Πώς θα ήταν άραγε η ανθρωπότητα αν είχε νικήσει στο πεδίο της μάχης και την επικράτεια της ιδεολογίας ο εθνικοσοσιαλισμός και περνούσαν άλλα 700 χρόνια ναζιστικής διακυβέρνησης;
Αυτό αποπειράθηκε να μας διηγηθεί η Katharine Burdekin στο μυθιστόρημά της του 1937, το ξεχασμένο δίδυμο αδερφάκι θα έλεγε κανείς του οργουελικού «1984».
Κι αν πρέπει να αποπειραθούμε μια σχηματική απάντηση: καθόλου ωραία!
Βλέπετε η οικουμένη θα θυμόταν τον Αδόλφο Χίτλερ ως μια θεϊκή μορφή, την ίδια ώρα που οι γυναίκες θα είχαν υποδουλωθεί στον άντρα χάνοντας τον ανθρώπινο χαρακτήρα τους. Δεν θα ήταν παρά μέσα αναπαραγωγής που θα τις κρατούσε η ανθρωπότητα όπως τα ζώα κτηνοτροφίας.
Δημοσιευμένη το 1937, δώδεκα ολόκληρα χρόνια πριν από το «1984» του Όργουελ δηλαδή, η «Νύχτα της Σβάστικας» μας μιλά για ένα απόλυτα ανδροκρατούμενο φασιστικό καθεστώς που έχει επικρατήσει στον κόσμο, εκμηδενίζοντας ουσιαστικά τη γυναίκα. Η γυναίκα έχει απομείνει μόνο ως τροφός, το ανθρώπινο αντίστοιχο της αγελάδας, και οι άντρες σε αυτή τη μεταχιτλερική δυστοπία έχουν μετατραπεί σε αυτοματοποιημένες μηχανές που φοβούνται οτιδήποτε ανθρώπινο και έχουν απεμπολήσει την ιστορία, την παιδεία, τη δημιουργικότητα, τα βιβλία και την τέχνη.
Μέχρι που ένας «απροσάρμοστος» αναρωτιέται «Πώς στο καλό συνέβη αυτό;»!
Το πλέον αξιοσημείωτο χαρακτηριστικό του «Swastika Night» είναι το γεγονός ότι δημοσιεύτηκε το 1937. Την ώρα που ο βρετανός πρωθυπουργός Νέβιλ Τσάμπερλεν έψαχνε τρόπους δηλαδή να κατευνάσει τη ναζιστική Γερμανία και τον φύρερ της και ο πόλεμος είχε ακόμα δυο χρονάκια μέχρι να ξεσπάσει.
Η βρετανή συγγραφέας Katharine Burdekin οραματιζόταν όμως ήδη το ζοφερό μέλλον, ένα μέλλον που ερχόταν έπειτα από 700 χρόνια ναζιστικού θριάμβου και έβλεπε τον κόσμο χωρισμένο σε σφαίρες επιρροής μεταξύ Γερμανών και Ιαπώνων. Τον γεννήτορα Χίτλερ κανείς δεν τον θυμόταν πια, τον είχαν ωστόσο στο μυαλό τους ως θεό, εκείνον τον θεό που γέννησε τον νέο αυτό κόσμο.
Έναν κόσμο στον οποίο έχει επικρατήσει ολοκληρωτικά ο άντρας, ο αρρενωπός και βίαιος άντρας, που έχει μετατρέψει τις γυναίκες σε κάτι μόλις περισσότερο από «ομιλούντα ζώα», όπως το θέτει κομψά ένας χαρακτήρας του βιβλίου. Χρησιμοποιώντας το ψευδώνυμο «Murray Constantine», η Burdekin υποδεικνύει με χαρακτηριστική άνεση τους κινδύνους της φυλετικής και ανδρικής τελικά ανωτερότητας, όχι μόνο για τους μη Γερμανούς και τις γυναίκες, αλλά ακόμη και για τον πλέον προνομιούχο αστό.
Το βιβλίο της δεν είναι παρά μια εναλλακτική ιστορία, αυτό το μεγάλο ιστορικό «αν», το οποίο ξέχασε ωστόσο η ανθρωπότητα για το μεγαλύτερο κομμάτι του 20ού αιώνα και μόλις τα τελευταία χρόνια θυμηθήκαμε ξανά. Και δεν είναι καθόλου τυχαίο που το θυμηθήκαμε τώρα, όσο φουντώνει δηλαδή ο εθνικισμός και η μισαλλοδοξία στον κόσμο, καθώς τα άγχη της Burdekin για τα αυταρχικά καθεστώτα, τις ρατσιστικές ιδεολογίες και την επιβολή της δύναμης παραμένουν ανατριχιαστικά επίκαιρα.
Το βιβλίο ξεκινά λοιπόν στο «Ιερό Παρεκκλήσι του Χίτλερ», μέσα σε μια εκκλησία στο σχήμα του αγκυλωτού σταυρού. Ο Αδόλφος είναι πια μια θρησκευτική μορφή, τον οποίο απεικονίζει η αγιογραφία του μέλλοντος ως μια θεόρατη επιβλητική φιγούρα με γαλανά μάτια και μακριά, χρυσά μαλλιά. Ο οποίος μάλιστα «δεν έχει γεννηθεί από γυναίκα», αλλά ξεπήδησε πλήρως αναπτυγμένος από το κεφάλι του Θεού του Κεραυνού.
Γιατί είχε γίνει όμως θεός; Γιατί κάποια στιγμή στις δεκαετίες που ακολούθησαν αυτό που ονομάστηκε «Εικοσαετής Πόλεμος» (Β’ Παγκόσμιος με ιστορικούς όρους), οι θριαμβευτές ναζί είδαν ότι ήταν ευκολότερο να ελέγξουν τους υποδουλωμένους πληθυσμούς με τη θρησκεία παρά με την ωμή και κτηνώδη επιβολή της άριας δύναμής τους. Παρά το γεγονός ότι αυτή η ωμή και κτηνώδης δύναμή τους παραείναι πανταχού παρούσα στο βιβλίο.
Η κοινωνία έχει οργανωθεί πλέον σε μια άκαμπτη και αναπόδραστη στρωμάτωση. Στην κορυφή της ιεραρχικής πυραμίδας είναι οι Ιππότες, οι άμεσοι απόγονοι αυτών των 3.000 επίλεκτων που είχε διαλέξει ο φύρερ με τα χεράκια του. Κάτω τους είναι όλοι οι υπόλοιποι άρρενες Γερμανοί, γνωστοί ως Ναζί, ακολουθούμενοι από τους αλλοεθνείς άντρες που αποκαλούνται Χιτλερικοί.
Στη βάση της κοινωνικής πυραμίδας είναι οι γυναίκες, όλες οι γυναίκες ανεξαρτήτως εθνικότητας, οι οποίες ζουν σε ξεχωριστά και περίφρακτα γκέτο. Και μεγαλώνουν με δύο ιδεώδη στη ζωή: δεν πρέπει να φέρνουν ποτέ αντίρρηση στον άντρα (κι έτσι ο βιασμός δεν υπάρχει πια ως έννοια) και αφού γεννήσουν, οφείλουν να παραδίδουν τα αγοράκια τους στις Αρχές.
Υπάρχει ωστόσο στο βιβλίο και αυτός ο «απροσάρμοστος» ήρωας, ο Άγγλος Alfred που πηγαίνει για προσκύνημα στη Γερμανία, έχει όμως δυο κακά χαρακτηριστικά: δεν πιστεύει ότι ο Χίτλερ είναι θεός ούτε ότι οι Γερμανοί είναι ανώτεροι από αυτόν. Ακόμα κι αυτός όμως, παρά την ελεύθερη σκέψη του, δεν αμφιβάλλει στιγμή πως οι γυναίκες δεν είναι υπάνθρωποι και ίσως έχουν κι αυτές κάποια δικαιώματα στη ζωή.
Κι αυτό γιατί ίσως, παρά το γεγονός ότι είχαν υπάρξει μια χούφτα βραχύβιες επαναστάσεις από άγγλους και σκοτσέζους αντάρτες πριν από εκατοντάδες χρόνια, όλοι έχουν προσαρμοστεί στη νέα πραγματικότητα. Το απολυταρχικό καθεστώς παρείχε εξάλλου στέγαση, τροφή και δομές υγείας σε όλους, ακόμα και στους απόμαχους της ζωής, κι έτσι δεν είχες να σκέφτεσαι και για πολλά. Άνθρωποι όπως ο Alfred μπορούσαν άλλωστε να καταφύγουν σε μικρές επίγειες απολαύσεις, όπως ένα τσιγάρο μια στο τόσο, και τα πράγματα αν το σκεφτείς δεν είναι και τόσο κακά.
Ο Alfred συναντά κάποια στιγμή έναν Ιππότη, κάποιον Friedrich von Hess, ο οποίος έχει τις δικές του ιδέες περί κοινωνίας, αλλά και περί ορίων στην ανδρική ανωτερότητα, κι έτσι η εικόνα αρχίζει να ξεκαθαρίζει για τον απείθαρχο Βρετανό. Το βιβλίο δεν λειτουργεί εξάλλου υπαινικτικά, αλλά κυριολεκτεί, ειδικά όταν ο von Hess εξηγεί ότι κάτω από τον τρομακτικό γερμανικό ζυγό κανένας, ούτε καν οι Ιππότες, δεν έχει καταφέρει να γράψει ξανά μουσική (καλή μουσική τουλάχιστον) ή να φτιάξει έστω και ένα έργο τέχνης. Οι ίδιες οι δομές που έδωσαν στον άντρα τέτοια δύναμη, οι ίδιες τον έχουν υποδουλώσει τελικά μέσα στη δύναμή του…
Η Katharine Burdekin γεννήθηκε το 1896 στο Ντέρμπισαϊρ της Αγγλίας. Παρά το γεγονός ότι ήταν άσος στα μαθήματα, οι γονείς της δεν της επέτρεψαν να πάει να σπουδάσει στην Οξφόρδη, όπως έκαναν τα αδέρφια της. Κι έτσι εκείνη παντρεύτηκε έναν ολυμπιακό κωπηλάτη, έκανε δυο παιδιά, μετανάστευσε στην Αυστραλία, άρχισε να γράφει, παράτησε τον σύζυγό της και επέστρεψε στην Αγγλία.
Η δεκαετία του 1930 ήταν η πιο παραγωγική της περίοδος, καθώς ολοκλήρωσε 13 μυθιστορήματα και έξι από αυτά πήραν τον δρόμο της έκδοσης. Την Burdekin την ένοιαζαν πράγματα όπως η λογική, το φύλο και τα ταξίδια στον χρόνο. Κι ενώ στα πρώτα της έργα υπέγραφε με το όνομά της, από το 1934 και μετά, όσο τα κείμενά της γίνονταν πιο αιχμηρά πολιτικά, ενστερνίστηκε το φιλολογικό ψευδώνυμο «Murray Constantine» για να προστατευτεί από την αντιδραστική εκείνη μερίδα της κοινωνίας.
Μόνο που η σύνδεση Burdekin και Murray δεν θα λάμβανε χώρα παρά στη δεκαετία του 1980, όταν μια ακαδημαϊκός της λογοτεχνίας (Daphne Patai) έγινε στενός κορσές στον εκδότη του «Swastika Night» και τον ανάγκασε τελικά να της αποκαλύψει το πραγματικό όνομα της συγγραφέως.
Αρκετοί μελετητές διαβάζουν σήμερα το σπουδαίο «1984» του Τζορτζ Όργουελ ως προφανή διάδοχο του «Swastika Night», ακόμα και τον «Άνθρωπο στο Ψηλό Κάστρο» του Φίλιπ Ντικ. Μόνο που στο δυστοπικό σύμπαν της Burdekin η γυναίκα είναι τόσο υποβαθμισμένη και καταρρακωμένη που δεν θα μπορούσε ποτέ να εξεγερθεί. Η μόνη μορφή αντίστασης που θα μπορούσε να επιδείξει, υπαινίσσεται η Βρετανή, θα ήταν να σταματήσει να γεννά αγόρια, υπονομεύοντας έτσι το ίδιο το μέλλον του γερμανικού λαού.
Οι κριτικοί λογοτεχνίας επαινούν πλέον το εδώ και δεκαετίες ξεχασμένο πόνημα για τη βαθύτατη κατανόηση του πόσο ισχυρό δέλεαρ είναι η ιδεολογία, αλλά και για τους κινδύνους που αυτή αντιπροσωπεύει. Μας το λέει εξάλλου και ο ονειροπόλος Alfred: μετά την ήττα του από τους ναζί, ο κόσμος το βρήκε βολικότερο να πιστεύει πως είχε χάσει από έναν θεό, παρά από τα στρατεύματα απλών ανθρώπων.
Και έπρεπε να περάσουν τελικά 700 χρόνια για να αρχίσουν κάποιοι να αμφισβητούν τη θεϊκή προέλευση του Αδόλφου Χίτλερ, αν και αυτόν τον υποβαθμισμένο και απάνθρωπο ρόλο της γυναίκας δεν θα έθετε ακόμα κανείς στο στόχαστρό του. Όλοι, μας λέει ο Alfred, οι Ιππότες, οι Ναζί, οι Χιτλερικοί, ακόμα και οι λίγοι εναπομείναντες και κατατρεγμένοι Χριστιανοί, αποδέχτηκαν αβίαστα την προγραφή της θηλυκότητας. Κι αυτό γιατί πίστευαν ήδη πως οι γυναίκες δεν είναι παρά «αντανάκλαση των αντρικών επιθυμιών».
Αλλά και οι ίδιες οι γυναίκες, όπως γίνεται ξεκάθαρο στο βιβλίο, προσυπέγραψαν και βοήθησαν στην υποβάθμισή τους: «Πίστεψαν πως αν έκαναν όλα αυτά που τους ζητούσαν οι άντρες να κάνουν με χαρά και προθυμία, τότε οι άντρες θα μπορούσαν κάπως, στο πρόσωπο όλης της λογικής του κόσμου, να τις αγαπήσουν ακόμα περισσότερο», μας διαφωτίζει ο von Hess.
Μόνο που έτσι η αγάπη έγινε αδύνατη. Κι αυτό είναι το βασικό σημείο πραγμάτευσης της Burdekin. Το να ζεις σε μια απολυταρχική και αυταρχική κοινωνία μπορεί τελικά και να μην είναι τόσο άσχημο, ακόμα και για τα κατώτερα στρώματα της ιεραρχίας. Μόνο που αν τελικά συμβεί αυτό, τότε οι δυνατότητες για πραγματική ανθρώπινη ζωή περιορίζονται δραστικά…
Η «Swastika Night» πηγαίνει πολύ πιο βαθιά από την απλή περιγραφή της εθνικοσοσιαλιστικής ιδεολογίας, καθώς μας μιλά για τον πραγματικό εφιάλτη της απολυταρχίας. Η Γερμανία έχει επικρατήσει σε Ευρώπη και Αφρική και η Ιαπωνία οπουδήποτε αλλού.
Οι «κατώτερες ράτσες» έχουν ξεπαστρευτεί και οι λίγοι εναπομείναντες χριστιανοί διώκονται παντού στην πλάση. Η ναζιστική ρητορεία έχει επικρατήσει κατά κράτος, μια περίεργη φουτουριστική κοινωνία που θυμίζει ωστόσο πολύ τα παλιά φέουδα και βασίζεται στον ακραίο μιλιταρισμό, τον γενικευμένο κομφορμισμό και την πατριαρχία. Και τη θρησκευτική αποθέωση του Χίτλερ φυσικά, ο οποίος στη νέα μυθολογία πήρε μόνος του τον Εικοσαετή Πόλεμο, θεός καθώς ήταν, πετώντας απλώς με το αεροπλάνο του στη Μόσχα.
Ο μισογυνισμός είναι πια νόμιμος και επιθυμητός: ο βιασμός σταμάτησε εδώ και αιώνες να είναι έγκλημα, καθώς οι γυναίκες συνεχίζουν και υπάρχουν αποκλειστικά για το βιολογικό αυτό ζητηματάκι πως οι Γερμανοί δεν μπορούν να τεκνοποιήσουν μόνοι τους, κι έτσι τις χρειάζονται ακόμα για να φτιάξουν την επόμενη γενιά των τευτόνων υπερανθρώπων.
Γι’ αυτό και, όπως μαθαίνει αποτροπιασμένος ο Alfred από τον Ιππότη, πολύ λίγα θηλυκά μωρά γεννιούνται πια. Οι γυναίκες πίστεψαν τελικά το παραμύθι πως δεν είναι άνθρωποι και αποφάσισαν να αφανιστούν από μόνες τους, προσυπογράφοντας ταυτοχρόνως και το τέλος της άριας φυλής.
Και παρά τα καλπάζοντα άλματα της φαντασίας του, το «Swastika Night» παρέχει μια τρομακτικά συνεκτική εναλλακτική εκδοχή της Ιστορίας. Και το κάνει αυτό το 1937, σε μια εποχή που ο κόσμος πολύ λίγα γνώριζε δηλαδή για το ναζιστικό καθεστώς και τα καλά κρυμμένα ανατριχιαστικά σχέδιά του, δίνοντας έτσι στο πόνημα και μια αύρα προφητείας.
Αυτοί είναι οι ναζί, μας λέει η Burdekin την εποχή που ο πρωθυπουργός της προσπαθούσε να τους καλοπιάσει: παράλογοι και δεισιδαίμονες, ανώριμοι συναισθηματικά και αυτοκαταστροφικοί τελικά, μισάνθρωποι, ρατσιστές και φασίστες.
Κι αν σήμερα το «1984» είναι ο μεγάλος σταθμός του «κατηγορώ» της απολυταρχίας, πρέπει ενδεχομένως ως ανθρωπότητα να βάλουμε δίπλα του κι ένα εξίσου δυνατό και συνάμα τρομακτικό μυθιστόρημα που παραμένει τραγικά επίκαιρο, έστω κι αν έχασαν οι ναζί…
