«Κόσμε, σε παρακαλώ, φρόντισε τα παιδιά». Μία παραίνεση, μία παράκληση που χαράσσεται τον Νοέμβριο του 1995 πάνω στην ταφόπλακα ενός 6χρονου κοριτσιού στο κοιμητήρι του Μπρούκλιν, γίνεται κραυγή που θα φτάσει μέχρι την Ελλάδα. Με τον μόνο προστάτη, τον πατέρα της, να έχει αποβιώσει, μονίμως και εμφανώς κακοποιημένη από την τοξικομανή μητέρα της, εκλιπαρώντας για μία βοήθεια που δεν ήρθε ποτέ, η μικρή Ελίζα θα δεχθεί το μοιραίο -αυτή τη φορά- χτύπημα στο κεφάλι και θα γλιτώσει δια παντός από τον ανελέητο βασανισμό.
Το ξερίζωμα μίας αθώας ψυχής θα ενεργοποιήσει ένα μουδιασμένο σύστημα «προνοιακών» θεσμών και μία αδιάφορη κοινωνία, στη μεγάλη γειτονιά της Νέας Υόρκης. Έβλεπαν και δεν άκουγαν… Ο πρίγκιπας Μιχαήλ (Μισέλ Ντε Γκρες, στερνός απόγονος του Γεωργίου Α΄), σύζυγος της διεθνούς εικαστικού Μαρίνας Καρέλλα, παρακολουθεί το δράμα του παιδιού. Όσο ζει ο πατέρας της μικρής Ελίζας, περιβάλλει την κόρη του με φροντίδα και στοργή. Την έχει γράψει σε προσχολικό σταθμό Μοντεσσόρι, όπου ο Μιχαήλ είναι χορηγός. Αλλά ένα σοβαρό πρόβλημα στην καρδιά, θα καταστήσει τον πατέρα ανίκανο να συνεχίσει τη φροντίδα της μικρής και ο Μιχαήλ Ντε Γκρες αναλαμβάνει το κόστος εκπαίδευσής της στο ανεξάρτητο Brooklyn Friends School. Όταν ο πατέρας αναρρώνει, αποφασίζει να εγκατασταθούν με την κόρη του στην πατρίδα του, την Κούβα. Την παραμονή του ταξιδιού τους πεθαίνει. Το παιδί πιάνεται στα νύχια της τοξικομανούς μάνας, που από καιρό προσπαθεί να το πάρει κοντά της. Πείθει το δικαστήριο ότι έχει απεξαρτηθεί και κερδίζει στην αρχή περιορισμένη επιμέλεια της Ελίζας χωρίς την επίβλεψη Αρχών. Την παίρνει από το σχολείο, όπου φοιτά υπό την επίβλεψη και τη φροντίδα του Μιχαήλ, και τη γράφει σε δημόσιο. Παρά την εμφανή κακοποίηση, που βλέπουν οι δάσκαλοι στο κορμάκι του παιδιού (εκδορές, μελανιές και στα γεννητικά όργανα, ξεριζωμένα μαλλιά) και παρά τον τρόμο στα μάτια του όταν έρχεται η στιγμή να επιστρέψει στη μητέρα του, το δικαστήριο της δίνει την πλήρη κηδεμονία! Η θεία της μικρής, δάσκαλοι, γείτονες, ο Μιχαήλ κραυγάζουν για βοήθεια σε μία πολιτεία, που κωφεύει. Όταν θα ανοίξει τα αφτιά της, θα είναι πια αργά. Η Ελίζα θα γίνει μάρτυρας. Η περίπτωσή της θα μείνει στην ιστορία ως «η χειρότερη μορφή παιδικής κακοποίησης».
Η τραγική κατάληξη του παιδιού, του οποίου τις πανικόβλητες κραυγές ουδείς άκουσε, στοιχειώνει για καιρό το μυαλό του Μιχαήλ και κάποτε ο ίδιος με τη θερμή υποστήριξη της συζύγου του θα αποφασίσουν να ιδρύσουν στην Ελλάδα μία μη κερδοσκοπική εταιρεία. Θα φέρει το όνομα της μικρής και θα δραστηριοποιείται στην ενημέρωση γονιών και επαγγελματιών, που εκ του ρόλου τους ενδέχεται να κληθούν να διαχειριστούν περιπτώσεις παιδικής κακοποίησης.
«Να προστατέψουμε τα παιδιά, που είναι το μέλλον αυτού του τόπου. Κανένα δεν μας περισσεύει. Κανένα παιδί δεν πρέπει να αφήσουμε να μείνει πίσω. Ούτε εμείς, αλλά ούτε και η Πολιτεία η οποία πρέπει να ξεπεράσει τις αγκυλώσεις της και όλοι μαζί να πάμε παρακάτω. Δεν είμαστε θαυματοποιοί. Είμαστε όμως δυνατοί και δεν διστάζουμε να συζητήσουμε και να υλοποιήσουμε καινοτόμες ιδέες που θα αφορούν στην συντεταγμένη ευαισθητοποίηση των θεσμών αλλά και των απλών ανθρώπων, που τις περισσότερες φορές αποδεικνύονται ανώτεροι των περιστάσεων» θα δώσει το στίγμα του ΕΛΙΖΑ η κ. Καρέλλα.
Τα πρώτα χρόνια το έργο του σωματείου είναι εξαιρετικά δύσκολο. Το θέμα κακοποίηση, πολλώ δε μάλλον, σεξουαλική και δη σε βάρος παιδιού είναι ταμπού ακόμη και να το ονοματίζει κανείς. Προϊόντων των χρόνων, με την παιδοκεντρική πολιτική της ΕΕ, με τις αλλαγές στην ευρωπαϊκή και την εθνική νομοθεσία, με τις επεμβάσεις του Συμβουλίου της Ευρώπης, με την εξοικείωση των νέων ανθρώπων, μέσω διαδικτύου, στα σημεία των καιρών, ο ζόφος αποκαλύπτεται και οι πολίτες όχι μόνον μαθαίνουν να ονοματίζουν το φαινόμενο, αλλά δυστυχώς συχνά και να το δέχονται…
Στο μεταξύ, το σωματείο θα στελεχωθεί με δραστήριο επιστημονικό προσωπικό και θα υποστηριχθεί από πλήθος εθελοντών και συνεργατών. Με τις ενημερωτικές δράσεις του, την προσφορά των Μονάδων Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών και τη συμβουλευτική γραμμή 10454 το σωματείο ΕΛΙΖΑ 16 χρόνια τώρα, να οχυρώνει τα παιδιά από την ψυχική και σωματική κακοποίηση, πιέζοντας προς την κατεύθυνση δημιουργίας κρατικών δομών, που θα προλάβουν τη δυσλειτουργία της οικογένειας και θα ανακόψουν τον κύκλο της βίας.
Στα χρόνια λειτουργίας του ΕΛΙΖΑ στην Ελλάδα, περισσότεροι από 30.000 άνθρωποι έχουν εκπαιδευτεί στο να ανιχνεύουν σημάδια κακοποίησης σε ένα παιδί. Αστυνομικοί, εκπαιδευτικοί, δικαστές, αθλητικοί παράγοντες, γονείς, γιατροί, νοσηλευτές, δικηγόροι, κοινωνικοί λειτουργοί, ψυχολόγοι κι όλες οι ειδικότητες που βρίσκονται κοντά σε παιδιά. Τα τελευταία χρόνια μάλιστα, το σωματείο διάγει φάση συρροής τόσο καταγγελιών παιδικής κακοποίησης, όσο και ενδιαφέροντος για ενημέρωση σχετικά με το ποια στερεότυπα αποτελούν μύθο και ποια όχι. Για παράδειγμα, η σεξουαλική κακοποίηση, που υφίσταται ένα παιδί τις περισσότερες φορές δεν εμπεριέχει σωματική βία.
Το εφιαλτικό σκηνικό της πανδημίας μεγέθυνε τα προβλήματα των πλέον ευάλωτων οικογενειών
Την εποχή της πανδημίας του κορονοϊού, το σωματείο βρέθηκε μπροστά σε μία άλλη πανδημία: αυτή της κακοποίησης του παιδιού και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα. Οι συνθήκες εγκλεισμού των οικογενειών ευνόησαν την έξαρση της βίας μέσα στο σπίτι και της συμβίωσης εκατοντάδων χιλιάδων παιδιών με τον εχθρό τους. Το εφιαλτικό σκηνικό της πανδημίας μεγέθυνε τα προβλήματα των πλέον ευάλωτων οικογενειών και η βία ξέσπασε στους πιο αδύναμους, στα παιδιά. Οι φορείς προστασίας του παιδιού, τα σωματεία και ασφαλώς το ΕΛΙΖΑ έχουν πολλή δουλειά να κάνουν. Οι ολέθριες επιπτώσεις της πανδημίας θα καταγράφονται για χρόνια.
Το παιδί είναι ένας αθώος μικρός άνθρωπος. Εξελίσσεται ο αυτοκαθορισμός του μέρα με τη μέρα. Σωρεύει τη σοφία του ώρα με την ώρα, μέρα με τη μέρα. Μπορεί να εκφράσει, να μαρτυρήσει ό,τι σκοτεινιάζει το φως μέσα του, αλλά καμιά φορά μόνο με χρώμα, με σχήμα, με ζωγραφιές, με αλλαγή συμπεριφοράς. Στον βιασμό αντιλαμβάνεται πόνο και ο πόνος δεν είναι επιθυμητός από κανέναν. Πώς όμως αποκωδικοποιείται στο δικό του μυαλό η θωπεία, η ασέλγεια;
«Το παιδί σε κάποια τέτοια αγγίγματα μπερδεύεται ότι προφανώς έτσι εκδηλώνεται η αγάπη ενός ενήλικα. Το αγγίζει κάποιος που εμπιστεύεται, που το “αγαπά”. Μπορεί να μη μιλήσει ποτέ. Επειδή “δεν πονάει” πάντα. Ο δράστης μπορεί να βρει τον τρόπο το άγγιγμα να μην είναι σωματικά επώδυνο. Αλλά, πάντα, παραμένει βαθιά κακοποιητικό. Κάποια αγγίγματα είναι εξαρχής επώδυνα. Σχήματα και χρώματα στις ζωγραφιές του δεν έχουν πια φως, δεν αποτυπώνουν χαρά. Απομονώνεται, κλείνεται στον εαυτό του. Αν αυτή η απομόνωση διαρκέσει μία μέρα, δεν μας ανησυχεί. Αν όμως έχει μεγαλύτερη διάρκεια, εκεί πλέον χτυπάει καμπανάκι κι εμείς για να εντοπίσουμε τον λόγο αλλαγής της συμπεριφοράς του, πρέπει να έχουμε την αγάπη, την υπομονή, τη γνώση να το προσεγγίσουμε, να το “ξεκλειδώσουμε”, να το κάνουμε να μας μιλήσει, να μας εμπιστευτεί» εξηγεί στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η δρ. Δικαιωμάτων Παιδιού, διδάσκουσα του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου και επιστημονικά υπεύθυνη του ΕΛΙΖΑ, νομικός, Ηλέκτρα Κουτσούκου.
Οι Μονάδες Φροντίδας για την Ασφάλεια των Παιδιών που με πρωτοβουλία του Σωματείου δημιουργήθηκαν στις πανεπιστημιακές παιδιατρικές κλινικές σε τέσσερα νοσοκομεία της χώρας (Αθήνα – Θεσσαλονίκη, Αλεξανδρούπολη) ώστε κάθε παιδί που έχει κακοποιηθεί -είτε απευθύνεται στο νοσοκομείο γι’ αυτό το σκοπό ή η κακοποίηση εντοπίζεται, ενώ έχει πάει εκεί γι’ άλλο λόγο- να εξεταστεί σε χώρο φιλικό προς τα παιδιά από ειδικούς επιστήμονες, οι οποίοι γνωρίζουν το αντικείμενο και τον τρόπο στη συνέχεια να το βοηθήσουν.
Τα Σπίτια του Παιδιού στην Ελλάδα είναι γεγονός. Λειτουργούν ως «εξομολογητάρια» κακοποιημένων παιδιών. Εκεί, με τη βοήθεια των ειδικών επιστημόνων βγάζουν και αποθέτουν τον οχετό που έσπειρε μέσα τους ο κακοποιητής τους. Η προσέγγισή τους γίνεται επιστημονικά και ο τρόπος καθορίζεται από πολλαπλούς παράγοντες: το είδος και τη μορφή της κακοποίησης κλπ.
Αυτή την περίοδο ήδη έχει στελεχωθεί μία ακόμη Μονάδα, στην Πάτρα αυτή τη φορά, στο Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο της πόλης, ενώ δρομολογείται η ανακαίνιση του χώρου για τη στέγασή της. Η διευθύντρια του ΕΛΙΖΑ, Ξένια Παπασταύρου, σημειώνει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ότι στόχος είναι η ανταπόκριση σε υπαρκτές ανάγκες και κάθε παιδί με υποψία κακοποίησης/παραμέλησης να λάβει την φροντίδα που χρειάζεται. «Σε κάθε περιστατικό κάνουμε στάθμιση για να δοθεί η σωστή καθοδήγηση. Μέσα από τις αναφορές που δεχόμαστε στη Γραμμή Βοήθειας για Επαγγελματίες ΕΛΙΖΑ 10454 και τις διαδικτυακές, ή δια ζώσης επιμορφώσεις των ανθρώπων μας, χαρτογραφούμε τις ανάγκες. Τότε ενεργοποιούμαστε, είτε μέσα από προσπάθειες για ίδρυση κάποιας Μονάδας Φροντίδας, είτε με την κατάρτιση ενός προγράμματος ενημέρωσης συγκεκριμένων επαγγελματιών κοντά στο παιδί» σημειώνει.
Η επιμόρφωση των εκπαιδευτικών στην πρώτη γραμμή
Ταυτόχρονα με τις υπόλοιπες δράσεις του ΕΛΙΖΑ «τρέχει» και το πρόγραμμα «Αναγνωρίζω – Προστατεύω». Αφορά την εκπαίδευση νηπιαγωγών απ’ άκρου σ΄ άκρο της χώρας σχετικά με το πώς μπορούν να εντοπίζουν τα σημάδια που παρουσιάζει ένα κακοποιημένο παιδί, για τον τρόπο με τον οποίο πρέπει να το διαχειριστούν και για τους αρμόδιους φορείς όπου οφείλουν να αποταθούν. Η συνδρομή των παιδαγωγών προσχολικής ηλικίας είναι απαραίτητη. Είναι οι πρώτοι ειδικοί που έρχονται σε επαφή με τον πληθυσμό των μικρών παιδιών και τους γονείς τους. Από το σχολικό έτος 2018- 2019, νήπια και προνήπια εγγράφονται υποχρεωτικά και φοιτούν σε νηπιαγωγεία. Αλλά οι νηπιαγωγοί δεν έχουν κάποια συστηματική πληροφόρηση ή εκπαίδευση σχετικά με την κακοποίηση και την παραμέληση.
«Πολλές φορές η αναφορά σε ό,τι αποτελεί κακοποίηση γίνεται από το ίδιο το παιδί, οπότε ο καλύτερός μας σύμμαχος είναι να έχουμε αναπτύξει μία πολύ καλή σχέση μαζί του, ώστε να εκφραστεί ελεύθερα» εξηγεί η νηπιαγωγός Αγγελική Σωτηρίου, στο πλαίσιο του Προγράμματος Αναγνωρίζω – Προστατεύω. Στα απομακρυσμένα σημεία της χώρας η ενημέρωση και εκπαίδευσή τους από την επιστημονική ομάδα του ΕΛΙΖΑ γίνεται διαδικτυακά. Δέχονται με προθυμία την προοπτική της εκπαίδευσής τους αν και ενίοτε εκφράζεται συστολή από φόβο αντιποίνων ή και δυσπιστία για το ότι μπορεί να έχει ουσιαστικό αποτέλεσμα η αποκάλυψη μίας και μόνο περίπτωσης παιδικής κακοποίησης. Ορισμένοι χρειάζονται και την ενδυνάμωση των επιστημόνων του ΕΛΙΖΑ, όταν καλούνται να καταθέσουν σε δικαστήρια. «Πράγματι, σε απομακρυσμένες περιοχές, σε μικρές κοινωνίες, είχαμε και παιδαγωγούς που μας ανέφεραν ότι γνωρίζουν περιπτώσεις κακοποίησης, αλλά δυσκολεύονται να τις αποκαλύψουν επειδή φοβούνται τ΄ αντίποινα. Είμαστε στην ίδια πλευρά με τους εκπαιδευόμενους. Αντιλαμβανόμαστε και τους φόβους και τις ανασφάλειές τους. Στην πραγματικότητα, όμως, στόχος μας είναι η επιμόρφωση πρώτα για το παιδί κι ύστερα για τον εαυτό τους. Το κέρδος είναι πολλαπλό και διαχέεται» σημειώνει η κ. Κουτσούκου.
Μαρτυρίες σοκ
Οι περιπτώσεις κακοποίησης που έχουν «περάσει» μέσα από τις παιδικές αφηγήσεις στο ΕΛΙΖΑ, προκαλούν σοκ.
Γονέας, που κλήθηκε να «λογοδοτήσει» για την κακοποίηση του παιδιού του, την απέδωσε σε… «οικογενειακή παράδοση». «Το έκανε ο πατέρας μου σ΄ εμένα, το κάνω εγώ στο παιδί μου» δήλωσε ευθαρσώς, ενώ άλλο παιδί είχε συνηθίσει και απολάμβανε την κακοποίησή του από τον έναν γονέα και η αποκάλυψη έγινε όταν ζήτησε από τον άλλο γονέα να το «χαλαρώσει» όπως είχε συνηθίσει!
Οι ρίζες και τα φτερά, που -κατά τον Γκαίτε- πρέπει να παίρνουν τα παιδιά από τους γονείς τους, μετατράπηκαν σε κινούμενη άμμο, σε αλυσίδες που κρατούν καρφωμένες στην ασχήμια της γης τις ψυχές, που αύριο θα κληθούν να στηρίξουν τον κόσμο. Το χυδαίο, το αποκρουστικό, το αποτρόπαιο έγκλημα κατά της παιδικής ψυχής είναι έγκλημα κατά της ανθρωπότητας και ουδεμία τιμωρία μπορεί να το ισοφαρίσει. Η πρόληψη είναι πολλαπλώς επιβεβλημένη.
Το πρόγραμμα «Αναγνωρίζω-Προστατεύω» εξελίσσεται με την αιγίδα του υπουργείου Παιδείας και βρίσκεται υπό την ομπρέλα κοινωνικής προσφοράς με τίτλο «Equall – Για μια Κοινωνία Ισότιμων Ανθρώπων» της Τράπεζας Πειραιώς, στρατηγικού συνεργάτη του ΕΛΙΖΑ. Ο εθελοντισμός και η προσφορά οικονομικής συνδρομής είναι υπηρεσίες πολύτιμες στο έργο του σωματείου. Για σχετικές πληροφορίες, ο κατατοπιστικός ιστότοπος eliza.org.gr είναι διαθέσιμος για κάθε ενδιαφερόμενο.
Πηγή: ΑΠΕ
