Το εθνικοαπελευθερωτικό κίνημα των υπόδουλων Ελλήνων που χάρισε την πολυπόθητη ανεξαρτησία και αυτοδιάθεση ύστερα από τόσους αιώνες υποταγής στον Οθωμανό δυνάστη αποτελεί το πιο σημαντικό γεγονός στην ιστορία της Νεώτερης Ελλάδας. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821 συντάραξε τον σουλτάνο και τις δυνάμεις του και πέτυχε την ίδρυση του Ελληνικού Κράτους, ενώ παράλληλα επαναπαρουσίασε την χώρα μας στον παγκόσμιο πολιτικό χάρτη έπειτα από απουσία τεσσάρων αιώνων.
Θα περίμενε κανείς 200 χρόνια μετά την έναρξη του αγώνα της ανεξαρτησίας κάθε πτυχή του να έχει χαρτογραφηθεί και να αποτυπωθεί στο χαρτί για τις επόμενες γενιές. Ωστόσο, με το πέρασμα του χρόνου καινούργιες πηγές κάνουν την εμφάνιση τους, νέα ευρήματα ανακαλύπτονται ενώ αλλάζει και το πρίσμα μέσα από το οποίο μελετούμε την ιστορία αλλά και τα σημεία στα οποία επιθυμούμε να εστιάσουμε κάθε φορά. Επομένως, παρόλο που σήμερα υπάρχει πλήθος εκδόσεων για τη συγκεκριμένη περίοδο υπάρχουν ακόμη πράγματα που δεν έχουν πλήρως ερευνηθεί.
Μία τέτοια προσπάθεια να ενισχύσουν και να εμπλουτίσουν την ήδη υπάρχουσα βιβλιογραφία επιδιώκουν δύο πρόσφατοι τίτλοι από τις εκδόσεις Διόπτρα οι οποίο υπόσχονται να μελετήσουν την πολυπλόκαμη ιστορία της Ελληνικής Επανάστασης και να ρίξουν φως στο παρασκήνιο, αναδεικνύοντας άγνωστους ήρωες και ηρωίδες του 1821.
«Μία μικρή εισαγωγή για την Ελληνική Επανάσταση»
Από τα πρώτα σκιρτήματα, τις πρώτες πολιτικές προθέσεις και σχεδιασμούς μέχρι την πρώτη ολοκλήρωσή τους με την κατάλυση της Οθωμανικής κυριαρχίας στον Μοριά, την άλωση της Τριπολιτσάς και τη διασφάλιση ενός εθνικού χώρου ικανού να στηρίξει ένα ανεξάρτητο κράτος. Αυτό είναι και το χρονικό πλαίσιο το οποίο ιχνηλατεί ο Γιώργος Μαργαρίτης, συγγραφέας του βιβλίου «Ενάντια σε φρούρια και τείχη», στην προσπάθεια του να μελετήσει πώς γεννήθηκε η ιδέα της επανάστασης, πώς αυτή η ιδέα μετατράπηκε σε πολιτικό σχέδιο αλλά και πώς αυτό το σχέδιο υλοποιήθηκε ώστε να οδηγήσει σε έναν επαναστατικό πόλεμο.
Ο συγγραφέας ερευνά γενικότερους προβληματισμούς και ειδικά ερωτήματα σχετικά με το 1821 και επιμένει στη μελέτη των κοινωνικών, πολιτικών, οικονομικών και πολιτισμικών αλλαγών από την Οθωμανική κυριαρχία σε μία νέα εξουσία. Όπως θέτει και ο ίδιος: «Σε μια επαναστατική περίοδο ο ιστορικός χρόνος είναι πυκνός και δημιουργικός. Μέσα σε αυτόν γεννιούνται οι όροι, τα χαρακτηριστικά, οι διαστάσεις του νέου. Τις διαδικασίες αυτής την γέννησης φιλοδοξεί να ιχνηλατήσει τούτο το βιβλίο».
Πράγματι, στο εγχείρημά του, διαβάζει κανείς για την εμφάνιση της Φιλικής Εταιρείας, την προετοιμασία τους, το πώς εξελίσσονταν οι διαπραγματεύσεις των αρχηγών των Ελλήνων πολιορκητών με τους Οθωμανούς, αλλά και το τέλος της οθωμανικής τάξης και κοινωνίας του Μοριά. Πιο σημαντικό όμως είναι ότι αναδεικνύεται η σημαντικότητα του ελληνικού λαού, των πολλών, αυτών των οποίων τα ονόματα δεν γνωρίζουμε. Καθώς ήταν αυτοί που με το αίμα τους και τον πόνο τους έθρεψαν τον αγώνα.
«Γυναίκες και Επανάσταση»
Ο πόλεμος και η επανάσταση, σε όποια εποχή και αν συμβούν δεν ευνοούν το γυναικείο φύλο. Παρόλο που ο πόλεμος θεωρείται μία αντρική υπόθεση, επηρεάζει σε τεράστιο βαθμό τον γυναικείο πληθυσμό. Η γυναικεία συμμετοχή στην Επανάσταση παρουσιάζεται ως μέρος μιας συντηρητικής αντίληψης που συμπληρώνει κυρίως την εικόνα του ανδρικού ηρωισμού. Οι πληροφορίες σχετικά με τη γυναικεία συμμετοχή στον αγώνα του 1821 είναι σποραδικές.
Όσον αφορά την Ελληνική Επανάσταση όλοι γνωρίζουν την Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Μαντώ Μαυρογένους. Ωστόσο, πέρα από αυτές τις ελάχιστες εξαιρέσεις η πλειοψηφία των γυναικών στη διάρκεια του μακρόχρονου αγώνα ήταν κυρίως θύματα. Ο επαναστατικός αγώνας αποτέλεσε μία έντονη εποχή όπου τα όρια μεταξύ εμπόλεμων και άμαχων έγιναν θολά και δυσδιάκριτα με αποτέλεσμα οι γυναίκες να βρεθούν να συμμετέχουν με παθητικό τρόπο ενεργά στην πολεμική περιπέτεια.
Στο βιβλίο «Γυναίκες και Επανάσταση» η Βασιλική Λάζου ρίχνει το φως στην τύχη και τα πάθη του γυναικείου πληθυσμού της εποχής, με τον οποίο τα βιβλία της ιστορίας σπάνια ασχολήθηκαν μαζί του. Στο περιθώριο των μεγάλων γεγονότων σπάνια διαβάζουμε για εκείνες που αψήφισαν τον κίνδυνο για να μεταφέρουν πολεμοφόδια, τα υλικά για τις επισκευές, τα τρόφιμα, που τύλιγαν τους τραυματίες με επιδέσμους φτιαγμένους από τα σεντόνια τους.
Στο βιβλίο της πραγματεύεται τον τρόπο με τον οποίο οι γυναίκες βίωσαν τη ζοφερή πραγματικότητα του πολέμου και την ανάταση της Επανάστασης. Μιλά για τη μοίρα τόσο των Ελληνίδων όσων και των Οθωμανών γυναικών. Περιγράφει τις στερήσεις τους, την υποδούλωση τους και την προσφυγιά. Μιλά τόσο για τις επώνυμες όσο και για τις ανώνυμες γυναίκες του αγώνα. Τέλος, αποτιμά τι έχασαν και τι κέρδισαν με την Ανεξαρτησία.
Με τον εορτασμό της Επανάστασης του 1821, οι εκδόσεις Διόπτρα μας δίνουν την ευκαιρία να εμπλουτίσουμε τις γνώσεις μας για τον επαναστατικό αγώνα και να διευρύνουμε το πρίσμα μέσα από το οποίο μελετάμε μία από τις σημαντικότερες στιγμές του Ελληνισμού.
