Ο Πάτρικ Τζέικ Ο’ Ρουρκ είπε κάποτε «να διαβάζεις βιβλία που θα σε κάνουν να φαίνεσαι σπουδαίος αν πεθάνεις επάνω τους». Ένα από αυτά θα μπορούσε να θεωρηθεί και «Η γιορτή του Τράγου» του Μάριο Βάργκα Λιόσα.
Γράφει η Νίκη Παπάζογλου
Στις 502 σελίδες του μυθιστορήματος περιγράφονται ουσιαστικά δύο μέρες: μια μέρα του Μάη του 1961, και μια μέρα της δεκαετίας του ’90. Ο δραματικός χρόνος όμως καταφέρνει να καλύψει και τα 31 χρόνια της δομινικανής δικτατορίας του Τρουχίλιο, ή αλλιώς του Τράγου.
«Ουρανία. Οι γονείς της δεν την υπολόγισαν και πολύ. Το όνομά της θύμιζε πλανήτη, ορυκτό, οτιδήποτε εκτός από την ψηλόλιγνη γυναίκα με τα λεπτά χαρακτηριστικά, τη στιλπνή επιδερμίδα και τα μεγάλα, κάπως θλιμμένα, σκουρόχρωμα εκείνα μάτια… Από όσο μπορούσε να θυμάται, από τότε που έφυγε από τον Άγιο Δομίνικο -«για να ακριβολογούμε, από την Πόλη Τρουχίλιο, δεν είχαν ακόμη αποκαταστήσει το όνομα της πρωτεύουσας-…»
Η Ουρανία, κόρη ενός γερουσιαστή, υπουργού και στενού συνεργάτη του Τράγου επιστρέφει ύστερα από 35 χρόνια απουσίας στη γενέτειρά της τον Άγιο Δομίνικο. Γνώρισε τον τρόμο στα 14 της χρόνια και δεν ερωτεύτηκε ποτέ. Γι αυτό είχε υποσχεθεί να μην επιστρέψει ποτέ εκεί.
Αν και η πόλη έχει διαφοροποιηθεί, τα συναισθήματά που της γεννά αλλά και αυτά που τρέφει για τον πατέρα της παραμένουν ίδια… σαν μια αγιάτρευτη πληγή που έχει τις ρίζες της στις σκοτεινές μέρες της δικτατορίας του Τρουχίλιο Μολίνα.
Ο «Σωτήρας», ο «Ευεργέτης» ή αλλιώς ο «Τράγος» κυριαρχεί. Στο πλευρό του οι κόλακες, οι φανατικοί τρουχιλικοί, οι ευνοημένοι συγγενείς, τα κακομαθημένα παιδιά του, συμπληρώνουν το διεφθαρμένο περιβάλλον. Οι σκληρές μέθοδοι επιβολής του καθεστώτος, οι μηχανορραφίες, οι δολοπλοκίες, τα βασανιστήρια σκιαγραφούνται μέσα από την τελευταία μέρα της δικτατορίας του αρχηγού της, τη μέρα της δολοφονίας του στις 30 Μαΐου 1961.
Άλλη μια δικτατορία που ερχόμενη υποσχέθηκε να σώσει τον τόπο…
«Όλοι θεωρούσαν τον Τράγο σωτήρα της Πατρίδας, αυτόν που έθεσε τέρμα στους πολέμους των τοπικών αρχόντων, στον κίνδυνο μιας καινούργιας εισβολής από πλευράς των Αϊτινών, αυτόν που έβαλε τέλος στην ταπεινωτική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες (…) και που, με την κυβέρνησή του έδωσε υπόσταση στη χώρα»
Δεν άργησε όμως πολύ να δείξει το αληθινό της πρόσωπο, δημιουργώντας ταυτόχρονα την αντίδραση των άλλοτε τρουχιλικών που αποφάσισαν να απαλλαγούν από τον τύραννο.
Λίγο πριν τη δολοφονία, οι επαναστάτες περιμένουν τον δικτάτορα σε ένα σημείο που αποτελεί καθημερινή στάση της αυστηρής διαδρομής του. Εκεί κατονομάζουν το ζοφερό πρόσωπό του…
«Ο Τράγος είχε αφαιρέσει από τους ανθρώπους την ιερή ιδιότητα που τους είχε παραχωρήσει ο θεός: την ελεύθερη βούληση»
Ο σχεδόν θεοποιημένος «Τράγος», «πατέρας» όλων, ελευθερωτής και κατακτητής σε όλα τα επίπεδα δεν υπάρχει πια. Πλαισιώθηκε από κόλακες που έμειναν μαζί του είτε από θαυμασμό είτε από φόβο, από συμβούλους που γνώριζαν τις αδυναμίες του, από γλοιώδεις τύπους που τους κράτησε κοντά του για να τον εξυπηρετούν, κι από εκείνους που συνωμότησαν εναντίον του, και που άλλοι τόλμησαν ενώ άλλοι δείλιασαν προδίδοντας τους συνεργάτες τους…
«Έκανε μεταβολή και με τον ίδιο νηφάλιο τρόπο επέστρεψε στο γραφείο του. Γιατί δεν του χίμηξε όταν τον είχε κοντά; Ακόμα αναρωτιόταν, τεσσεράμισι χρόνια μετά. (…) Όχι από φόβο μην πεθάνει, ήταν κάτι πιο λεπτό και ακαθόριστο από τον φόβο: ήταν η παράλυση, το μούδιασμα της θέλησης, της λογικής και της ελεύθερης βούλησης, που εκείνο το περιποιημένο μέχρι σημείου γελοιότητας ανθρωπάριο, με τη διαπεραστική φωνή και μάτια υπνωτιστή, ασκούσε πάνω στους δομινικανούς, είτε ήταν πλούσιοι, είτε ήταν φτωχοί, μορφωμένοι ή αμόρφωτοι, φίλοι ή εχθροί, αυτό που τον έκανε να μένει ακινητοποιημένος εκεί, βουβός, απαθής, να ακούει εκείνα τα μυθεύματα, μοναχικός θεατής εκείνης της παραχάραξης της αλήθειας, ανίκανος να μεταστρέψει σε πράξη τη βούλησή του να ορμήσει καταπάνω του και να βάλει για πάντα ένα τέλος σ’ εκείνη τη σύναξη μαγισσών στη οποία είχε μετατραπεί η ιστορία της χώρας».
Η δολοφονία επιτυγχάνεται, το καθεστώς όμως δεν πέφτει. Οι εκτελεστές συλλαμβάνονται και η βαναυσότητα της δικτατορίας ξεδιπλώνεται για άλλη μια φορά σ’ όλο της το μεγαλείο. Η αγωνία μεγάλη, η αγριότητα ανάλογη. Σώζονται δύο από τους έξι βασικούς πρωτεργάτες, ενώ το καθεστώς μεταβάλλεται σε φιλελεύθερο – φιλοαμερικανικό αφού η εξουσία έχει περάσει πλέον στον πρόεδρο και στενό συνεργάτη του Τράγου, Μπαλαγέρ. Όσο για την Ουρανία … με την αποκάλυψη της αιτίας της πληγής ίσως γιατρευτεί ίσως και όχι…
«-Είναι λόγια φρικτά, το ξέρω, πράγματα που δεν έπρεπε να πω, θεία Αδελίνα, γλυκαίνει τη φωνή. Δεν το κάνω ποτέ, σου το ορκίζομαι. Δεν ήθελες να μάθεις γιατί τα είπα όλα αυτά για τον πατέρα μου; Γιατί όταν έφυγα για το Άντριαν, δεν θέλησα να ξέρω τίποτα για την οικογένεια; Τώρα το ξέρεις.»
Μια γοητευτική ανάμειξη ιστορίας και μυθοπλασίας, η «Γιορτή του Τράγου» με τις πάμπολλες ανθρώπινες ιστορίες συναρπάζει με τα δυσδιάκριτα όρια μεταξύ πραγματικότητας, μύθου και πολιτικού σχολίου.
Οι πολυδιάστατοι χαρακτήρες, με ψυχικές μεταπτώσεις, οι λεπτομερείς περιγραφές, η πολιτική ίντριγκα, η αγωνιώδης περιπέτεια καταφέρνουν να μετατρέψουν το τοπικό σε παγκόσμιο και ταυτόχρονα διαχρονικό, και τα πρόσωπα της μακρινής χώρας, του διαφορετικού πολιτισμού και της προγενέστερης εποχής, σε φορείς δικών μας σκέψεων και συναισθημάτων.
«Η γιορτή του Τράγου» αποτελεί μια μελέτη του φαινομένου της εξουσίας και της κατάχρησής της και ταυτόχρονα μια συγκλονιστική καταγγελία της δικτατορίας και της απόλυτης εξουσίας με τους σκοτεινούς της διαδρόμους και τη διαφθορά που την περιβάλλει σε κάθε περίπτωση.
Η τοιχογραφία μιας εποχής συνυφαίνεται μαζί με προσωπικές ιστορίες ανθρώπων που έζησαν σε αυτή για να αποδώσει σε όλες τις πτυχές της την πορεία του στρατηγού Τρουχίλιο που βασάνισε 3.000 ανθρώπους χωρίς να υποψιάζεται τη «μακιαβελική» πτώση του.
Ο Μάριο Βάργκας Λιόσα επιστρέφει στο «πολιτικό» μυθιστόρημα, με έναν καταιγιστικό ρυθμό και την αξεπέραστη λογοτεχνική του ικανότητα, για να συγκινήσει, να προειδοποιήσει και να καταγγείλει όλες εκείνες τις μορφές εξουσίας που επιβιώνουν ανοίγοντας δρόμο μέσα από σωρούς πτωμάτων. Άλλωστε ο ίδιος ο συγγραφέας έχει δηλώσει στην εφημερίδα «Der Standard» το 2003:
«Είμαι υπέρ της ουτοπίας σε όλους τους τομείς, εκτός από εκείνον της πολιτικής. Σε αυτόν τον τομέα είναι καλύτερο να είναι κανείς πραγματιστής. Η ιστορία δείχνει ότι όλες οι προσπάθειες να δημιουργηθεί μια τέλεια κοινωνία οδήγησαν στην κόλαση. Οι ολοκληρωτικές κοινωνίες του 20ού αιώνα ήταν ουτοπικές συλλήψεις».
Η παγκόσμια κριτική χαιρέτησε τη «Γιορτή του τράγου» ως το αναμφισβήτητο αριστούργημα της ώριμης συγγραφικής περιόδου του Βάργκας Λιόσα του συγγραφέα που έχει βραβευτεί με Νόμπελ Λογοτεχνίας και έχει δηλώσει πως γράφει γιατί είναι δυστυχισμένος
«Είναι ο τρόπος μου να πολεμήσω τη δυστυχία»…
Δείτε εδώ τα υπόλοιπα έργα του αφιερώματος με «Τα 100 βιβλία που πρέπει να έχεις διαβάσει πριν πεθάνεις»
