Λίγο πριν τα μεσάνυχτα, στις 23:00 ώρα Ελλάδος, ο Αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ αναμένεται να ανακοινώσει τους δασμούς που θα επιβάλλει στις εισαγωγές, απ’ όλους τους εμπορικούς εταίρους των Ηνωμένων Πολιτειών, απειλώντας με αυτό τον τρόπο να τινάξει στον αέρα το παγκόσμιο εμπόριο. Η κυβέρνηση του κ. Τραμπ, του οποίου η περιουσία διπλασιάστηκε πέρυσι φτάνοντας τα 5,1 δισ. δολάρια, έχει ήδη καταστήσει σαφές ότι οι νέοι φόροι στα προϊόντα που θα εισέρχονται από το εξωτερικό στην χώρα, θα εφαρμοστούν άμεσα, χωρίς μεταβατική περίοδο. Το μήνυμα που εκπέμπεται είναι ισχυρό και προκαλεί ανησυχία σε όλο τον πλανήτη, καθώς πρόκειται για μια στροφή προς τον οικονομικό εθνικισμό, με απρόβλεπτες συνέπειες.
Σε μια εποχή όπου οι οικονομίες των χωρών είναι αλληλένδετες όσο ποτέ, η λογική της επιβολής δασμών δεν μπορεί προφανώς να λειτουργήσει μονομερώς και οι επιπτώσεις από τέτοιου είδους μέτρα είναι σύνθετες, ιδίως αν ληφθεί υπόψη ότι ετοιμάζονται αντίμετρα κατά των ΗΠΑ, ιδίως από την Ευρωπαϊκή Ένωση και την Κίνα.
Αυτό ακριβώς προσπαθούν να χαρτογραφήσουν οι οικονομολόγοι Jun Du και Dr Oleksandr Shepotylo από το Aston Business School που κατέληξαν σε έξι πιθανά σενάρια που θα έχουν τα όσα θα ανακοινώσει το βράδυ ο κ. Τραμπ, ανάλογα με την πορεία που θα ακολουθήσουν οι ΗΠΑ και τις αντιδράσεις των εταίρων τους. Ας τα δούμε αναλυτικά:
1. Παραμένουν οι αρχικοί δασμοί των ΗΠΑ: Στο πιο ήπιο σενάριο, οι Ηνωμένες Πολιτείες εφαρμόζουν τους δασμούς που έχουν ήδη ανακοινωθεί, χωρίς να προχωρήσουν σε περαιτέρω μέτρα, και χωρίς να υπάρξουν άμεσα αντίποινα από άλλες χώρες. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση όμως, οι συνέπειες είναι υπαρκτές. Οι τιμές των προϊόντων στις ΗΠΑ θα αυξηθούν κατά 2,7%, προκαλώντας πίεση στους καταναλωτές. Το πραγματικό εισόδημα σε αυτή την περίπτωση μειώνεται κατά 0,9%, ενώ οι πιο κοντινοί εταίροι, όπως ο Καναδάς και το Μεξικό, πλήττονται επίσης αφού η οικονομική ευημερία τους μειώνεται κατά 3,2% και 5% αντίστοιχα.
2. Αντίμετρα από Καναδά, Μεξικό και Κίνα: Αν οι χώρες αυτές αποφασίσουν να απαντήσουν με δικούς τους δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα, το αρνητικό αποτύπωμα γίνεται πιο έντονο. Στις ΗΠΑ, η απώλεια εισοδήματος θα φτάσει το 1,1%, ενώ η ζημιά για τον Καναδά και το Μεξικό μεγαλώνει: η ευημερία τους μειώνεται κατά 5,1% και 7,1% αντίστοιχα. Σε αυτό το σενάριο διαφαίνεται πόσο γρήγορα μπορεί να κλιμακωθεί μια εμπορική διένεξη, με όλους να βγαίνουν χαμένοι.
3. Οι ΗΠΑ επιβάλουν δασμούς 25% σε αγαθά από την ΕΕ: Εδώ, ο κ. Τραμπ αποφασίζει να στοχεύσει ευθέως την Ευρωπαϊκή Ένωση, επιβάλλοντας δασμούς 25% στα ευρωπαϊκά προϊόντα που περνούν στην αντίπερα όχθη του Ατλαντικού και μπαίνουν στην χώρα του. Κάτι τέτοιο θα έχει ως αποτέλεσμα τη συρρίκνωση του διατλαντικού εμπορίου, τη διατάραξη της παραγωγής στην Ευρώπη, ενώ παράλληλα πλήγμα θα δεχθεί και η αμερικανική οικονομία. Η ευημερία στις ΗΠΑ θα μειωθεί κατά 1,5% και η σύγκρουση αποκτά πλέον γεωπολιτικές διαστάσεις.
4. Η Ε.Ε. περνά στην αντεπίθεση ανακοινώνοντας δασμούς 25% στα αγαθά από τις ΗΠΑ: Στο σενάριο αυτό έχουμε την Ευρωπαϊκή Ένωση να απαντά με ισόποσα αντίμετρα, επιβάλλοντας και εκείνη δασμούς 25% σε αμερικανικά προϊόντα. Οι συνέπειες δεν θα αργήσουν να φανούν. Στην περίπτωση αυτή, αυξάνονται οι τιμές τόσο στην Ευρώπη όσο και στις ΗΠΑ, ενώ οι οικονομίες και των δύο πλευρών καταγράφουν απώλειες σε όρους ευημερίας και εμπορικών δυνατοτήτων. Το Ηνωμένο Βασίλειο, το οποίο βρίσκεται εκτός Ε.Ε., ίσως ωφεληθεί προσωρινά από εμπορικές εκτροπές, όμως τα οφέλη αυτά θα είναι περιορισμένα και ενδέχεται να συνοδεύονται από γεωπολιτικούς κινδύνους.
5. Γενικευμένοι δασμοί των ΗΠΑ σε όλο τον κόσμο: Το πέμπτο σενάριο περιλαμβάνει μαζική εφαρμογή δασμών από τις ΗΠΑ προς όλες σχεδόν τις χώρες. Εδώ, οι συνέπειες γίνονται παγκόσμιες. Οι εμπορικές συναλλαγές μειώνονται απότομα, οι τιμές αυξάνονται διεθνώς, και η αβεβαιότητα επηρεάζει τη σταθερότητα των αγορών. Οι εφοδιαστικές αλυσίδες πλήττονται μέσα σε λίγες ημέρες, δημιουργώντας καθυστερήσεις και ελλείψεις. Το εμπόριο, που είναι κινητήριος δύναμη της παγκόσμιας οικονομίας, αρχίζει να φρενάρει.
6. Αντίμετρα από όλες τις χώρες κατά των ΗΠΑ: Το πιο ακραίο σενάριο περιγράφει μια καθολική αντίδραση των εταίρων των ΗΠΑ. Όλες οι μεγάλες οικονομίες επιβάλλουν δασμούς στα αμερικανικά προϊόντα. Το διεθνές εμπόριο σε αυτή την περίπτωση σχεδόν παραλύει: οι εξαγωγές των ΗΠΑ μειώνονται κατά 66,2% και οι εισαγωγές κατά 46,3%. Η ευημερία πέφτει κατά 2,5%, ενώ οι τιμές στο εσωτερικό εκτοξεύονται κατά 5,5%.
Ο Καναδάς και το Μεξικό δέχονται επίσης σοβαρό πλήγμα σε ένα τέτοιο ενδεχόμενο. Οι εξαγωγές θα μειωθούν κατά 32,6% και 35% αντίστοιχα, και θα καταγραφεί πτώση της ευημερίας τους κατά 4,9% και 6,6%. Η Ευρώπη, η Κίνα, η Ιαπωνία και το Ηνωμένο Βασίλειο υφίστανται απώλειες με μικρότερη ένταση αλλά εξίσου ανησυχητικές. Για το Ηνωμένο Βασίλειο οι εξαγωγές πέφτουν κατά 7%, οι εισαγωγές κατά 5,2% και η ευημερία κατά 0,5%. Το συνολικό κόστος για την παγκόσμια οικονομία σε μια τέτοια περίπτωση εκτιμάται στα 1,4 τρισεκατομμύρια δολάρια.
Μέσα σε αυτό το ζοφερό περιβάλλον, η έκθεση δίνει ιδιαίτερη έμφαση στη θέση της Μεγάλης Βρετανίας. Ως μια οικονομία που βασίζεται στις εξαγωγές και βρίσκεται σε μεταβατική φάση μετά το Brexit, αντιμετωπίζει τόσο κινδύνους όσο και ευκαιρίες. Από τη μία, η αποσταθεροποίηση των εμπορικών ροών μπορεί να δημιουργήσει νέες διαδρομές – και άρα νέες ευκαιρίες εξαγωγών. Από την άλλη όμως, η εξάρτηση από τις αγορές της ΕΕ και των ΗΠΑ, η έλλειψη σαφούς στρατηγικής και η απομάκρυνση από τις ευρωπαϊκές ρυθμίσεις καθιστούν τη θέση του εύθραυστη.
Όπως σημειώνει η καθηγήτρια Jun Du: «Η εικόνα για τα δασμολογικά μέτρα μπορεί να μην είναι σαφής αυτή τη στιγμή, αλλά αυτό που είναι ξεκάθαρο είναι ότι οικονομίες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο πρέπει να σχεδιάσουν διάφορα ενδεχόμενα και να αρχίσουν να εφαρμόζουν μέτρα μετριασμού. Οι δασμοί των ΗΠΑ προσφέρουν στο Ηνωμένο Βασίλειο μια πιθανή τύχη μέσω των εμπορικών εκτροπών, ωστόσο αυτά τα κέρδη θα μπορούσαν να περιπλέξουν τις προσπάθειες επαναφοράς των σχέσεων Βρετανίας -Ε.Ε. Το κόστος και τα οφέλη των σεναρίων πρέπει να αξιολογηθούν, ώστε να διαμορφωθεί μια στρατηγική για το μέλλον»
Από την πλευρά του ο Dr. Oleksandr Shepotylo συμπληρώνει: «Παρόλο που προβλέπουμε σημαντικό κόστος για το Ηνωμένο Βασίλειο, υπάρχουν επίσης ευκαιρίες για τους ηγέτες να χρησιμοποιήσουν γρήγορα μέτρα για θα μετριάσουν τον κίνδυνο ενός πλήρους εμπορικού πολέμου και να ενισχύσουν τη θέση του Ηνωμένου Βασιλείου κατά τη διάρκεια αυτής της δύσκολης περιόδου». Το συνολικό μήνυμα είναι ξεκάθαρο: η επόμενη μέρα του παγκόσμιου εμπορίου εξαρτάται από τις αποφάσεις που θα ληφθούν τώρα. Ο κόσμος κινείται σε μια λεπτή ισορροπία, και ο κίνδυνος μιας μεγάλης, αλυσιδωτής κρίσης είναι υπαρκτός. Όμως, παράλληλα, υπάρχουν και ευκαιρίες για αναδιάταξη, συνεργασία και επανεκκίνηση του εμπορίου σε νέες, πιο βιώσιμες βάσεις.
