Χαρά Κουρλέση, διαβάζουν σήμερα βιβλία τα παιδιά;

Βρισκόμαστε στην εποχή των οθονών και των social media και δυστυχώς είναι πάρα πολλά τα παιδιά που έχουν «κολλήσει» με αυτά. Θα μπορούσαμε να μιλάμε ώρες ατελείωτες για το θέμα αυτό, που τείνει να γίνει «μάστιγα» για τα παιδιά.

Ένα θέμα που έχει πολλές προεκτάσεις, όπως αν οι οθόνες λειτουργούν και κατά πόσο εις βάρος και του διαβάσματος. Αν τα παιδιά διαβάζουν σήμερα βιβλία. Τις απορίες μας συζητήσαμε με τη συγγραφέα και καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας στη δημόσια εκπαίδευση Χαρά Κουρλέση, με αφορμή την κυκλοφορία του νέου βιβλίου της «Ο Αφεντούλης και η παρέα του ταξιδεύουν στο Λονδίνο» που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάνοια, ένα υπέροχο βιβλίο για την πολυγλωσσία και τη διαπολιτισμική επικοινωνία.

Επιπλέον, η Χαρά Κουρλέση -έχοντας μεταπτυχιακό δίπλωμα ειδίκευσης (επιπέδου Master’s) στην εφαρμοσμένη Γλωσσολογία- εξήγησε στο Newsbeast πώς η πολυγλωσσία εμπλουτίζει τους ανθρώπους, ευνοώντας τη διαπολιτισμική επαφή και από ποια ηλικία τα παιδιά μπορούν να ξεκινούν μια δεύτερη, ακόμα και τρίτη ξένη γλώσσα. Μας μίλησε, επίσης, για την αξία της παιδικής φιλίας, αλλά και για τα φαινόμενα βίας ανηλίκων, μέσα από τη δική της εμπειρία ως εκπαιδευτικός.

– Ο «Αφεντούλης και η παρέα του ταξιδεύουν στο Λονδίνο». Πες μας λίγο για το νέο σου βιβλίο…

Πρόκειται για το τρίτο κατά σειρά παιδικό βιβλίο που γράφω και κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Διάνοια. Ως καθηγήτρια Αγγλικής Φιλολογίας πάντα ήθελα να γράψω ένα βιβλίο για τον πλούσιο πολιτισμό της γλώσσας που διδάσκω. Μέσα από τις 76 σελίδες του βιβλίου ξετυλίγεται μια καταπληκτική παιδική περιπέτεια που διαδραματίζεται στη Βρετανία και τονίζει τη σημασία του σεβασμού προς τις διάφορες κουλτούρες του κόσμου, αναδεικνύοντας την αξία της διαπολιτισμικής επικοινωνίας. Η ιστορία προωθεί την ιδέα της πολυγλωσσίας και ενθαρρύνει την εκμάθηση ξένων γλωσσών από νεαρή ηλικία. Επομένως, το υλικό του βιβλίου μου μπορεί άνετα να αξιοποιηθεί από καθηγητές Αγγλικών και κέντρα ξένων γλωσσών με σκοπό τη δημιουργία δραστηριοτήτων διαμεσολάβησης και τον σχεδιασμό πρωτότυπων γλωσσικών ασκήσεων. Θα ήθελα επίσης να πω ότι το βιβλίο διαθέτει πλούσια εικονογράφηση και αποτελεί συνέχεια του πρώτου μου βιβλίου με τίτλο «Ο Αφεντούλης και το δώρο της φιλίας», που είναι εξίσου υπέροχο και διδακτικό.

– Από την εμπειρία σου στη μέση εκπαίδευση, τα παιδιά αποδέχονται τη διαφορετικότητα; Κι εκεί όπου υπάρχουν φαινόμενα bullying, τι φταίει; Πού πιστεύεις ότι έχουμε κάνει λάθος συνολικά ως κοινωνία κι έχουμε αυτή την έξαρση βίας ανηλίκων;

Η οικονομική δυσπραγία και η εργασιακή ανασφάλεια που βιώνουν πολλές οικογένειες σήμερα επηρεάζουν άμεσα την ψυχολογία των παιδιών. Ωστόσο, δεν θεωρώ τη φτώχεια τροχοπέδη στην προσωπική ανάπτυξη και την καλλιέργεια του παιδιού, αν μεγαλώνει ισορροπημένα σε ένα υγιές οικογενειακό περιβάλλον που διατηρεί θετική στάση στη ζωή. Η εστία του προβλήματος νομίζω ότι έγκειται στην κουλτούρα βίας που βλέπουμε να αναπαράγεται μέσα από επαναλαμβανόμενες κακοποιητικές συμπεριφορές και τη ρητορική του μίσους που επικρατεί στην κοινωνία. Ο άνθρωπος είναι μιμητικό ον και δεν είναι τυχαίο ότι τα βίαια περιστατικά που εκδηλώνονται μεταξύ ανηλίκων σε χώρες του εξωτερικού, μετά από κάποιο διάστημα συμβαίνουν και στη χώρα μας. Η ανοχή και η σιωπή σίγουρα ευνοούν και ενθαρρύνουν την έξαρση των περιστατικών εκφοβισμού, βίας και κακοποίησης ανηλίκων που σε καμία περίπτωση δεν πρέπει να θεωρούνται κανονικότητα.

– Εσύ έχεις έρθει αντιμέτωπη με τέτοια φαινόμενα ως εκπαιδευτικός; Και πώς το διαχειρίστηκες;

Το σχολείο είναι η πιο πιστή μικρογραφία της κοινωνίας και οι εκπαιδευτικοί ερχόμαστε καθημερινά σε επαφή με περιστατικά συγκρούσεων που προϋποθέτουν έγκαιρη και στοχευμένη παρέμβαση για την αποτελεσματική επίλυσή τους. Με τους μαθητές μου πάντα χτίζω σχέσεις αμοιβαίας εμπιστοσύνης, ώστε να υπάρχει μεταξύ μας ένα κλίμα ασφάλειας και ανοιχτής επικοινωνίας. Πέρα από τις νουθεσίες, προσπαθώ να βοηθώ ουσιαστικά τα παιδιά στη διαχείριση των συναισθημάτων τους, αξιοποιώντας τον υγιή διάλογο και την ενεργητική ακρόαση, ώστε να μην οδηγούνται σε ακραίες και δυσάρεστες συμπεριφορές. Γενικά στη ζωή μου είμαι διαλλακτική και επικοινωνιακή, ουδέποτε υπήρξα φυγόπονη. Πιστεύω ότι για όλα υπάρχουν λύσεις, αν το επιθυμούμε πραγματικά, και αυτό είναι το μήνυμα που προσπαθώ να μεταδώσω και στα παιδιά.

– Έχεις γράψει και ένα παραμύθι για τον σχολικό εκφοβισμό, σωστά;

Ακριβώς, έχω γράψει το παιδικό βιβλίο με τίτλο «Πώς φτιάχνεται η αγάπη: ΑΣΕ ΜΕ να σου μάθω ν’ αγαπάς!». Στο βιβλίο μου πρωταγωνιστεί ένα μικρό κοριτσάκι με αυτισμό που βιώνει τη μοναξιά και την περιθωριοποίηση μέσα στο σχολικό περιβάλλον. Όταν όμως η δασκάλα της τάξης αντιλαμβάνεται την άδικη και περιφρονητική στάση των παιδιών απέναντι στο ανυπεράσπιστο κορίτσι, αποφασίζει να την προστατέψει διδάσκοντας στους μαθητές της τη συνταγή της αγάπης. Πρόκειται για μια ιδιαίτερα συγκινητική ιστορία που καλλιεργεί την ενσυναίσθηση, προωθώντας την αποδοχή και τη συμπερίληψη. Πώς μπορούμε να θεωρούμαστε άνθρωποι, αν δεν ξέρουμε να συγχωρούμε και να αγαπάμε βαθιά και ειλικρινά; Το συγκεκριμένο βιβλίο μου έχει επιλεγεί από τη διαδικτυακή πλατφόρμα «Live Without Bullying» του Κέντρου Κοινωνικής Δράσης και Καινοτομίας (ΚΜΟΠ) ως προτεινόμενος τίτλος βιβλίου για παιδιά και είμαι φυσικά ευγνώμων γι’ αυτό.

– Και το προηγούμενο βιβλίο σου, «Ο Αφεντούλης και το δώρο της φιλίας», μιλάει για τη δύναμη της φιλίας. Πιστεύεις ότι η φιλία στις μέρες μας, ακόμη και στα παιδιά, περνάει κρίση; Έχεις διαπιστώσει να παρεμβαίνουν περισσότερο από το επιτρεπτό οι γονείς στο με ποιον θα κάνουν παρέα τα παιδιά ή να «ανακατεύονται» σε μια παρεξήγηση;

Οι ανθρώπινες σχέσεις δεν έχουν γραμμική πορεία, δοκιμάζονται καθημερινά και αυτό αφορά τόσο τους ενήλικες όσο και τα παιδιά. Οι φιλικές σχέσεις που συνάπτουν τα παιδιά σήμερα συνήθως είναι ρηχές και επιφανειακές, καθώς έχουν αυξημένες προσδοκίες από τους συνομηλίκους τους, χωρίς να έχουν ανάλογες αξιώσεις από τους εαυτούς τους. Όταν οι προσδοκίες τους δεν ικανοποιούνται, τα παιδιά απελπίζονται και απογοητεύονται, οπότε αυτό αναπόφευκτα οδηγεί σε συγκρούσεις και μη αποδεκτές συμπεριφορές. Η τάση ορισμένων γονέων να παρεμβαίνουν σε αυτές τις καταστάσεις, δυστυχώς, στερεί από τα παιδιά την ευκαιρία να ωριμάσουν και να αναπτύξουν τη συναισθηματική τους νοημοσύνη. Τα παιδιά πρέπει να έχουν αυτοπεποίθηση και αυτονομία, ώστε να επιλύουν μόνα τους τις διαφορές που τυγχάνει να έχουν με τους συνομηλίκους. Η υπερβολική εμπλοκή των γονέων κατά τη διάρκεια της επίλυσης αυτών των διαφορών με στόχο την προστασία και την ασφάλεια των παιδιών τους συνήθως διογκώνει τα προβλήματα που απορρέουν από αυτές τις διενέξεις.

– Στο νέο σου βιβλίο μιλάς και για την πολυγλωσσία. Και ξέρεις, εγώ σκεφτόμουν και το άλλο, πέρα από το πόσο σημαντικό είναι να έρχονται τα παιδιά σε επαφή με άλλες γλώσσες και πολιτισμούς: σήμερα ξεκινούν από μικρά ακόμη και δύο και τρεις ξένες γλώσσες. Αυτό από τη μία είναι σίγουρα καλό, από την άλλη, μήπως τα φορτώνουμε; Πότε τα παιδιά θα πρέπει να ξεκινούν μια δεύτερη ή τρίτη ξένη γλώσσα;

Η πολυγλωσσία αναμφισβήτητα εμπλουτίζει τους ανθρώπους, ευνοώντας τη διαπολιτισμική επαφή. Επιπλέον, η εκμάθηση δύο ή τριών ξένων γλωσσών σε νεαρή ηλικία είναι θετική και ωφέλιμη για τα παιδιά τόσο σε γνωστικό όσο και σε κοινωνικό επίπεδο. Εξάλλου, η εκμάθησή τους σήμερα γίνεται με βιωματικό τρόπο μέσα από το παιχνίδι και την εξερεύνηση από την προσχολική κιόλας ηλικία. Για παράδειγμα, η εκμάθηση της αγγλικής γλώσσας που εγώ διδάσκω ξεκινάει πια από το νηπιαγωγείο και τα μαθησιακά αποτελέσματα είναι άκρως ικανοποιητικά. Ωστόσο, η υπερφόρτωση με πολλές γλώσσες μπορεί να προκαλέσει σύγχυση και δυσκολίες στην επικοινωνία, ειδικά αν τα παιδιά δεν έχουν εξοικειωθεί επαρκώς με τη χρήση της μητρικής τους γλώσσας ή δυσκολεύονται να διαχειριστούν πολλαπλά γλωσσικά συστήματα. Πέρα από αυτό, δεν έχουν όλα τα παιδιά την ίδια έφεση, ούτε επιδεικνύουν τον ίδιο ζήλο σχετικά με την εκμάθηση ξένων γλωσσών. Επομένως, θεωρώ ότι οι γονείς πρέπει να αξιολογούν τις ανάγκες, τις επιθυμίες και τις μαθησιακές ικανότητες των παιδιών τους πριν λάβουν μια τόσο σημαντική απόφαση για το μέλλον τους.

– Επειδή είμαστε και στην εποχή των social media, τα παιδιά διαβάζουν σήμερα βιβλία;

Η φιλαναγνωσία κατά την παιδική ηλικία είναι ένα σύνθετο φαινόμενο και αποτελεί συνάρτηση ποικίλων παραγόντων. Για παράδειγμα, το κοινωνικό-οικονομικό υπόβαθρο και το μορφωτικό επίπεδο της οικογένειας μπορεί να διευκολύνει ή να αποθαρρύνει την πρόσβαση στο βιβλίο. Επιπλέον, τα κίνητρα που προσφέρει το σχολείο μέσα από τις παιδαγωγικές προσεγγίσεις που ακολουθεί μπορούν να στρέψουν πιο εύκολα το παιδί στην ανάγνωση, ενώ οι γλωσσικές δεξιότητες, καθώς και οι εσωτερικές παρορμήσεις και προτιμήσεις του ίδιου του παιδιού, παίζουν εξίσου σημαντικό ρόλο, επηρεάζοντας την αναγνωστική ικανότητα. Λαμβάνοντας υπόψη το γεγονός ότι το διαδίκτυο στις μέρες μας διαδραματίζει κομβικό ρόλο στη ζωή των παιδιών και των εφήβων, θεωρώ ότι η ανάπτυξη του οπτικού και ψηφιακού γραμματισμού μέσα από τη δημιουργία ψηφιακών αφηγήσεων μπορεί πραγματικά να κεντρίσει το ενδιαφέρον των παιδιών και να τα φέρει πιο κοντά στην ανάγνωση. Δεν χρειάζεται λοιπόν να αφορίσουμε το διαδίκτυο, αλλά να το χρησιμοποιήσουμε με τέτοιο τρόπο, ώστε να εξυπηρετεί τους εκπαιδευτικούς και διδακτικούς μας σκοπούς.

– Εκτός από καθηγήτρια Αγγλικών και συγγραφέας παιδικών βιβλίων, είσαι και σεναριογράφος και μάλιστα έχεις λάβει και διεθνή βραβεία. Πες μου λίγο γι’ αυτό…

Πέρα από τη συστηματική ενασχόλησή μου με τη λογοτεχνία, αγαπώ ιδιαίτερα την τεχνική συγγραφής σεναρίου. Έχω γράψει δύο βραβευμένα σενάρια ταινίας μικρού μήκους για τα οποία είμαι πολύ περήφανη και έχω τιμηθεί με το βραβείο Καλύτερης Πρωτοεμφανιζόμενης Σεναριογράφου σε ένα από τα σπουδαιότερα Φεστιβάλ Κινηματογράφου των Ηνωμένων Πολιτειών, το «Top Shorts». Το νέο μου σενάριο μικρού μήκους, με τίτλο «Μάλγκο», αφορά τη διαχείριση του τραύματος και υπογραμμίζει τη βαθιά συναισθηματική και συνάμα λυτρωτική σχέση που μπορεί να αναπτύξει ο άνθρωπος με τα ζώα. Η «Μάλγκο» είναι ένα πολυβραβευμένο σενάριο, καθώς έχει λάβει το πρώτο βραβείο Σεναρίου σε διεθνή φεστιβάλ, όπως τα Hollywood Discovery Awards, το Διεθνές Φεστιβάλ Ελληνικού Κινηματογράφου του Λονδίνου και πρόσφατα στο Διεθνές Φεστιβάλ Κινηματογράφου Επιδαύρου, όπου έλαβα το πρώτο βραβείο Σεναρίου για δεύτερη συνεχή χρονιά. Έχει επίσης επιλεγεί από διακεκριμένα Φεστιβάλ Κινηματογράφου στο Βερολίνο, στο Λας Βέγκας, στο Μόντρεαλ και το Σικάγο. Θεωρώ ότι έργα που καλλιεργούν φιλοζωικά συναισθήματα, ενισχύοντας τη σύνδεση του ανθρώπου με τη φύση, αξίζει και πρέπει να βρίσκουν τον δρόμο της παραγωγής.

– Πέρυσι, με τους μαθητές σου στο γυμνάσιο υλοποιήσατε το πολιτιστικό πρόγραμμα «Δημιουργική γραφή: διασκευή αμερικανικού ποιήματος σε αγγλόφωνο σενάριο ταινίας μικρού μήκους». Πώς ήταν αυτή η εμπειρία;

Ήταν μια θαυμάσια εμπειρία! Χαίρομαι που εμπνέω τα παιδιά να εκφραστούν μέσα από τα δημιουργικά μονοπάτια της μυθοπλασίας. Έχω σχεδιάσει ένα πρωτότυπο πρόγραμμα διδασκαλίας των βασικών αρχών της τέχνης του σεναρίου, το οποίο διδάσκω σε παιδιά και εφήβους. Πέρυσι διασκευάσαμε ένα από τα αγαπημένα μου αμερικανικά ποιήματα του Robert Frost με τίτλο «The road not taken» και στο τέλος της χρονιάς τα παιδιά έγραψαν τα δικά τους αγγλόφωνα σενάρια ταινίας μικρού μήκους-διασκευές του ποιήματος. Βασικός στόχος του προγράμματος είναι η βελτίωση των γλωσσικών δεξιοτήτων των παιδιών μέσα από την καλλιέργεια της δημιουργικής-συνθετικής σκέψης. To πρόγραμμα ενθουσίασε τους μαθητές μου και στο τέλος της σχολικής χρονιάς λάβαμε, μάλιστα, το χρυσό βραβείο Καινοτομίας στη διδασκαλία της αγγλικής γλώσσας από τα βραβεία ξενόγλωσσης εκπαιδευτικής αριστείας ELT Excellence Awards 2024. Να σου πω, επίσης, ότι φέτος διδάσκω το πρόγραμμα συγγραφής σεναρίου με έμφαση στην προώθηση του παιδικού εικονογραφημένου βιβλίου και τη διάδοση της φιλαναγνωσίας. Στα πλαίσια λοιπόν του μαθήματος «Δημιουργική γραφή: Διασκευή παιδικού βιβλίου σε αγγλόφωνο σενάριο ταινίας μικρού μήκους» διασκευάζουμε το πρώτο μου βιβλίο με τίτλο «Ο Αφεντούλης και το δώρο της φιλίας» σε αγγλόφωνο σενάριο. Παράλληλα με τα θεωρητικά μαθήματα και τις προβολές ταινιών μικρού μήκους στην τάξη, τα παιδιά έχουν ξεκινήσει να γράφουν τα δικά τους αγγλόφωνα σενάρια που είναι διασκευές της ιστορίας του βιβλίου μου και ομολογώ ότι τα πρώτα δείγματα της δουλειάς τους είναι εξαιρετικά!

– Κλείνοντας, τι θα ήθελες να πεις στους γονείς που διαβάζουν τη συνέντευξη;

Ο γονεϊκός ρόλος είναι μοναδικός και αναντικατάστατος. Θα προέτρεπα, λοιπόν, τους γονείς να περνούν ποιοτικό χρόνο με τα παιδιά τους, ώστε να αναπτύξουν μια βαθιά συναισθηματική σύνδεση και να επικοινωνούν ανοιχτά μαζί τους σχετικά με τα ζητήματα που αφορούν τη σχολική ζωή, υποστηρίζοντας έμπρακτα και ουσιαστικά το εκπαιδευτικό έργο. Η σωστή ανατροφή δίδεται στο σπίτι και στο σχολείο βρίσκει γόνιμο έδαφος για να εκφραστεί. Επίσης, θα συνιστούσα στους γονείς να αγοράζουν παιδικά βιβλία, όπως τα δικά μου, διότι με αυτόν τον τρόπο τα παιδιά διευρύνουν τους ορίζοντές τους και διαμορφώνουν υγιείς και σφαιρικές προσωπικότητες. Σας ευχαριστώ πολύ, εύχομαι καλές γιορτές και καλά Χριστούγεννα!

Το παιδικό βιβλίο «Ο Αφεντούλης και η παρέα του ταξιδεύουν στο Λονδίνο» της Χαράς Κουρλέση κυκλοφόρησε την άνοιξη από τις εκδόσεις Διάνοια. Το νέο έτος θα επανακυκλοφορήσει και το πρώτο της βιβλίο «Ο Αφεντούλης και το δώρο της φιλίας».