Ισπανικές Εκλογές: Οι δημοσκοπήσεις, τα σενάρια και η άνοδος της ακροδεξιάς

Την Κυριακή διεξάγωνται οι πρόωρες γενικές εκλογές στην Ισπανία. Η χώρα θα μπορούσε να αποτελέσει τη νέα προσθήκη στη λίστα των μελών της ΕΕ που στρέφονται προς τα ακροδεξιά, καθώς το κόμμα VOX ενδεχομένως να βρεθεί στην εξουσία ως κυβερνητικός εταίρος του δεξιού Λαϊκού Κόμματος. Αν οι εκτιμήσεις των δημοσκοπήσεων επιβεβαιωθούν τότε θα πρόκειται για μια ριζική ανατροπή μετά από πέντε χρόνια μιας κεντροαριστερής κυβέρνησης.

Ο πρωθυπουργός Πέδρο Σάντσεθ, επικεφαλής του Σοσιαλιστικού Κόμματος, ανακοίνωσε την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες, ύστερα από την ήττα του κόμματός του, αλλά και του αριστερού κυβερνητικού εταίρου του «Podemos», στις πρόσφατες τοπικές και περιφερειακές εκλογές.  

Τα δεδομένα των δημοσκοπήσεων

Από τις εκλογές της 28^ης Μαΐου, το Λαϊκό Κόμμα αναδείχθηκε κυρίαρχη πολιτική δύναμη, ενώ οι δημοσκοπήσεις για τις επικείμενες γενικές εκλογές το δείχνουν σταθερά στην πρώτη θέση. Ωστόσο το προβάδισμά του έχει μειωθεί και το ποσοστό που φαίνεται να συγκεντρώνει δεν είναι αρκετό για τον σχηματισμό κυβέρνησης πλειοψηφίας, που απαιτεί την εξασφάλιση περισσότερων από τις μισές από τις 350 έδρες στην κάτω βουλή του κοινοβουλίου.

Αναλυτικότερα, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις το Λαϊκό Κόμμα κινείται στο 32 με 34% και οι Σοσιαλιστές στο 28% με 29%. Το VOX βρίσκεται στο 13% με 14%, ελαφρώς μπροστά από τον αριστερό συναπισμό Sumar, ο οποίος φαίνεται να συγκεντρώνει το 12% με 13%.

Η ακροδεξιά στο δρόμο για την εξουσία

Εάν οι δημοσκοπήσεις επιβεβαιωθούν το Λαϊκό Κόμμα θα πρέπει να σχηματίσει μια κυβέρνηση συνεργασίας. Ως πιθανότερος κυβερνητικός εταίρος εμφανίζεται το ακροδεξιό κόμμα VΟΧ. Σε περίπτωση που το εν λόγω σενάριο επιβεβαιωθεί – κάτι που είναι και το πιθανότερο – τότε θα είναι η πρώτη φορά από την εποχή του δικτάτορα Φρανσίσκο Φράνκο που μια ακροδεξιά δύναμη θα βρίσκεται στην ηγεσία της χώρας.

Εξάλλου, το Λαϊκό Κόμμα και το VOX ήδη συνεργάζονται σε περίπου 140 πόλεις και κωμοπόλεις από τον Μάιο, αλλά και σε τρεις περιφερειακές κυβερνήσεις (Εστρεμαδούρα, Καστίλλη – Λεόν και Βαλένθια). Επίσημα, ο γερουσιαστής Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό, ηγέτης του Λαϊκού Κόμματος, δεν έχει αποκλείσει το ενδεχόμενο συνεργασίας σε εθνικό επίπεδο.

Στην ηγεσία του VOX βρίσκεται ο 47χρονος Σαντιάγο Αμπασκάλ, πρώην μέλος του Λαϊκού Κόμματος. Μεταξύ άλλων, ο Αμπασκάλ αντιτίθεται στο δικαίωμα της άμβλωσης και τα δικαιώματα των ομόφυλων ζευγαριών, είναι αρνητής της κλιματικής αλλαγής και απορρίπτει την ανάγκη να καταπολεμήσει η κυβέρνηση την έμφυλη βία. Ένα άλλο μεγάλο ζήτημα που προβάλλει ιδιαίτερα το VOX είναι η ξεκάθαρη στάση του απέναντι στις καταλανικές αποσχιστικές τάσεις.

Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν πως το ακροδεξιό VOX θα μπορούσε να είναι η τρίτη ισχυρότερη πολιτική δύναμη στην Ισπανία μετά τις εκλογές, γεγονός που θα καθιστούσε το κόμμα του Αμπασκάλ σε ρυθμιστή των εξελίξεων.

Μιλώντας στο Associated Press, ο Ναγκόρε Κάλβο Μεντιζαμπάλ, ανώτερος λέκτορας Ισπανικής και Ευρωπαϊκής Πολιτικής στο King’s College του Λονδίνου, υπογράμμισε πως το ενδεχόμενο να εισέλθει το VOX σημαίνει πως σε αυτές τις βουλευτικές εκλογές επί της ουσίας «διακυβεύεται το μέλλον της Δημοκρατίας στην Ισπανία».

Το μανιφέστο του Vox είναι ουσιαστικά μια «αντιγραφή και επικόλληση των αρχών του καθεστώτος του Φράνκο», ανέφερε ο Ναγκόρε Κάλβο Μεντιζαμπάλ και υπογράμμισε: «Υπόσχεται για παράδειγμα μια επιστροφή σε μια εξαιρετικά συγκεντρωτική κυβέρνηση με την κατάργηση των 17 περιοχών που δημιουργήθηκαν μετά το θάνατο του Φράνκο».

Μια κυβέρνηση συνεργασίας Λαϊκού Κόμματος και VOX θα σημαίνει πως η Ισπανία θα «καβαλήσει» το ακροδεξιό κύμα που εξαπλώνεται στην Ευρώπη, με ενδεικτικότερα παραδείγματα αυτά της Σουηδία, της Φινλανδίας και της Ιταλίας. Τα ακροδεξιά κόμματα καταγράφουν σημαντική άνοδο και στη Γερμανία και τη Γαλλία, ενώ αντίστοιχο φαινόμενο καταγράφηκε και στις πρόσφατες ελληνικές εκλογές με τρία ακροδεξιά κόμματα να εισέρχονται στη Βουλή. Μεταξύ αυτών και το κόμμα «Σπαρτιάτες» που συνδέεται με τον καταδικασμένο για διεύθυνση της νεοναζιστικής εγκληματικής οργάνωσης «Χρυσή Αυγή», Ηλία Κασιδιάρη.

Σε προηγούμενο άρθρο του Newsbeast έχουν επισημανθεί ορισμένοι από τους λόγους που ενισχύουν και κανονικοποιούν την ακροδεξιά, ωστόσο κάθε χώρα αντιμετωπίζει τις δικές της προκλήσεις. Το προσφυγικό ζήτημα και το υψηλό κόστος διαβίωσης, αλλά και η απογοήτευση από την υψηλή παρεμβατικότητα της ΕΕ στις εθνικές πολιτικές αναφέρονται συχνά ως βασικοί παράγοντες για την ενίσχυση του εθνικολαϊκισμού.

Ωστόσο, σύμφωνα με τη Μαρία Χοσέ Κανέλ Κρέσπο, καθηγήτρια πολιτικής επικοινωνίας στο Πανεπιστήμιο Complutense της Μαδρίτης, στην Ισπανία ένα από τα κυρίαρχα ζητήματα είναι η «τιμή – αξιοπιστία» του πολιτικού που ανέλαβε την πρωθυπουργία της χώρας από τον Ιούνιο του 2018.

Η επιτυχημένη καμπάνια της Δεξιάς κατά του «Σαντσισμού»

Η επικοινωνιακή εκστρατεία του Λαϊκού Κόμματος όλο το προηγούμενο διάστημα βασίστηκε σε μια σκληρή επίθεση από τα μέσα ενημέρωσης και το κοινοβούλιο με πρόταγμα την ήττα αυτού που αποκαλεί «Σαντσισμό». Κύριος πυλώνας της καμπάνιας του κόμματος της Δεξιάς ήταν η ανάδειξη του Πέδρο Σάντσεθ ως κατά συρροή «ψεύτη», ένας ισχυρισμός που στηρίχθηκε στην ανατροπή θέσεων του σε μεγάλα ζητήματα. Και φαίνεται πως η επιχείρηση είχε αποτέλεσμα.

Μεταξύ άλλων από το Λαϊκό Κόμμα επισημάνθηκε η δήλωσή του πως ποτέ δεν θα σχημάτιζε κυβέρνηση συνεργασίας με το Podemos, το οποίο κατηγορούσε ως υπέρμετρα ριζοσπαστικό. Όμως το έκανε το 2019. Επίσης ο Σάντσεθ είχε διαμηνύσει πως δεν θα συγχωρούσε τους εννέα ηγέτες των αυτονιμιστών που καταδικάστηκαν για εξέγερση μετά την απόπειρα απόσχισης της Καταλονίας μέσω δημοψηφίσματος το οποίο αναγνωρίστηκε ως αντισυνταγματικό από την κεντρική κυβέρνηση.

Τελικά απένειμε χάρη στους καταδικασμένους αυτονομιστές ηγέτες της Καταλονίας με το Λαϊκό Κόμμα αλλά και την ακροδεξιά να τον κατηγορούν πως η μειοψηφική κυβέρνησή του πρόδωσε την Ισπανία ευθυγραμμιζόμενη με εξτρεμιστές καταλανικών και βασκικών περιφερειακών κομμάτων που επιθυμούν την ανεξαρτησία των εν λόγω περιφερειών. Μια ακόμη εξαιρετικά αποτελεσματική τακτική της Δεξιάς περιλάμβανε τη στόχευση του πρωθυπουργού με την κατηγορία ότι βασίζεται στους αυτονομιστές για να περάσει βασικές μεταρρυθμίσεις.

Τέλος, ως η μεγαλύτερη «γκάφα» του κυβερνητικού συνασπισμού των Σοσιαλιστών – Podemos παρουσιάζεται ο νόμος περί σεξουαλικής συναίνεσης, ο οποίος ψηφίστηκε τον Οκτώβριο και σύμφωνα με το Associated Press επέτρεψε ακούσια τη μείωση των ποινών σε περισσότερους από 1.000 καταδικασμένους για σεξουαλικά εγκλήματα. Περίπου 100 εξ αυτών κατάφεραν να αποφυλακιστούν πρόωρα.

Ο Σάντσεθ, αναγνωρίζοντας το λάθος, ζήτησε συγγνώμη και τροποποίησε το νόμο για να κλείσει το νομικό κενό. Ωστόσο το γεγονός έδωσε «ανεκτίμητο υλικό» στον ευρύτερο δεξιό χώρο και τα αντίστοιχα μέσα ενημέρωσης για μια ανελέητη πολιτική επίθεση που επέφερε σημαντικά τραύματα στην κυβέρνηση συνεργασίας.  

Η Μαρία Χοσέ Κανέλ Κρέσπο υπογραμμίζει πως επί της ουσίας ο Σάντσεθ «διευκόλυνε» το Λαϊκό Κόμμα να τον παρουσιάζει ως «κοινό ψεύτη», αλλά και ως έναν πολιτικό που αντιπροσωπεύει το «κακό» και τη «χειραγώγηση».

Οι δε επιδόσεις του Σάντσεθ του στο μοναδικό προεκλογικό ντιμπέιτ με τον Αλμπέρτο Νούνιεθ Φεϊχό ήταν καταστροφικές. Οι δημοσκοπήσεις έδειξαν επίσης πως η επιλογή του Σάντσεθ να επενδύσει στον κίνδυνο της ανόδου του ακροδεξιού VOX στην εξουσία δεν είχε την προσδοκώμενη απήχηση. Περίπου 700.000 ψηφοφόροι του Σοσιαλιστικού Κόμματος, σύμφωνα πάντα με τις προεκλογικές μετρήσεις, έχουν μεταπηδήσει από το κόμμα του στο Λαϊκό Κόμμα.

Αξίζει επίσης να σημειωθεί πως ψηλά στην προεκλογική αντιπαράθεση βρέθηκαν και τα ζητήματα της LGBT κοινότητας και της αλλαγής φύλου. Τα κόμματα της αντιπολίτευσης PP και Vox επέκριναν σθεναρά τους νέους νόμους της αριστερής κυβέρνησης για τα δικαιώματα των τρανς – συμπεριλαμβανομένης της διευκόλυνσης για τους ανθρώπους να αλλάξουν το νόμιμο φύλο τους – και τις αμβλώσεις.

Στο «κενό» οι επιτυχίες του Σάντσεθ

Ο Σάντσεθ ανήλθε στην πρωθυπουργία τον Ιούνιο του 2018. Είχε προηγηθεί η αποκάλυψη ενός μεγάλο σκανδάλου διαφθοράς και μια πρόταση μομφής που έβαλε τέλος στην οκταετή διακυβέρνηση για το Λαϊκό Κόμμα. Μετά από δύο εκλογικές αναμετρήσεις, που οδήγησαν σε πολιτικό αδιέξοδο λόγω αδυναμίας σχηματισμού κυβέρνησης πλειοψηφίας, ο Σάντσεθ προχώρησε σε κυβερνητική συμφωνία με το Podemos.

Ωστόσο άμεσα βρέθηκε αντιμέτωπος με τις τρομακτικές υγειονομικές, κοινωνικές και οικονομικές επιπτώσεις της πανδημίας του COVID-19. Ακολούθησε ένα δεύτερο μεγάλο χτύπημα με την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία. Όμως ο Σάντσεθ, οδεύοντας προς τις κάλπες, μπορούσε να καυχηθεί για την αναπτυσσόμενη πλέον οικονομία, την πτώση της ανεργίας και του πληθωρισμού, την ενίσχυση των συντάξεων, τις αυξήσεις του κατώτατου μισθού και τη δημιουργία ενός ελάχιστου εγγυημένου εισοδήματος. Μπορούσε επίσης να υπερηφανευτεί για την διπλωματική του επιτυχία να εξαιρεθεί η Ισπανία από τους γενικούς ενεργειακούς κανόνες της ΕΕ γεγονός που του έδωσε τη δυνατότητα να μειώσει το ενεργειακό κόστος που προκάλεσε ο πόλεμος στην Ουκρανία.

Μια σειρά από μέτρα που εφάρμοσε βοήθησαν μεγάλο μέρος της ισπανικής κοινωνίας, όμως αυτό δεν κατάφερε να μεταφραστεί σε ευρεία υποστήριξη από τους ψηφοφόρους. Αναλυτές εκτιμούν πως εν τέλει οι εκλογές στην Ισπανία εξελίσσονται σε μια ψηφοφορία υπέρ ή κατά του Σάντσεθ με κρίσιμα ζητήματα, όπως η οικονομία και η διαφθορά, να υποβαθμίζονται στην προεκλογική ατζέντα της αντιπαράθεσης. Η Δεξιά και η Ακροδεξιά κατάφεραν με έναν καταιγισμό πυρών να θέσουν τον Σάντσεθ σε μια κατάσταση μόνιμης άμυνας και η κυβέρνηση του το τελευταίο διάστημα έμοιαζε ολοένα και περισσότερο να χάνει τους δεσμούς με τμήματα της ισπανικής κοινωνίας.

Παράγοντες ανατροπής το Sumar και το καλοκαίρι

Σύμφωνα με το Associated Press, ένα παράγοντας που θα μπορούσε να ανατρέψει τις εκτιμήσεις των δημοσκοπήσεων είναι το Sumar. Πρόκειται για έναν νέο συνασπισμό 15 αριστερών κομμάτων, μεταξύ των οποίων και οι Podemos, με επικεφαλής την εξαιρετικά δημοφιλή υπουργό Εργασίας της Ισπανίας, Γιολάντα Ντίαζ.

Εάν το Sumar κερδίσει την τρίτη θέση από το VOX τότε θα μπορούσε να παράσχει στο Σοσιαλιστικό Κόμμα την αναγκαία υποστήριξη για τον σχηματισμό μιας νέας κυβέρνησης συνασπισμού. «Θα κυβερνήσουμε ξανά με τους Σοσιαλιστές, μόνο που αυτή τη φορά θα το κάνουμε καλύτερα», ήταν το ξεκάθαρο μήνυμα της Ντίαζ.

Ένας ακόμη κρίσιμος παράγοντας που εκτιμάται πως θα μπορούσε να επηρεάσει το αποτέλεσμα των εκλογών είναι η συμμετοχή. Καθώς οι εκλογές γίνονται στο απόγειο του καλοκαιριού, εκατομμύρια πολίτες είναι πιθανόν να βρίσκονται μακριά από τους τόπους που ψηφίζουν και να απέχουν από τη διαδικασία.

Ο επικεφαλής του Λαϊκού Κόμματος έχει κατηγορήσει δημόσια τον Σάντσεθ πως επέλεξε τη διεξαγωγή των εκλογών αυτή την περίοδο «ποντάροντας» σε μια μεγαλύτερη αποχή. Πάντως, σύμφωνα με τις πληροφορίες, τα αιτήματα για συμμετοχή στις εκλογές μέσω ταχυδρομείου έχουν εκτοξευτεί και δεν είναι λίγοι οι αξιωματούχοι και οι αναλυτές που εκτιμούν πως τελικά το ποσοστό συμμετοχής θα είναι αρκετά υψηλό.

Ο μεγάλος απών

Τέλος στα αξιοσημείωτα της εκλογικής αναμέτρησης είναι η απουσία του κόμματος Ciudadanos. Το κεντροδεξιό κόμμα – βασικός εκφραστής του νεοφιλελευθερισμού και του επιχειρηματικού κόσμου – υπήρξε σημαντικός πολιτικός παίκτης στις προηγούμενες εκλογικές αναμετρήσεις. Ωστόσο οι ψηφοφόροι του το εγκατέλειψαν σταδιακά κινούμενοι προς το Λαϊκό Κόμμα από το 2019. Με τα ποσοστά του να έχουν κατρακυλήσει το Ciudadanos αποφάσισε να μην κατέβει σε αυτές τις εκλογές. Το Λαϊκό Κόμμα αναμένεται να λάβει και τις δέκα έδρες που έπαιρνε το Ciudadanos στο παρελθόν.