Το ημερολόγιο έδειχνε 18 Δεκεμβρίου του 2019 όταν μετά από απόφαση της γενικής συνέλευσης του ΟΗΕ θεσπίστηκε η Διεθνής Ημέρα Ισότητας των Αμοιβών η οποία αποφασίστηκε να γιορτάζεται κάθε χρόνο στις 18 Σεπτεμβρίου. Φέτος λοιπόν έχει τα δεύτερα γενέθλιά της. Τι συμβαίνει όμως στην Ελλάδα του 2021; Σίγουρα δεν μπορούμε να μιλάμε για ισότητα αμοιβών όταν καθημερινά αντιλαμβανόμαστε πως κυριαρχεί η ανισότητα και υπάρχουν ακόμη διαφορές στους μισθούς των ανδρών και των γυναικών.
Γιατί στη χώρα μας υπάρχει ακόμη έμφυλο μισθολογικό χάσμα; Από ποιους παράγοντες επηρεάζεται και τι ποσοστό των γυναικών δεν εισπράττει τα ίδια χρήματα με τους άνδρες που έχουν το ίδιο επαγγελματικό αντικείμενο; Ποια είναι η στάση της Πολιτείας; Υπάρχουν μέτρα που λαμβάνονται ώστε να έρθει η στιγμή που ο μισθολογικός διαχωρισμός γυναικών-ανδρών θα εξαλειφθεί; Η δικηγόρος-εργατολόγος Κέλλυ Σταυρουλάκη αλλά και η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα δημογραφικής πολιτικής, οικογένειας και ισότητας των φύλων, Μαρία Συρεγγέλα απαντούν στις ερωτήσεις του Newsbeast.
«Σύμφωνα με τα τελευταία επίσημα στοιχεία, το ποσοστό άνισης αμοιβής ανδρών και γυναικών στην αγορά εργασίας παγκοσμίως ανέρχεται σε ποσοστό 23%, ενώ το ποσοστό στην ΕΕ ανέρχεται κατά μέσο όρο σε 15%, κάνοντας σαφές ότι το ζήτημα του έμφυλου επαγγελματικού διαχωρισμού -εκ των βασικών αιτιών του μισθολογικού χάσματος- εξακολουθεί να υφίσταται, με προφανή ανισότητα ως προς τον τρόπο αμοιβής των γυναικών, εν συγκρίσει με τους άνδρες εργαζόμενους» τονίζει στο Newsbeast η δικηγόρος, ΜΔΕ Εργατικού Δικαίου Κέλλυ Σταυρουλάκη.
«Το δικαίωμα ίσης αμοιβής για όμοια εργασία μεταξύ των φύλων αποτέλεσε τη θεμελιώδη αρχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης ήδη από τη Συνθήκη της Ρώμης το 1957, ενώ θεσπίσθηκε ρητά με την Οδηγία 2006/54/ΕΚ» λέει η δικηγόρος. «Η Ελλάδα ήδη από το έτος 2010, έχει συμμορφωθεί προς τούτο, ενσωματώνοντας την Οδηγία στο άρθρο 4 του Ν. 3896/2010. Αρκεί όμως η ενσωμάτωση στην ελληνική έννομη τάξη, για να καταρριφθούν στην πράξη παγιωμένες αντιλήψεις ως προς τον τρόπο αμοιβής ανδρών και γυναικών, όταν στην πραγματικότητα ακόμα και σήμερα υπάρχουν φωνές που θεωρούν ότι ο ρόλος της γυναίκας περιορίζεται κυρίως σε αυτόν της μητέρας – συζύγου;» διερωτάται η Κέλλυ Σταυρουλάκη.
«Στη χώρα μας, σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία της ΕΛΣΤΑΤ, οι άνδρες αμείβονται για την ίδια εργασία κατά 12,5% περισσότερο από τις γυναίκες. Η Ελλάδα καταλαμβάνει τη 10η θέση στην ευρωπαϊκή κατάταξη, χωρίς όμως να έχουν καταγραφεί επίσημα στοιχεία τα τελευταία χρόνια. Αξίζει όμως να σημειωθεί ότι στην τελευταία καταγραφή, που έγινε το έτος 2014, παρουσιάσθηκε άνοδος σε σχέση με τα έτη 2007 και 2010 (έπειτα δηλαδή από την ενσωμάτωση της Ευρωπαϊκής Οδηγίας)» σημειώνει.
«Μπορεί να σχηματίζεται η εντύπωση ότι η Ελλάδα σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες αντιμετωπίζει το μισθολογικό χάσμα αποτελεσματικότερα, εντούτοις ένα τέτοιο συμπέρασμα θα ήταν μάλλον βεβιασμένο, καθώς οι παράγοντες που επηρεάζουν τον δείκτη αυτό είναι στην πραγματικότητα πολύπλευροι. Βασικός παράγοντας στάθμισης αποτελεί το βιοτικό επίπεδο μιας χώρας, καθώς και το κοινωνικό-πολιτισμικό της υπόβαθρο. Συνεπώς, θα πρέπει παράλληλα να εξετάζονται παράγοντες όπως το αν η γυναίκα καταλαμβάνει ενεργό ρόλο στην αγορά εργασίας -παράγοντας άμεσα εξαρτώμενος από το ποσοστό ανεργίας τους-, καθώς και από το ποσοστό πολιτών που αμείβεται με τον κατώτατο νομοθετημένο μισθό» αναφέρει η Κέλλυ Σταυρουλάκη.
Σε ποιες περιπτώσεις δεν μπορεί να προκύψει μισθολογική ανισότητα
Όπως σημειώνει η δικηγόρος-εργατολόγος που μιλάει στο Newsbeast «είναι προφανές ότι σε εργαζόμενους που αμείβονται με τον κατώτατο βασικό μισθό δεν μπορεί να προκύψει μισθολογική ανισότητα».
«Η μεγάλη ανισότητα υφίσταται στις θέσεις ευθύνης και στα διευθυντικά στελέχη. Εκεί παρατηρείται καταφανής ανισότητα ευκαιριών μεταξύ ανδρών και γυναικών» δηλώνει.
Άμεση και έμμεση έμφυλη μισθολογική ανισότητα
«Η έμφυλη μισθολογική ανισότητα μπορεί να είναι είτε άμεση είτε έμμεση. Άμεση ανισότητα υφίσταται όταν για την ίδια εργασία με τους ίδιους ακριβώς εργασιακούς όρους, καταβάλλεται στον εργαζόμενο διαφορετική αμοιβή.
Οι περιπτώσεις έμμεσης μισθολογικής ανισότητας είναι εντούτοις πιο δύσκολα ορατοί, αλλά στην πράξη είναι εκείνοι που καθορίζουν το ποσοστό έμφυλου μισθολογικού χάσματος» εξηγεί η Κέλλυ Σταυρουλάκη ενώ παράλληλα δίνει τα ακόλουθα παραδείγματα έμμεσης ανισότητας:
- η απασχόληση των γυναικών κατά συντριπτικό ποσοστό σε μη τυπικές μορφές εργασίας, όπως η μερική απασχόληση (μόλις το 8% των ανδρών της ΕΕ εργάζονται ως μερικώς απασχολούμενοι, σε αντίθεση με τις γυναίκες που καταλαμβάνουν το 30%)
- υπερεκπροσώπηση των γυναικών σε σχετικά χαμηλότερα εισοδηματικά στρώματα, όπως ο τομέας των πωλήσεων, της προώθησης προϊόντων, της τηλεπικοινωνίας, όπου οι αμοιβές είναι αρκετά χαμηλότερες και η δυνατότητα ανέλιξης σχεδόν ανύπαρκτη
- συχνά οι γυναίκες εργαζόμενες προσλαμβάνονται με χαμηλότερους μισθούς και αποστερούνται το δικαίωμα ανέλιξης, καθώς συνυπολογίζεται στις εργοδοτικές αποφάσεις το διάστημα που θα λάβει άδεια μητρότητας, καθώς και οι υποχρεώσεις που η ίδια θα έχει για τη φροντίδα των τέκνων
- η άμμισθη εργασία που παρέχουν οι γυναίκες εργαζόμενες για τη φροντίδα των τέκνων και του νοικοκυριού, η οποία, σύμφωνα με έρευνες, υπολογίζεται σε πάνω από 16 ώρες ανά εβδομάδα σε Ελλάδα, Κύπρο, Ιταλία, Κροατία Σλοβενία και Αυστρία.
«Σύμφωνα με τον γενικό γραμματέα του ΟΗΕ, Αντόνιο Γκουντέρες, ο οικονομικός αντίκτυπος από την πανδημία του κορονοϊού έχει κάνει το χάσμα στις αμοιβές μεταξύ των φύλων μεγαλύτερο, καθώς πολλές γυναίκες απασχολούνται εν μέρει σε βιομηχανίες υπηρεσιών, φιλοξενίας ή στον τομέα της ”μαύρης” εργασίας, που έχει πληγεί περισσότερο.
Σύμφωνα δε με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, οι γυναίκες εργαζόμενες επιφορτίστηκαν ακόμη περισσότερο με την φροντίδα του νοικοκυριού και των τέκνων, λόγω του κλεισίματος των σχολείων και των υπηρεσιών υποστήριξης, θέτοντας σε κίνδυνο την πρόοδο που με τόσο κόπο επιτεύχθηκε για την ισότητα των φύλων» τονίζει.
Η πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής
Η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει προχωρήσει σε σχέδιο ενίσχυσης του ήδη υπάρχοντος νομικού πλαισίου, προκειμένου να θεραπεύσει τυχόν ελαττώματα ως προς την ουσιαστική εφαρμογή του. Συγκεκριμένα, η πρότασή της περιλαμβάνει ένα σύστημα διαφάνειας ως προς το ύψος των αμοιβών, σύμφωνα πάντα με τον Γενικό Κανονισμό Προστασίας Δεδομένων, προκειμένου να αξιολογούν οι εργαζόμενοι αν υφίστανται ή όχι διακρίσεις με τους συναδέλφους του άλλου φύλου, που εκτελούν όμοια εργασία ή εργασία ίσης αξίας.
Επιπλέον στην πρόταση δίνεται βαρύτητα στην πρόσβαση των θυμάτων στη δικαιοσύνη. Οι φορείς ισότητας και οι εκπρόσωποι των εργαζομένων θα εξουσιοδοτούνται να ενεργούν για λογαριασμών των θυμάτων, κυρίως μέσω συλλογικών αγωγών. Τέλος, οι εταιρείες με εργαζόμενους άνω των 250 εργαζομένων, θα υποχρεούνται να υποβάλλουν αναλυτικά μισθολογικά στοιχεία για όλους τους εργαζόμενους που απασχολούνται σε αυτές και θα ελέγχονται για τυχόν διακρίσεις ως προς το ύψος της αμοιβής.
«Η ίση μεταχείριση στην αμοιβή πρέπει να προστατεύεται νομικά και να προωθείται στην πράξη. Για τον λόγο αυτό, ουσιαστικό ρόλο οφείλουν και πρέπει να διαδραματίζουν οι κοινωνικοί εταίροι – συνδικαλιστικές οργανώσεις, φορείς ισότητας των φύλων, οι οποίοι έχουν -πέρα από την Πολιτεία – την ευθύνη παροχής επαρκούς πληροφόρησης σχετικά με τα δικαιώματα των ατόμων που υφίστανται άνιση μεταχείριση στην αγορά εργασίας» αναφέρει η δικηγόρος, ΜΔΕ Εργατικού Δικαίου Κέλλυ Σταυρουλάκη.
«Η καταπολέμηση του έμφυλου μισθολογικού χάσματος είναι επιτακτική τόσο σε ευρωπαϊκό όσο και εθνικό επίπεδο. Η διαφοροποίηση στον μισθό θα πρέπει να προσδιορίζεται μόνο από αντικειμενικά και ουδέτερα κριτήρια, όπως η εκπαίδευση, οι επαγγελματικές απατήσεις και οι απαιτήσεις κατάρτισης, οι δεξιότητες, η προσπάθεια και η υπευθυνότητα, και σε καμία περίπτωση δεν θα πρέπει να συνδέεται με έμφυλα χαρακτηριστικά ή κριτήρια» σημειώνει κλείνοντας.
Μαρία Συρεγγέλα στο Newsbeast: Το μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών εξακολουθεί να υπάρχει
Για τη μισθολογική ανισότητα μεταξύ ανδρών και γυναικών στην Ελλάδα του 2021 μιλάει στο Newsbeast η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα δημογραφικής πολιτικής, οικογένειας και ισότητας των φύλων, Μαρία Συρεγγέλα.
«Αν και το δικαίωμα για ίση μεταχείριση μεταξύ των δύο φύλων στην εργασία και την απασχόληση είναι νομοθετικά κατοχυρωμένο, το μισθολογικό χάσμα μεταξύ γυναικών και ανδρών εξακολουθεί να υπάρχει. Οι εργαζόμενες γυναίκες αμείβονται λιγότερο για την ίδια εργασία από τους άνδρες συναδέλφους τους που έχουν παρόμοια προσόντα» επισημαίνει η υφυπουργός.
«Για να αντιμετωπίσουμε τις βαθύτερες αιτίες της άνισης αμοιβής, λαμβάνουμε μέτρα, σχεδιάζουμε και υλοποιούμε δράσεις για την προώθηση της ισότητας των φύλων και των ίσων ευκαιριών και την εναρμόνιση μεταξύ επαγγελματικής και ιδιωτικής ζωής» εξηγεί η Μαρία Συρεγγέλα.
«Όλοι και όλες οφείλουμε να αποδομήσουμε τα παραδοσιακά πρότυπα και τον καταμερισμό των επαγγελμάτων με βάση το φύλο και να ενθαρρύνουμε τα κορίτσια και τις γυναίκες να ακολουθήσουν τομείς σπουδών και επαγγελματικής κατάρτισης στους οποίους κυριαρχούν άνδρες» αναφέρει.
«Δεν πρέπει οι γυναίκες να συνεχίσουν να υποεκπροσωπούνται σε καλά αμειβόμενους τομείς και σε θέσεις λήψης αποφάσεων, αλλά οφείλουμε να αγωνιστούμε για να άρουμε τα εμπόδια που συναντούν οι γυναίκες στην επαγγελματική τους πορεία, να γεφυρώσουμε τις ανισότητες στην αγορά εργασίας και να πετύχουμε τον στόχο της ίσης αμοιβής για εργασία ίσης αξίας» είναι το μήνυμα που στέλνει κλείνοντας η υφυπουργός Εργασίας και Κοινωνικών Υποθέσεων, αρμόδια για θέματα δημογραφικής πολιτικής, οικογένειας και ισότητας των φύλων, Μαρία Συρεγγέλα.
