Διεθνείς εμπειρογνώμονες πραγματοποίησαν εκπαιδευτικό σενάριο για την αντιμετώπιση μιας απειλής που, σύμφωνα με τους ίδιους, θα μπορούσε να αποτελέσει την πηγή της επόμενης πανδημίας: τα αρχαία ζώα που βρίσκονται παγωμένα στο έδαφος.
Η άσκηση, με την ονομασία Exercise Polaris, διοργανώθηκε από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) και έφερε αντιμέτωπους ειδικούς από 15 χώρες με έναν φανταστικό ιό, τον λεγόμενο «mammothpox».
Σύμφωνα με την Daily Mail, η ομάδα είχε την αποστολή να περιορίσει την εξάπλωση ενός παθογόνου που προήλθε από το παγωμένο κουφάρι ενός μαμούθ, το οποίο μόλυνε επιστήμονες και κινηματογραφικό συνεργείο που το ανακάλυψαν, προτού ο ιός εξαπλωθεί παγκοσμίως.
Αν και το σενάριο και ο ιός ήταν απολύτως φανταστικά, οι επιστήμονες προειδοποιούν ότι η απειλή από «ζόμπι ιούς» που απελευθερώνονται από το λιώσιμο του παγετού λόγω της κλιματικής αλλαγής είναι υπαρκτή.
Ειδικοί έχουν εντοπίσει ότι τα αποκαλούμενα «μικρόβια Μαθουσάλα» μπορούν να παραμείνουν ανενεργά στο έδαφος και στα σώματα παγωμένων ζώων, όπως τα μαμούθ, για δεκάδες χιλιάδες χρόνια.
Εάν μια τέτοια ασθένεια απελευθερωνόταν από τον πάγο, το ανθρώπινο σώμα δεν θα διέθετε καμία φυσική άμυνα για να την καταπολεμήσει, όπως συνέβη όταν εμφανίστηκε ο κορονοϊός.
Η άσκηση πραγματοποιήθηκε λίγες μόνο ημέρες αφότου διεθνής ομάδα επιστημόνων προειδοποίησε ότι η υπερθέρμανση του πλανήτη αυξάνει τις πιθανότητες τα παγωμένα μικρόβια να περάσουν σε ζώα και ανθρώπους.
Ο δρ Khaled Abass, ειδικός στις περιβαλλοντικές επιστήμες υγείας στο πανεπιστήμιο του Sharjah στα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και συν-συγγραφέας της μελέτης, δήλωσε: «Η κλιματική αλλαγή δεν λιώνει μόνο τους πάγους, λιώνει και τα όρια μεταξύ οικοσυστημάτων, ζώων και ανθρώπων. Το λιώσιμο του παγετού μπορεί να απελευθερώσει αρχαία βακτήρια ή ιούς που έχουν παγώσει για χιλιάδες χρόνια».
Τα έγγραφα του ΠΟΥ περιγράφουν επίσης τους πιθανούς κινδύνους ενός τέτοιου ενδεχομένου.
Όπως μετέδωσε η Telegraph, «η επιστημονική έρευνα έχει δείξει ότι οι αρχαίοι ιοί μπορούν να παραμείνουν βιώσιμοι στον παγετό για χιλιάδες χρόνια. Το λιώσιμο του παγετού λόγω της κλιματικής αλλαγής έχει προκαλέσει ανησυχίες για την πιθανή απελευθέρωση παθογόνων άγνωστων στη σύγχρονη ιατρική».
Στο σενάριο της άσκησης, ο ιός «mammothpox» ήταν ένα θανατηφόρο παθογόνο στενά συγγενές με την ευλογιά και την ευλογιά των πιθήκων (mpox), με ποσοστά θνησιμότητας μεταξύ των δύο.
Η ευλογιά εκτιμάται ότι σκότωσε έναν στους τρεις ανθρώπους που μόλυνε, προκαλώντας τον θάνατο περίπου μισού δισεκατομμυρίου ανθρώπων τον αιώνα πριν από την εξάλειψή της το 1980 μέσω παγκόσμιας εκστρατείας εμβολιασμού.
Ο mpox έχει πολύ χαμηλότερο ποσοστό θνησιμότητας, αλλά μπορεί να είναι θανατηφόρος. Ένα νέο στέλεχος, που εξαπλώνεται κυρίως στην Αφρική, είναι ιδιαίτερα επικίνδυνο για τα παιδιά, σκοτώνοντας έως και ένα στα δέκα παιδιά που μολύνονται.
Το σενάριο του «mammothpox» σχεδιάστηκε ώστε να είναι ελέγξιμο, εφόσον οι χώρες συνεργάζονταν για τον περιορισμό της εξάπλωσης.
Μεταξύ των συμμετεχουσών χωρών ήταν η Δανία, η Σομαλία, το Κατάρ, η Γερμανία, η Σαουδική Αραβία και η Ουκρανία.
Κάθε χώρα λάμβανε σκόπιμα μόνο ένα μέρος του παζλ, με τις αντίστοιχες επιδημίες του «mammothpox» να διαφέρουν ελαφρώς, ώστε να αξιολογηθεί η ικανότητά τους να μοιράζονται πληροφορίες.
Για παράδειγμα, μία ομάδα πληροφορήθηκε ότι ένας από τους μολυσμένους Αρκτικούς ερευνητές βρισκόταν σε κρουαζιερόπλοιο, προσφέροντας ένα περιβάλλον καραντίνας που τους επέτρεψε να μελετήσουν την ταχύτητα εξάπλωσης του ιού.
Άλλες χώρες έλαβαν σενάρια όπως ξέσπασμα σε μεγάλη συγκέντρωση ή εντός ενός νοικοκυριού.
Η άσκηση, που διήρκησε δύο ημέρες, σχεδιάστηκε ώστε να προσομοιώνει τρεις εβδομάδες μιας υποθετικής επιδημίας.
Τη δεύτερη ημέρα, οι συμμετέχοντες ενημερώθηκαν ότι η πρόοδος στην αντιμετώπιση του ιού παρεμποδιζόταν από πολιτικές διαφορές και αποκλίνουσες στρατηγικές μεταξύ των κρατών.
Έπρεπε, στη συνέχεια, να προσαρμοστούν στο γεγονός ότι κάποιες χώρες εισήγαγαν διεθνές lockdown, απαγορεύοντας όλες τις αφίξεις, ενώ άλλες κράτησαν τα σύνορα ανοιχτά, βασιζόμενες σε μέτρα όπως η ιχνηλάτηση επαφών.
Τελικά, η ομάδα κατάφερε να περιορίσει την εξάπλωση του «mammothpox».
Ωστόσο, ο ΠΟΥ αναγνώρισε ότι μια πραγματική επιδημία θα ήταν πολύ πιο περίπλοκη ως προς τη διεθνή συνεργασία.
Για παράδειγμα, χώρες όπως οι ΗΠΑ υπό τον Ντόναλντ Τραμπ και η Αργεντινή ανακοίνωσαν νωρίτερα φέτος την αποχώρησή τους από τον παγκόσμιο οργανισμό υγείας.
Στο μεταξύ, η απειλή των παγωμένων παθογόνων που μπορούν να μολύνουν ανθρώπους αυξάνεται.
Καθώς οι πάγοι υποχωρούν, ομάδες επιστημόνων αναζητούν παγωμένα εξαφανισμένα ζώα, όπως οι κυνηγοί ελεφαντόδοντου που αποσκοπούν στο οικονομικό όφελος από τους χαυλιόδοντες των μαμούθ.
Εδώ και πάνω από μία δεκαετία, οι επιστήμονες γνωρίζουν ότι βακτήρια και παγωμένοι ιοί στην Αρκτική ενδέχεται να διατηρούν τη δυνατότητα να μολύνουν ζωντανούς οργανισμούς.
Το 2014, επιστήμονες απομόνωσαν ιούς από το παγωμένο υπέδαφος της Σιβηρίας και απέδειξαν ότι μπορούσαν ακόμη να μολύνουν ζωντανά κύτταρα, παρά το γεγονός ότι ήταν παγωμένοι επί χιλιάδες χρόνια.
Παρόμοια, το 2023, επιστήμονες ανέστησαν επιτυχώς έναν ιό αμοιβάδας που είχε παγώσει για 48.500 χρόνια.
Αν και υπολογίζεται ότι μόνο ένα στα εκατό αρχαία παθογόνα θα μπορούσε να διαταράξει το οικοσύστημα, ο τεράστιος αριθμός μικροοργανισμών που ξεφεύγουν από τον πάγο καθιστά ένα επικίνδυνο περιστατικό πιο πιθανό.
Και ήδη έχουν σημειωθεί περιστατικά που αποδεικνύουν τους πιθανούς κινδύνους.
Το 2016, σπόροι άνθρακα απελευθερώθηκαν από το κουφάρι ζώου που είχε παγώσει στο υπέδαφος της Σιβηρίας επί 75 χρόνια, προκαλώντας τον θάνατο ενός παιδιού και τον τραυματισμό δεκάδων ανθρώπων.
