Γνωρίζεις πως λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος; Οι περισσότεροι από εμάς θα απαντούσαμε αρνητικά στην παραπάνω ερώτηση. Μάλιστα, θα λέγαμε ότι πρόκειται για ένα πολυσύνθετο ερώτημα στο οποίο κανείς δεν θα μπορούσε να απαντήσει με σιγουριά.
Και όμως…
Είναι πράγματι αλήθεια ότι ο κόσμος που ζούμε είναι ιδιαίτερα περίπλοκος και φυσικά κανείς δεν έχει την απαίτηση από κανέναν να γνωρίζει τα πάντα. Ωστόσο, σύμφωνα με τον Vaclav Smil, αυτή η άγνοια έχει και κάποιο όριο. Κατά την άποψη του συγγραφέα είναι αδικαιολόγητο ότι οι περισσότεροι από εμάς δε γνωρίζουμε ούτε τα βασικά για τις τεχνολογίες και θεμελιώδεις δυνάμεις, που κρατούν την κοινωνία μας ζωντανή. Άλλωστε, όπως τονίζει και ο ίδιος: «Το να μάθει και να εκτιμήσει κανείς τον τρόπο που καλλιεργείται το σιτάρι ή κατασκευάζεται ο χάλυβας… δεν είναι το ίδιο με το να του ζητάς να κατανοήσει τη φεμτοχημεία».
Σκοπός του Smil δεν είναι να μας κουνήσει το δάχτυλο, αλλά αντίθετα να μας παρακινήσει να μάθουμε και να κατανοήσουμε τις βασικές αρχές που διέπουν την ανθρώπινη ζωή. Διότι μόνο μέσα από αυτή τη γνώση θα μπορέσουμε να προβούμε σε ουσιαστικές αλλαγές σε καίρια ζητήματα τα οποία θα κληθούμε αργά ή γρήγορα να αντιμετωπίσουμε.
Έτσι, μέσα από το νέο του βιβλίο, Πώς λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος, ξεκινά μία αναζήτηση, δίνοντας έμφαση στη διερεύνηση της επιστήμης πίσω από βασικά σύγχρονα θέματα: παραγωγή ενέργειας, παραγωγή τροφίμων, υλική εξάρτηση, παγκοσμιοποίηση, μεγάλης κλίμακας κίνδυνοι, περιβαλλοντικές απειλές και μελλοντική αβεβαιότητα.
Πρόκειται για θεμελιώδεις και κυρίαρχες πραγματικότητες που διέπουν την επιβίωση και την ευημερία μας οι οποίες και παρουσιάζονται, επεξηγούνται και αναλύονται μέσα από επτά χορταστικά κεφάλαια. Με αυτό τον τρόπο ο συγγραφέας καταπολεμά την έλλειψη γνώσης σχετικά με αυτά τα θέματα και δίνει την δυνατότητα στον αναγνώστη να μπορεί να απαντήσει στο κεντρικό ερώτημα.
Σύμφωνα με τον συγγραφέα, αξίζει να κατανοήσουμε τεχνολογίες, που μπορεί να φαίνονται ξεπερασμένες στα σημερινά μάτια, δεδομένου ότι τα δομικά στοιχεία της ζωής μας δεν θα αλλάξουν σημαντικά τα επόμενα 20 έως 30 χρόνια. Για παράδειγμα, πολλές λειτουργίες του βιομηχανικού κόσμου εξακολουθούν να εξαρτώνται από την παραγωγή αμμωνίας, χάλυβα, σκυροδέματος και πλαστικών, τα οποία απαιτούν ορυκτά καύσιμα για την παραγωγή τους.
Ακόμη και οι πιο πρόσφατες τεχνολογίες – AI, ηλεκτρικά αυτοκίνητα, 5G – αντλούν το μεγαλύτερο μέρος της ενέργειάς τους από τουρμπίνες που βασίζονται σε ορυκτά καύσιμα.
Όπως καταδεικνύουν πολλά κεφάλαια του βιβλίου, πιθανότατα θα παραμείνουμε εξαρτημένοι από την κατανάλωση τεράστιων ποσοτήτων ορυκτών καυσίμων για τις επόμενες δεκαετίες, προτού οι εναλλακτικές πηγές ενέργειας μπορούν να εξελιχθούν σε τέτοιο βαθμό, ώστε να καλύψουν την παγκόσμια ζήτηση.
Εύλογα, θα αναρωτηθεί κανείς: μήπως, για έναν κόσμο απελπιστικά εξαρτώμενο από τα ορυκτά καύσιμα, ο κίνδυνος της κλιματικής αλλαγής είναι μη αναστρέψιμος;
Και εδώ όμως ο Smil μας αιφνιδιάζει με την απάντηση του.
Ο συγγραφέας απορρίπτει τις υποθέσεις του λεγόμενου «καταστροφισμού», την πεποίθηση ότι η ανθρώπινη ζωή είναι καταδικασμένη σε εξαφάνιση στο εγγύς μέλλον, καθώς και την «τεχνοαισιοδοξία», μια εξίσου άστοχη πίστη στην ευρηματικότητα των μηχανικών να προσφέρουν ουτοπικά λύσεις σε όλες τις υπαρξιακές μας προκλήσεις.
Αντίθετα, τονίζει ότι αντί να περιμένουμε να ενεργήσουμε μόνο όταν αναγκαζόμαστε από τις συνθήκες ή να βασιζόμαστε σε μελλοντικά σενάρια, θα πρέπει να πράξουμε εσκεμμένα και με προνοητικότητα.
Αρκεί να κατανοήσουμε τους σημαντικότερους τομείς που καθορίζουν την ανθρώπινη επιβίωση και ευημερία.
O Smil συνοψίζει όλη την γνώση που έχουμε αποκτήσει όλα αυτά τα χρόνια για το πώς λειτουργεί ο κόσμος μας μέσα σε ένα βιβλίο.
Απαραίτητο ανάγνωσμα για όποιον θέλει να έχει τεκμηριωμένη γνώμη για βασικά θέματα όπως η κλιματική αλλαγή και η παγκοσμιοποίηση.
Το βιβλίο του Vaclav Smil, Πώς λειτουργεί πραγματικά ο κόσμος, κυκλοφορεί αποκλειστικά από τις εκδόσεις Διόπτρα.
