Η κυριαρχία της Κίνας στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα των σπάνιων γαιών που χρησιμοποιούνται για την τροφοδοσία των πάντων, από τα iPhones έως τα ηλεκτρικά οχήματα, έχει αναδειχθεί ως ένα από τα πιο ισχυρά «όπλα» της στον νέο εμπορικό πόλεμο με τον Ντόναλντ Τραμπ και, σε αντίθεση με τους δασμούς, πρόκειται για ένα «μέτωπο» όπου ο αμερικανός πρόεδρος έχει ελάχιστα περιθώρια για αντίποινα σε είδος.
Κινητά, αυτοκίνητα και F-35
Οι σπάνιες γαίες είναι μια ομάδα 17 στοιχείων που μπορούν να βρεθούν σε πολλές χώρες, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών, αλλά η εξόρυξη και η επεξεργασία τους είναι δύσκολη, δαπανηρή και περιβαλλοντικά ρυπογόνα.
Για αυτόν τον λόγο, εδώ και δεκαετίες οι ΗΠΑ και άλλες χώρες εφοδιάζονται τα επεξεργασμένα μέταλλα από το Πεκίνο, με την Κίνα να αντιπροσωπεύει το 61% της παγκόσμιας παραγωγής σπάνιων γαιών που εξορύσσεται, ενώ σύμφωνα με τον Διεθνή Οργανισμό Ενέργειας η χώρα ελέγχει το 92% της παγκόσμιας παραγωγής στο στάδιο της επεξεργασίας.
Οι μαγνήτες από σπάνιες γαίες επιτρέπουν την παραγωγή μικρότερων και αποδοτικότερων κινητήρων και γεννητριών που χρησιμοποιούνται σε smartphones, κινητήρες αυτοκινήτων, αεροσκάφη και μηχανήματα μαγνητικής τομογραφίας. Αποτελούν, επίσης, σύμφωνα με το CNN, βασικά εξαρτήματα σημαντικών οπλικών συστημάτων από τα μαχητικά αεροσκάφη F-35 stealth μέχρι πυρηνοκίνητα επιθετικά υποβρύχια.
Στις 4 Απριλίου η κινεζική κυβέρνηση έθεσε περιορισμούς στις εξαγωγές επτά τύπων ορυκτών σπάνιων γαιών, στο πλαίσιο των αντιποίνων της για τους αρχικούς «αμοιβαίους» δασμούς 34% του Τραμπ στα κινεζικά προϊόντα. Πλέον όλες οι εταιρείες πρέπει να εξασφαλίζουν κυβερνητική άδεια για την εξαγωγή των επτά ορυκτών, καθώς και των σχετικών προϊόντων, όπως οι μαγνήτες.
Ο άσος στο «μανίκι» της Κίνας και τα λάθη των ΗΠΑ
Σύμφωνα με τα κρατικά μέσα ενημέρωσης, η Κίνα ξεκίνησε την εξόρυξη σπάνιων γαιών, από τη δεκαετία του 1950, αλλά η βιομηχανία άρχισε να αναπτύσσεται στα τέλη της δεκαετίας του 1970.
Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Stan Trout, ιδρυτής της συμβουλευτικής εταιρείας σπάνιων γαιών Spontaneous Materials αναφέρει πως η Κίνα συνδύασε το χαμηλό εργατικό κόστος και τα σχετικά χαλαρά περιβαλλοντικά πρότυπα με την υιοθέτηση ξένων τεχνολογιών.
«Μεγάλο μέρος της τεχνολογίας που έφεραν αναπτύχθηκε εδώ στις ΗΠΑ, ή στην Ιαπωνία, ή στην Ευρώπη», είπε. «Και με την πάροδο του χρόνου, είμαι βέβαιος ότι έκαναν βελτιώσεις σε αυτήν».
Καθώς αυξανόταν η εγχώρια παραγωγή, το Πεκίνο άρχισε σταδιακά να συνειδητοποιεί τη στρατηγική σημασία των ορυκτών. «Υπήρξε μια αναγνώριση ότι αυτή θα μπορούσε να είναι μια πολύ σημαντική τεχνολογία που πρέπει να κατακτήσουν», πρόσθεσε ο Trout.
Σύμφωνα με φετινή έκθεση του Γεωλογικού Ινστιτούτου των ΗΠΑ μεταξύ των ετών 2020 και 2023, οι ΗΠΑ προμηθεύτηκαν από την Κίνα το 70% των εισαγωγών τους σε όλες τις ενώσεις και τα μέταλλα σπάνιων γαιών.
Το CNN γράφει πως οι πρόσφατοι έλεγχοι που επέβαλε η Κίνα στις εξαγωγές ορυκτών δεν είναι η πρώτη φορά που το Πεκίνο εκμεταλλεύεται την κυριαρχία του στον κλάδο. Το 2010, η χώρα σταμάτησε τις αποστολές σπάνιων γαιών στην Ιαπωνία για σχεδόν δύο μήνες λόγω εδαφικής διαμάχης, ενώ στα τέλη του 2023, το Πεκίνο επέβαλε απαγόρευση στις τεχνολογίες εξόρυξης και διαχωρισμού σπάνιων γαιών.
Το Πεκίνο έχει επίσης περιορίσει τις εξαγωγές άλλων κρίσιμων ορυκτών που είναι ζωτικής σημασίας για την οικονομία και τις παγκόσμιες αλυσίδες εφοδιασμού.
Εμπειρογνώμονες και γνώστες της βιομηχανίας δήλωσαν ότι οι έλεγχοι των εξαγωγών της Κίνας έχουν αφήσει στον υπόλοιπο κόσμο πολύ περιορισμένες εναλλακτικές λύσεις, με τις ΗΠΑ να προσπαθούν να καλύψουν το κενό.
Κάλλιο αργά παρά ποτέ
Από το 2020, το Υπουργείο Άμυνας των ΗΠΑ έχει χορηγήσει περισσότερα από 439 εκατομμύρια δολάρια για τη δημιουργία και την ανάπτυξη εγχώριων αλυσίδων εφοδιασμού σπάνιων γαιών που θα μπορούν να υποστηρίξουν όλες τις αμυντικές ανάγκες των ΗΠΑ έως το 2027.
Ταυτόχρονα ορισμένες αμερικανικές εταιρείες βλέπουν τους ελέγχους των εξαγωγών της Κίνας ως μια ευκαιρία να επιταχύνουν την εγχώρια παραγωγή και να πιέσουν για μια ισχυρότερη αλυσίδα εφοδιασμού εκτός Κίνας.
Ο Nicholas Myers, διευθύνων σύμβουλος της Phoenix Tailings, μιας νεοφυούς εταιρείας επεξεργασίας σπάνιων γαιών με έδρα τη Μασαχουσέτη, δήλωσε ότι η εταιρεία του έχει αναπτύξει τεχνολογία για την επεξεργασία ορυκτών σπάνιων γαιών με «μηδενικά απόβλητα, μηδενικές εκπομπές» σε μέταλλα και κράματα μετάλλων, προμηθεύοντας τα υλικά από εγχώρια μεταλλεύματα καθώς και από τον Καναδά και την Αυστραλία.
Η εταιρεία του παράγει σήμερα 40 μετρικούς τόνους μετάλλων και κραμάτων σπάνιων γαιών ετησίως και σκοπεύει να φτάσει τους 400 τόνους με μια νέα εγκατάσταση στο New Hampshire.
«Είναι όλα εγχώρια επεξεργασία. Δεν βασιζόμαστε σε τίποτα από την Κίνα», δήλωσε.
«Οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν απολύτως τις δυνατότητες να είναι σε θέση να παράγουν τα μέταλλα σπάνιων γαιών στα χρονοδιαγράμματα που πραγματικά χρειαζόμαστε. Απλά πρέπει να βεβαιωθούμε ότι όλοι οι πελάτες, όλοι οι υπεύθυνοι χάραξης πολιτικής επικεντρώνονται στην υποστήριξη της βιομηχανίας ώστε να αναπτυχθεί πραγματικά», πρόσθεσε ο Myers.
Το CNN αναφέρει πως οι αμερικανικές επιχειρήσεις εισέρχονται και σε τμήματα της αλυσίδας εφοδιασμού με την USA Rare Earth να κατασκευάζει εργοστάσιο μαγνητών στο Τέξας, με στόχο την παραγωγή 5.000 τόνων μαγνητών σπάνιων γαιών ετησίως. Επιπρόσθετα διαθέτει επίσης ένα πλούσιο κοίτασμα σπάνιων γαιών στο δυτικό Τέξας, συμπεριλαμβανομένων όλων των ορυκτών που περιλαμβάνονται στον τελευταίο κατάλογο ελέγχου εξαγωγών της Κίνας.
Μετά από χρόνια συζητήσεων, οι αμερικανικές εταιρείες μπορεί τελικά να έχουν την ώθηση που χρειάζονται για να αποκαταστήσουν την αμερικανική βιομηχανία εξόρυξης και επεξεργασίας πρώτων υλών και να κερδίσουν αυτόν τον νέο «τεχνολογικό» αγώνα δρόμου με την Κίνα.
