπατίστα. Στο εξώφυλλο μάλιστα του έγκριτου «Time» του Απριλίου του 1952, ο Μπατίστα παρουσιαζόταν με την κουβανική σημαία πίσω του και το περιοδικό τον χαιρέτιζε ως τον άνθρωπο που υπερπήδησε τα αναχώματα της Δημοκρατίας. Αρκετά ειρωνικά, αυτή δεν ήταν η πρώτη φορά που ο Μπατίστα παρέκαμψε τη δημοκρατική νομιμότητα με τις πλήρεις ευλογίες των ανθρώπων που δρούσαν στο παρασκήνιο της πολιτικής ζωής του: 20 χρόνια πρωτύτερα, ο Μπατίστα ήταν και πάλι ο ισχυρός άντρας της Κούβας και σύμβολο της λεγόμενης «πολιτικής καλής γειτονίας» του Ρούσβελτ. Ο «El Hombre» («Ο Άντρας») κυβέρνησε για δύο σχεδόν δεκαετίες το νησί, είτε ως πρόεδρος είτε ως στυγνός δικτάτορας, αν και ο ρόλος του στα πολιτικά πράγματα και τις ζυμώσεις της Κούβας μετρά σαφώς περισσότερα χρόνια. Και ήταν ακριβώς το νέο αμερικανοκίνητο πραξικόπημα του 1952 -που επανέφερε στην εξουσία τον Μπατίστα- το καθοριστικό σημείο καμπής για τον Κάστρο, η σταγόνα που ξεχείλισε το ποτήρι της λαϊκής οργής και τον ώθησε να πιάσει τα όπλα. Ταπεινής καταγωγής, ο Φουλχένσιο Μπατίστα αναδείχθηκε από λοχίας του κουβανικού στρατού σε πραξικοπηματία το 1933 και εκλεγμένο πρόεδρο το 1940. Η θητεία του θα έληγε τέσσερα χρόνια αργότερα, αν και το 1952 χρησιμοποίησε και πάλι τη συνταγή της επιτυχίας ανατρέποντας για άλλη μια φορά τη συνταγματική νομιμότητα. Αυτή τη φορά ήταν βέβαια ακόμα πιο ανηλεής και παρεμβατικός δικτάτορας, φυλακίζοντας πολιτικούς αντιπάλους, χρησιμοποιώντας ευρύτατα μεθόδους που σήμερα ονομάζουμε τρομοκρατικές και λεηλατώντας τα δημόσια ταμεία, πλουτίζοντας τον εαυτό του αλλά και τους συνεργάτες του. Η ιστορία του διεφθαρμένου, βίαιου και αντιλαϊκού σφετεριστή της εξουσίας διευκόλυνε την «κόκκινη» επανάσταση του Κάστρο καθοριστικά, καθώς κάτω από τον ζυγό του στέναζε ο λαός και λύση έπρεπε να βρεθεί επειγόντως…

Πρώτα χρόνια

Ο Φουλχένσιο Μπατίστα Ζαλδιβάρ γεννιέται στις 16 Ιανουαρίου 1901 στην επαρχία της Κούβας, λίγα χιλιόμετρα μόλις μακριά από την οικογενειακή φυτεία των Κάστρο. Ταπεινής καταγωγής αμφότεροι, οι μιγάδες γονείς του (αφρικανο-ινδο-ισπανικής καταγωγής) είχαν πάρει μέρος στον πόλεμο της ανεξαρτησίας και γαλούχησαν τον γιο τους με πατριωτικά ιδεώδη. Σε ηλικία 14 ετών, έχασε τη μητέρα του και το έσκασε τότε από το σπίτι, προσπαθώντας να τα καταφέρει μόνος στη ζωή. Κι έτσι θα κάνει μπόλικες δουλειές του ποδαριού για πολλά χρόνια, ως ανειδίκευτος εργάτης σε φυτείες, στο λιμάνι αλλά και στον σιδηρόδρομο. Αργότερα θα δουλέψει σε ραφείο αλλά και συνεργείο αυτοκινήτων, ενώ για καιρό θα οργώσει την Κούβα ως γυρολόγος κάρβουνου και φρούτων. Το 1921 μετακόμισε τελικά στην Αβάνα και κατατάχθηκε εθελοντικά στον Στρατό. Εκεί έμαθε στενογραφία και δακτυλογράφηση και ιδιώτευσε για ένα μικρό διάστημα (1923) ως δάσκαλος στενογραφίας, πριν πιάσει πόστο στην Πολιτοφυλακή. Κάποια στιγμή επιστρέφει στον Στρατό ως δεκανέας και ο Σεπτέμβριος του 1933 θα τον βρει να υπηρετεί ως λοχίας με ειδίκευση στη στενογραφία. Τότε ήταν που θα αναμειχθεί στη «συνωμοσία των λοχίων», μια ομάδα κατώτερων στρατιωτικών που διεκδικούσαν καλύτερες συνθήκες εργασίας αλλά και περισσότερες ευκαιρίες για προαγωγή…

Η κατάρρευση του καθεστώτος Μασάδο και το αντιπραξικόπημα

Φέρελπις και νεαρός λοχίας καθώς ήταν, είδε από πρώτο χέρι την πτώση του απολυταρχικού καθεστώτος του δικτάτορα στρατηγού Τζεράρδο Μασάδο το 1933. Ο χαρισματικός Μπατίστα ήταν ενεργό μέλος της λεγόμενης «Επανάστασης των Λοχιών», η οποία κατάφερε να αναλάβει τον πλήρη έλεγχο των ενόπλων δυνάμεων της Κούβας. Στο αντιπραξικόπημα, ο Μπατίστα αναδείχθηκε ως ο ισχυρός άντρας των νέων σφετεριστών της εξουσίας, της λεγόμενης Πενταρχίας του 1933, παρά το γεγονός ότι πρόεδρος έγινε τελικά κάποιος συνάδελφός του. Ο Φουλχένσιο ήταν τώρα αρχηγός των ενόπλων δυνάμεων, προήχθη σε συνταγματάρχη και σύντομα ξεπήδησε ως ηγέτης των πραξικοπηματιών, κάτω από τις ευλογίες της αμερικανικής κυβέρνησης και σε άμεση συνεννόηση με την Αμερικανική Πρεσβεία της Αβάνας. Μέσω υπόγειων συμμαχιών με εργατικά σωματεία αλλά και φοιτητικές παρατάξεις, ο Μπατίστα μετατράπηκε στον σκιώδη επικεφαλής της χώρας, καθώς όλοι οι πρόεδροι της περιόδου 1933-1940 ήταν δικά του φερέφωνα. Μια σειρά από δημοκρατικές φωνές και πολιτικοί αντίπαλοι απομακρύνθηκαν από τις θέσεις τους και, σύμφωνα με κάποιες πηγές, δολοφονήθηκαν.

Πρώτη προεδρική θητεία (1940-1944)

Η Αμερική έσπευσε να αναγνωρίσει το νέο πραξικοπηματικό καθεστώς και ο Μπατίστα διόρισε μια σειρά από προέδρους-μαριονέτες μέχρι το 1938, όταν παρήγγειλε τη δημιουργία νέου Συντάγματος και κατέβηκε στις εκλογές αξιώνοντας τη δημοκρατική προεδρία. Το 1940 εκλέχτηκε πράγματι πρόεδρος της Κούβας, μέσω εκτεταμένης εκλογικής νοθείας και εκβιασμών (αλλά και μέσω της σατανικής αναθεώρησης του Συντάγματος), και το κυβερνών κόμμα του Δημοκρατική Σοσιαλιστική Συμμαχία είχε τώρα τη δημοκρατική νομιμοποίηση που τόσο αποζητούσε ο πραξικοπηματίας. Παρά το γεγονός ότι ήταν υπέρμαχος του καπιταλισμού και μεγάλος θαυμαστής των ΗΠΑ, ο συνασπισμός του υποστηρίχθηκε από το παραδοσιακό κομμουνιστικό κόμμα της Κούβας. Κάτω από τον Μπατίστα, η Κούβα μπήκε στον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στο πλευρό των Συμμάχων το 1941, την ίδια ώρα που στο εσωτερικό επικρατούσε μια περίοδος σχετικής σταθερότητας αλλά και οικονομικής ευημερίας. Ο λαός δεν ξέχασε βέβαια ότι ήταν σφετεριστής και στις εκλογές του 1944 ο υποψήφιός του ηττήθηκε, παρά τις δραστικές του ενέργειες για την υπονόμευση της εκλογικής διαδικασίας…

Επιστροφή στην εξουσία

Αμέσως μετά την ήττα του, ο Μπατίστα μετακόμισε στη Φλόριντα των ΗΠΑ («Νιώθω πιο ασφαλής εδώ», είπε χαρακτηριστικά), χώρισε την πρώτη του σύζυγο και ξαναπαντρεύτηκε, με τα δύο από τα τέσσερα παιδιά του να γεννιούνται σε αμερικανικό έδαφος. Δεν θα έμενε βέβαια μακριά από την κουβανική πολιτική για πολύ και το 1948 θα τον βρει να εκλέγεται βουλευτής, όταν και άρχισε να επιστρέφει δειλά δειλά στην Κούβα. Το 1952 ίδρυσε νέο πολιτικό φορέα και διεκδίκησε την προεδρία της χώρας, θεωρώντας πως οι Κουβανοί θα τον είχαν νοσταλγήσει κατά τα χρόνια της απουσίας του. Κάτι τέτοιο δεν ίσχυε φυσικά και ο Μπατίστα συνειδητοποίησε σύντομα ότι θα έχανε, καθώς στις δημοσκοπήσεις το κόμμα του κατατασσόταν τρίτο. Και τότε ήταν που αποφάσισε να απαλλαγεί από τα αναχώματα της δημοκρατίας για δεύτερη φορά, καλώντας σε βοήθεια τους συμμάχους του στον Στρατό. Ο σφετερισμός της εξουσίας ήταν η μόνη λύση για την αναρρίχησή του στην εξουσία. Κι έτσι στις 10 Μαρτίου 1952, τρεις μήνες πριν από την εκλογική αναμέτρηση, ο Μπατίστα καταλύει για δεύτερη φορά το πολίτευμα, ανατρέπει τον πρόεδρο, ακυρώνει τις εκλογές και αναγορεύεται σε «προσωρινό πρόεδρο». Η αμερικανική κυβέρνηση έσπευσε για άλλη μια φορά να αναγνωρίσει από την πρώτη στιγμή την προσωρινή αυτή κατάσταση (ήδη από τις 27 Μαΐου), όπως και οι περισσότερες δικτατορίες της Λατινικής Αμερικής. Τώρα όμως ο πραξικοπηματίας δεν συνέχισε τις εκτεταμένες και προοδευτικές μεταρρυθμίσεις της πρώτης του δικτατορικής θητείας, αλλά πάλευε για να αυξήσει τον δικό του πλούτο και να γίνει επιτέλους αρεστός στην ανώτερη τάξη της Κούβας, που δεν τον είχε αποδεχτεί ποτέ στους κύκλους της. Η νέα πραξικοπηματική διακυβέρνηση του Μπατίστα χαρακτηρίστηκε από ευρύτατη διαφθορά, αστυνομική βία, κυβερνητική κώφωση στις ανάγκες του λαού, αλλά και τεράστιες κοινωνικές και οικονομικές αδικίες. Τα αμερικανικά συμφέροντα έπαιζαν μονότερμα στη χώρα, στην οποία ακόμα και η Μαφία λειτουργούσε τα δικά της καζίνο, δίνοντας φυσικά το «κατιτίς» στον δικτάτορα-μαριονέτα. Η κατάσταση που φιλοτέχνησε ο Μπατίστα για την Κούβα καλούσε σε επανάσταση! Ο δικτάτορας είχε όμως υψηλές διασυνδέσεις, καθώς οι παλιόφιλοί του από τον Στρατό επέστρεψαν σε θέσεις-κλειδιά, αλλά και την αμέριστη υποστήριξη των ΗΠΑ, οι οποίες στα χρόνια του μετέτρεψαν την Κούβα σε τσιφλίκι τους αλλά και θέρετρο αναψυχής και τζόγου της Αμερικής. Η περίοδος Μπατίστα ήταν η χρυσή εποχή του κουβανικού τουρισμού, καθώς ορδές Βορειοαμερικανών συνέρρεαν στο νησί για να χαλαρώσουν στα δημοφιλή θέρετρα της χώρας. Πάρτι έκανε επίσης και η Μαφία στην Αβάνα, καθώς διαβόητοι γκάγκστερ συνεργάστηκαν με τον δικτάτορα στη δημιουργία καζίνο, ξενοδοχείων και πολυτελών οίκων ανοχής, από τις προμήθειες των οποίων ο Μπατίστα έγινε πάμπλουτος. Ακόμα και ο Λάκι Λουτσιάνο έμεινε για ένα καλό διάστημα στην Αβάνα για να επιβλέπει τις εκεί δραστηριότητές του! Τα μεγαλύτερα αστέρια των ΗΠΑ απολάμβαναν στην Κούβα τις διακοπές τους, την οποία τιμούσε και η πολιτειακή ηγεσία της χώρας, όπως ο αντιπρόεδρος Ρίτσαρντ Νίξον, που ήταν συχνός θαμώνας των πολυτελών ξενοδοχείων της κουβανικής πρωτεύουσας. Έξω από την Αβάνα όμως ο λαός στέναζε, καθώς τα κέρδη από τον τουρισμό δεν έμπαιναν στις τσέπες του κοσμάκη, αλλά στον κορβανά του Μπατίστα και των συνεργατών του. Κι έτσι ολοένα και περισσότερος κόσμος προσχωρούσε καθημερινά στο αντάρτικο κίνημα του βουνού… Ένας νέος δικηγόρος, κάποιος Φιντέλ Κάστρο, προσπάθησε να φέρει τον Μπατίστα ενώπιον της δικαιοσύνης για να λογοδοτήσει για το πραξικόπημά του, αν και σύντομα φάνηκε πως το πράγμα ήταν μάταιο. Μόνο ο ένοπλος αγώνας θα μπορούσε να ανατρέψει τον ανηλεή πια δικτάτορα…

Η Κουβανική Επανάσταση και το τέλος

Το ημερολόγιο έγραφε 26 Ιουλίου 1953 όταν ο Κάστρο και μια χούφτα αντάρτες επιτέθηκαν σε στρατιωτική βάση της Κούβας, πυροδοτώντας έτσι τη σπίθα της ένοπλης ανατροπής του Μπατίστα. Το εγχείρημα απέτυχε βέβαια και τα αδέλφια Κάστρο φυλακίστηκαν, αν και το περιστατικό έκανε γνωστό τον αγώνα τους στα πέρατα του νησιού. Ο Μπατίστα διέταξε την εκτέλεση αρκετών ανταρτών, κάτι που έστρεψε ακόμα περισσότερο τη λαϊκή δυσαρέσκεια εναντίον του. Μέσα στη φυλακή, ο Φιντέλ οργάνωνε το αντάρτικο πόλης, καθώς η δυναμική του είχε ήδη φανεί. Ο Μπατίστα είχε αντιληφθεί το πολιτικό άστρο του Κάστρο εδώ και καιρό και προσπαθώντας να τον προσεταιριστεί, του είχε κάνει γαμήλιο δώρο χίλια δολάρια. Κάτω από την κοινωνική κατακραυγή, ο δικτάτορας αναγκάστηκε να εκχωρήσει αμνηστία στους επαναστάτες (1955) και τα ελεύθερα πια αδέλφια Κάστρο πήγαν στο Μεξικό για να οργανώσουν τον αγώνα τους. Στην Κούβα, η καταπίεση, η διαφθορά αλλά και οι στυγνές πια δολοφονίες της αστυνομίας ωθούσαν ακόμα περισσότερους να προσχωρήσουν στο αντάρτικο κίνημα του Κάστρο, καθώς τώρα ακόμα και τα πανεπιστήμια ήταν κλειστά. Την ίδια ώρα, στο Μεξικό το κουβανικό κίνημα ανθούσε και σύντομα στις τάξεις του θα προσχωρούσε και ένας αργεντινός γιατρός, κάποιος Ερνέστο «Τσε» Γκεβάρα. Τον Νοέμβριο του 1956, οι επαναστάτες αποβιβάστηκαν στο νησί και για τρία χρόνια θα έκαναν έναν σφοδρό ανταρτοπόλεμο κατά των δικτατορικών δυνάμεων του Μπατίστα, ο οποίος εξόπλιζε τον στρατό του με όπλα και χρήματα της Αμερικής. Τον Μάρτιο του 1957, η δολοφονική απόπειρα εναντίον του από φοιτητικό κίνημα ορκισμένων εχθρών του λίγο έλειψε να καρποφορήσει, αν και μέχρι τότε οι επαναστατικές δυνάμεις είχαν κερδίσει ήδη πολύ έδαφος, ελέγχοντας ένα καλό μέρος της ορεινής Κούβας. Μέχρι τα τέλη του 1958 ήταν πια σαφές ότι η Κουβανική Επανάσταση θα επικρατούσε και όταν ο Τσε Γκεβάρα κατέλαβε την πόλη Σάντα Κλάρα, ο Μπατίστα συνειδητοποίησε ότι ήταν ώρα να φύγει από τη χώρα. Στο πρωτοχρονιάτικο πάρτι της 31ης Δεκεμβρίου 1958, αφού διαμήνυσε στους συνεργάτες του πώς να απαλλαγούν από την επανάσταση του Κάστρο, φόρτωσε σε ένα αεροπλάνο μερικά εκατομμύρια δολάρια και ανεκτίμητης αξίας έργα τέχνης και απογειώθηκε από την Αβάνα στις 3:00 τα ξημερώματα της Πρωτοχρονιάς του 1959. Οχτώ ημέρες αργότερα, οι επαναστατικές δυνάμεις θα έμπαιναν θριαμβευτικά στην Αβάνα. Ο πάμπλουτος αυτοεξόριστος πρόεδρος δεν επέστρεψε ποτέ στην πολιτική, παρά το γεγονός ότι βρήκε πρόσφορο έδαφος στην Ισπανία και την Πορτογαλία. Έπειτα από περιπέτειες, εγκαταστάθηκε τελικά στην Πορτογαλία μετά το άσυλο που του παραχώρησε ο δικτάτορας της χώρας Αντόνιο Σαλαζάρ και εργάστηκε ως πρόεδρος μιας ισπανικής ασφαλιστικής εταιρίας. Αφού έγραψε και μερικά βιβλία, άφησε την τελευταία του πνοή στην Ισπανία χτυπημένος από ανακοπή καρδιάς στις 6 Αυγούστου 1973, δύο ημέρες πριν εκτελεστεί η δολοφονική απόπειρα εναντίον του που είχε σχεδιάσει ο Κάστρο… Δείτε όλα τα πρόσωπα που φιλοξενούνται στη στήλη «Πορτραίτα» του newsbeast.gr