Η καταγγελία σε βάρος του ευρωβουλευτή – ηθοποιού Αλέξη Γεωργούλη, που κατηγορείται για τον βιασμό και τον ξυλοδαρμό Ελληνίδας δικηγόρου στις Βρυξέλλες, έχει προκαλέσει σάλο και αποτέλεσε την αιχμή του δόρατος για να ανοίξει ο ασκός του Αιόλου αναφορικά με το ζήτημα της ηθικής παρενόχλησης στον εργασιακό χώρο, το λεγόμενο mobbing.
Τι είναι όμως ακριβώς το mobbing; Ποιοι πέφτουν συχνότερα θύματα; Ποιοι είναι συνήθως οι θύτες; Ποια είναι η νομική οδός που μπορούν να ακολουθήσουν τα θύματα ώστε να φέρουν τους υπεύθυνους αντιμέτωπους με τη Δικαιοσύνη; Υπάρχει αντίκτυπο ακόμη και στην υγεία όσων βιώνουν τέτοιες συμπεριφορές στην εργασία τους; Η έννοια της ηθικής παρενόχλησης είναι διαφορετική από αυτή του εργασιακού εκφοβισμού;
Ας τα πάρουμε από την αρχή… Το «mobbing» προέρχεται από το αγγλικό ρήμα «to mob» που μεταφράζεται ως «κακομεταχειρίζομαι κάποιον». Στον εν λόγω όρο αποδίδεται επίσης η σημασία: «επιτίθεμαι, περικυκλώνω και ενοχλώ».
Ως «σύνδρομο mobbing» νοείται, κάθε παράνομη συμπεριφορά η οποία επαναλαμβάνεται και μπορεί να εκδηλωθεί με λόγια, πράξεις ή ακόμη και γραπτά μηνύματα. Στόχος της εν λόγω ηθικής παρενόχλησης είναι να υποστεί πλήγμα η τιμή και η υπόληψη του εργαζομένου θέτοντας σε κίνδυνο την εργασία του.
Πρόκειται λοιπόν για μια συστηματική, μεθοδική και συνεχή άσκηση ψυχολογικής βίας, εργασιακής κακοποίησης για διαμόρφωση εχθρικού ή επίσης και ταπεινωτικού εργασιακού περιβάλλοντος. Όλα τα ανωτέρω έχουν φυσικά ως αποτέλεσμα την ολοκληρωτική εξάντληση (σύνδρομο Burnout) του εργαζόμενου – στόχου σε πολλές περιπτώσεις μέχρι να αναγκαστεί να παραιτηθεί.
Στις 151 οι καταγγελίες για βία και παρενόχληση στην εργασία το 2022 στην Ελλάδα – Έξι στους δέκα θύτες ήταν εργοδότες ή διευθυντές
Σύμφωνα με την Επιθεώρηση Εργασίας στη χώρα μας το 2022 έγιναν 151 καταγγελίες για βία και παρενόχληση στον χώρο της εργασίας.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρει το αυτοτελές τμήμα για την παρακολούθηση της βίας και παρενόχλησης στην εργασία της Επιθεώρησης Εργασίας, στην σχετική του έκθεση που δόθηκε στη δημοσιότητα τον Μάρτιο του 2023, έξι στους δέκα καταγγελλόμενους ήταν εργοδότες, πρόσωπα που ασκούν διευθυντικό δικαίωμα ή εκπροσωπούν τον εργοδότη.
Σε ποσοστό 62% τα θύματα ήταν γυναίκες και σε ποσοστό 38% άνδρες ενώ όσον αφορά στο αντικείμενο της καταγγελίας οι 137 αφορούσαν σε περιστατικά βίας, λεκτικής, σωματικής και ηθικής, ψυχολογικής παρενόχλησης και οι 14 σε περιστατικά σεξουαλικής παρενόχλησης.
«Η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων mobbing είναι γυναίκες»
«Μιλάμε για ένα φαινόμενο κοινωνικής παθογένειας το οποίο είναι βαθιά ριζωμένο σε πατριαρχικά και μισογυνίστικα περιβάλλοντα αν σκεφτούμε ότι η συντριπτική πλειοψηφία των θυμάτων mobbing είναι γυναίκες» επισημαίνει μιλώντας στο Newsbeast η δικηγόρος, LLM, που ασχολείται κυρίως με υποθέσεις Ποινικού Δικαίου και ανθρωπίνων δικαιωμάτων, Αγγελική Ψαράκη.
«Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία: Το 55% των γυναικών στην ΕΕ έχουν δεχθεί τουλάχιστον από μία φορά παρενόχληση στον εργασιακό χώρο. Στην Ελλάδα η αναλογία αυτή έρχεται σε μία στις τρεις γυναίκες. Συνήθως, η ηθική παρενόχληση είναι το αποτέλεσμα της ”τιμωρίας”, επειδή το θύμα δεν δέχθηκε τη σεξουαλική παρενόχληση. Άλλωστε η σεξουαλική παρενόχληση στον χώρο της εργασίας μπορεί να λάβει πολλές μορφές, ορισμένες εκ των οποίων είναι οι υποτιμητικές παρατηρήσεις με σκοπό τον εκφοβισμό και την ενοχοποίηση του εργαζόμενου ατόμου σχετικά με την αποδοτικότητά του. Άλλες μορφές είναι επίσης τα αδιάκριτα σχόλια αναφορικά με τη σεξουαλική ζωή ενός εργαζόμενου, η διακίνηση αυστηρώς προσωπικών ερωτικών στιγμιότυπων ενός εργαζόμενου, τα αιτήματα για σεξουαλική συνεύρεση ή η αναζήτηση σεξουαλικής ικανοποίησης από έναν συνάδελφο μέσα από αδιάκριτα ερωτικά αγγίγματα ή φιλιά» μας εξηγεί η Αγγελική Ψαράκη.
«Κάθε καταγγελία είναι σημαντική, αφού μπορεί όχι μόνο να οδηγήσει στην τιμωρία του δράστη, αλλά και να λειτουργήσει αποτρεπτικά στο μέλλον τόσο για τον καταγγελλόμενο, όσο και για οποιονδήποτε προβαίνει σε τέτοιου είδους ενέργειες» σημειώνει.
Συμβουλές προς τα θύματα – Ποια βήματα πρέπει να ακολουθήσουν
Εστιάζοντας σε οποιοδήποτε άτομο πέφτει θύμα mobbing και τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσει ώστε να φέρει τον θύτη αντιμέτωπο με τη Δικαιοσύνη η δικηγόρος Αγγελική Ψαράκη επισημαίνει πως μπορεί να:
- Να αξιώσει την άρση της προσβολής και την παράλειψή της στο μέλλον,
- Να αξιώσει την καταβολή χρηματικής ικανοποίησης λόγω ηθικής βλάβης, καθώς και αποζημίωση για οποιαδήποτε τυχόν θετική (υλική) ζημία υπέστη,
- Να θεωρήσει την συμπεριφορά που υφίσταται ως «μονομερή βλαπτική μεταβολή» (δηλαδή εξαναγκασμό σε παραίτηση) και συνακόλουθα να αξιώσει την καταβολή αποζημίωσης απόλυσης, όπως ακριβώς θα είχε δικαίωμα να πράξει αν είχε χωρήσει καταγγελία της σύμβασης εργασίας. Αν όμως, το θύμα οδηγηθεί σε απόλυση, τότε μπορεί να προχωρήσει σε αγωγή για καταχρηστική καταγγελία σύμβασης εργασίας, η οποία είναι άκυρη και παράνομη και θεωρείται προϊόν τιμωρίας και εμπάθειας.
- Να ασκήσει αγωγή για αποζημίωση εργαζομένου σε περίπτωση πρόκλησης εργατικού ατυχήματος ή επέλευσης επαγγελματικής νόσου,
- Να προβεί σε αναφορά στην Επιθεώρηση Εργασίας και στον συνήγορο του Πολίτη
- Να υποβάλει μήνυση για παραβίαση της αρχής ίσης μεταχείρισης ανεξαρτήτως φυλετικής ή εθνοτικής καταγωγής, θρησκευτικών ή άλλων πεποιθήσεων, αναπηρίας, ηλικίας ή γενετήσιου προσανατολισμού (Ν. 4443/2016, άρ. 82Α ΠΚ), καθώς και για κατά περίπτωση επιμέρους στοιχειοθετούμενα αδικήματα του ποινικού κώδικα, όπως η εξύβριση (361 ΠΚ), η συκοφαντική δυσφήμιση (363 ΠΚ), η απειλή κλπ.
Το mobbing μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από σωματικά και ψυχικά προβλήματα
Η εμπειρία του mobbing στην εργασία, όπως τονίζουν οι ειδικοί, μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά από σωματικές και ψυχικές επιπτώσεις για το άτομο που έχει πέσει θύμα.
Τα πιο συχνά προβλήματα που μπορεί να αντιμετωπίσουν τα άτομα που έχουν υποστεί mobbing είναι τα εξής:
- καρδιαγγειακά συμπτώματα
- ινομυαλγία
- διαταραχή στον ύπνο
- συμπτώματα κατάθλιψης
- συμπτώματα άγχους
- κούραση
- αυτοκτονικές τάσεις
Μαρία Συρεγγέλα: Μέχρι 10.500 ευρώ τα πρόστιμα για την παραβίαση των διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας που σχετίζονται με πάταξη της βίας
Η εξάλειψη κάθε μορφής βίας στους χώρους εργασίας και η προστασία των εργαζομένων από κακοποιητικές συμπεριφορές είναι στις προτεραιότητες του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, επισημαίνει μιλώντας στο Newsbeast η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, Μαρία Συρεγγέλα.
«Ο εκφοβισμός, η παρενόχληση (ηθική, ψυχολογική) και κάθε μορφής βίαιη, μη αποδεκτή συμπεριφορά μέσα στο εργασιακό χώρο (”σύνδρομο mobbing” όπως έχει χαρακτηριστεί), έχει αρνητικές συνέπειες, πρωτίστως για το ίδιο το άτομο που το υφίσταται (άγχος, κατάθλιψη, θέματα υγείας), όσο και για την ίδια την επιχείρηση. Δεν αρρωσταίνει μόνο το θύμα, αλλά δημιουργείται γενικά ένα ”αρρωστημένο εργασιακό περιβάλλον”, όπου υπάρχει μειωμένη αφοσίωση, δημιουργικότητα, συμμετοχή, ικανοποίηση των εργαζομένων, έλλειψη οράματος, ενθουσιασμού και προόδου» υπογραμμίζει η Μαρία Συρεγγέλα.
Η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων εστιάζει στον νέο εργασιακό νόμο με τον οποίο κυρώθηκε η Σύμβαση 190 της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας (ILO) για την εξάλειψη της βίας και της παρενόχλησης στον κόσμο της εργασίας.
«Με τον Ν. 4808/21 για πρώτη φορά επιβάλλεται η υποχρέωση στις επιχειρήσεις να υιοθετήσουν, ύστερα από συλλογικές διαπραγματεύσεις με τους εργαζομένους, πολιτικές για την πρόληψη και αντιμετώπιση της βίας και της παρενόχλησης και για τη διαχείριση αυτών των καταγγελιών, ενώ τα πρόστιμα για την παραβίαση των νέων διατάξεων της εργατικής νομοθεσίας που σχετίζονται με την πάταξη της βίας στην εργασία αγγίζουν μέχρι και τα 10.500 ευρώ» σημειώνει.
«Δημιουργούμε ένα πλέγμα προστασίας για κάθε εργαζόμενο, άνδρα ή γυναίκα. Το ”δίχτυ” προστασίας καλύπτει όλα τα πρόσωπα στον χώρο της εργασίας, ανεξαρτήτως εργασιακού καθεστώτος, συμπεριλαμβανομένων των ασκούμενων και μαθητευομένων, των εργαζομένων των οποίων η απασχόληση έχει τερματιστεί, των εθελοντών ή των αιτούντων εργασία» τονίζει η Μαρία Συρεγγέλα εστιάζοντας στο πόσο σημαντικό είναι «οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες να αισθάνονται ασφαλείς όχι μόνο στον χώρο της εργασίας, αλλά και σε όλες τις δραστηριότητες στις οποίες συμμετέχουν στο πλαίσιο της εργασιακής τους απασχόλησης. Για παράδειγμα, σε εκδηλώσεις, σεμινάρια, επαγγελματικά ταξίδια, μετακινήσεις από και προς την εργασία».
«Υποχρεώνουμε τους εργοδότες να προλαμβάνουν, να σταματούν και να αντιμετωπίζουν περιστατικά βίας και παρενόχλησης. Σε περίπτωση που ο εργοδότης δεν λαμβάνει τα προβλεπόμενα μέτρα ή δεν υιοθετεί πολιτικές στην επιχείρησή του για να αποφεύγονται περιστατικά βίας και παρενόχλησης, τιμωρείται με πρόστιμο που έχει προληπτικό χαρακτήρα και το οποίο κυμαίνεται από 1.800 ως 8.000 ευρώ.
Όταν όμως υπάρξει περιστατικό παραβίασης, επιβάλλονται στον εργοδότη πρόστιμα κατασταλτικά. Αναλόγως της βαρύτητας της προσβολής, μπορεί να επιβληθεί στον εργοδότη πρόστιμο από 2.000 έως 10.500 ευρώ που είναι και το υψηλότερο πρόστιμο που προβλέπεται στην εργατική νομοθεσία» εξηγεί.
Όπως επισημαίνει η Μαρία Συρεγγέλα: «Εάν ο εργοδότης δεν λαμβάνει μέτρα κατά του καταγγελόμενου/της καταγγελόμενης, ή αν ο καταγγέλων/η καταγγέλουσα έχει δυσμενή μεταχείριση έως και απόλυση εξαιτίας της καταγγελίας που έκανε, προβλέπεται επιβολή προστίμου από 4.000 ευρώ».
«Δεν υπάρχει καμία ανοχή σε φαινόμενα βίας και παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας»
Οι πράξεις βίας και παρενόχλησης εξακολουθούν να διώκονται και να τιμωρούνται και με βάση τις υφιστάμενες διατάξεις του Αστικού και Ποινικού Δικαίου, διαμηνύει η Μαρία Συρεγγέλα υπενθυμίζοντας ότι «στις καταγγελίες για βία και παρενόχληση στους χώρους εργασίας ισχύει η αντιστροφή του βάρους της απόδειξης, δηλαδή ο καταγγελλόμενος καλείται να αποδείξει ότι δεν συνέτρεξαν οι σχετικές περιστάσεις».
Υπογραμμίζοντας ότι «δεν υπάρχει καμία ανοχή σε φαινόμενα βίας και παρενόχλησης στον χώρο της εργασίας» η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων σημειώνει: «Υπάρχει πλέον Αυτοτελές Τμήμα στο ΣΕΠΕ για την παρακολούθηση των φαινομένων βίας και παρενόχλησης στην εργασία. Προστατεύουμε τα θύματα με τη θέσπιση απαγόρευσης απόλυσης, αντιποίνων και δυσμενούς μεταχείρισής τους και παροτρύνουμε όλες και όλους να έχουν το θάρρος να μιλάνε, να καταγγέλλουν και να αποκαλύπτουν βίαιες συμπεριφορές».
«Έχουμε κάνει πολύ σημαντικά βήματα για να μπορούν οι εργαζόμενοι και οι εργαζόμενες να νιώθουν δυνατοί και να ζουν σε ένα περιβάλλον ασφαλές. Δεν επαναπαυόμαστε όμως. Συνεχίζουμε με σταθερότητα, μεθοδικότητα και συνέπεια για την εξάλειψη στερεοτύπων και συμπεριφορών βίας και παρενόχλησης στο εργασιακό περιβάλλον και όχι μόνο. Η ανάπτυξη της κοινωνίας άλλωστε προϋποθέτει τον απόλυτο σεβασμό των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Οφείλουμε όλοι και όλες να τα σεβόμαστε και να τα προστατεύουμε» επισημαίνει κλείνοντας η Μαρία Συρεγγέλα σε δηλώσεις της στο Newsbeast.
