Ο ιεροκήρυκας Φετουλάχ Γκιουλέν που ο Ερντογάν θεωρεί υπεύθυνο για το πραξικόπημα

Μπορεί ο Φετουλάχ Γκιουλέν να ζει εδώ και χρόνια απομονωμένος σε μια μικρή πόλη των ΗΠΑ, όμως ο Τούρκος πρόεδρος Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βλέπει σ’ αυτόν τον ορκισμένο εχθρό του τον αληθινό υπεύθυνο για την απόπειρα πραξικοπήματος που τη νύκτα της Παρασκευής προς το Σάββατο συγκλόνισε την Τουρκία.

Μόλις έφθασε στο αεροδρόμιο της Κωνσταντινούπολης, ο Τούρκος πρόεδρος κατηγόρησε τον ιμάμη και το κίνημά του ότι βρίσκονται πίσω από το αποτυχημένο πραξικόπημα με το οποίο επιχειρήθηκε η ανατροπή του. Ο ενδιαφερόμενος το διαψεύδει.

Απομονωμένος, αλλά ισχυρός

Ηλικίας 75 ετων, ο μουσουλμάνος ιεροκήρυκας ζει από το 1999 απομονωμένος στα Ποκόνος, μια ορεινή και δασώδη περιοχή της Πενσιλβάνια στις βορειοανατολικές ΗΠΑ.

Όμως είναι επικεφαλής ενός ισχυρού κινήματος στην Τουρκία, το οποίο έχει ένα τεράστιο δίκτυο σχολείων (στην Τουρκία, αλλά και παντού στον κόσμο), μη κυβερνητικών οργανώσεων και επιχειρήσεων με την ονομασία Χιζμέτ (Υπηρεσία στα τουρκικά) και διαθέτει μεγάλη επιρροή στα μέσα ενημέρωσης, την αστυνομία και το δικαστικό σώμα.

Το Χιζμέτ λειτουργεί κάπως σαν τους Αμερικανούς μορμόνους: «αλληλοβοηθούνται στις επιχειρήσεις, έχουν μια ιεραποστολική νοοτροπία και μεγάλη αίσθηση των επιχειρήσεων», εξηγούσε το 2014 ο Σαμ Μπράναν του Κέντρου Στρατηγικών και Διεθνών Σπουδών (CSIS).

Το άλλο κοινό σημείο με τους μορμόνους είναι αυτό στο οποίο οφείλεται η οικονομική ισχύς του Χιζμέτ, ότι όλοι οι συμπαθούντες προσφέρουν τον χρόνο τους ή το χρήμα τους στην οργάνωση: από τους φοιτητές μέχρι τις μητέρες οικογενειών, και ασφαλώς οι πλούσιοι επιχειρηματίες.

Καταδίκασε το πραξικόπημα

Ενώ ο Ερντογάν έπαιρνε χθες το πρωί το πάνω χέρι στην κατάσταση στην Τουρκία, ο Γκιουλέν καταδίκαζε «με τους πιο κατηγορηματικούς όρους» την απόπειρα πραξικοπήματος. Όμως ο πρόεδρος Ερντογάν είχε ήδη υποστηρίξει πως το πραξικόπημα ήταν «μια εξέγερση στην οποία συμμετέχει επίσης το παράλληλο Κράτος», έκφραση που αναφέρεται άμεσα στον ιεροκήρυκα.

Όταν δημοσιογράφοι των New York Times τον ρώτησαν χθες αν κάποιοι υποστηρικτές του είχαν συμμετάσχει στην απόπειρα πραξικοπήματος, ο Γκιουλέν απάντησε πως «αγνοεί ποιοι είναι οι υποστηρικτές του» και συνεπώς δεν μπορεί να μιλήσει για την όποια συμμετοχή τους, εξηγώντας ότι ζει μακριά από την Τουρκία εδώ και 30 χρόνια.

Άφησε μάλιστα στη συνέντευξη αυτή να εννοηθεί πως ενδέχεται το πραξικόπημα να ενορχηστρώθηκε από τον ίδιο τον Ερντογάν, αρνούμενος πάντως να προχωρήσει σε κατηγορίες χωρίς αποδείξεις. «Ορισμένοι ηγέτες οργανώνουν ψεύτικες επιθέσεις καμικάζι για να ενισχύσουν την εξουσία τους και οι άνθρωποι αυτοί έχουν στο μυαλό τους τέτοιου είδους σενάρια», δήλωσε.

Οι δύο άνδρες είχαν υπάρξει ωστόσο σύμμαχοι, όταν ο Ερντογάν είχε επωφεληθεί από το δίκτυο του Γκιουλέν για να εμπεδώσει την εξουσία του. Όμως ο Γκιουλέν έγινε ο υπ’ αριθμόν ένα εχθρός του λαού για τον ισχυρό άνδρα της Τουρκίας μετά το σκάνδαλο διαφθοράς στα τέλη του 2013 που έπληξε τον στενό κύκλο του προέδρου.

Ο Ερντογάν κατηγορεί έκτοτε τον ιμάμη ότι έχει εγκαθιδρύσει «παράλληλο κράτος» με στόχο να τον ανατρέψει, κάτι που οι «γκιουλενιστές» αρνούνται.

Ο ιεροκήρυκας είναι εγκατεστημένος στις ΗΠΑ από το 1999, πολύ πριν κατηγορηθεί για προδοσία στη γενέτειρά του. Στο βουκολικό τοπίο που περιβάλλει τη μικρή πόλη Σέιλορσμπεργκ όπου κατοικεί, διάγει βιό ερημίτη και δεν εμφανίζεται δημόσια παρά πολύ σπάνια, ενώ δίνει λίγες συνεντεύξεις στον Τύπο.

Είναι εγκατεστημένος σ’ ένα μεγάλο συγκρότημα που μοιάζει με ξενοδοχείο, το Golden Generation Worship and Retreat Center.

Το κίνημα του Φετουλάχ Γκιουλέν προτείνει ένα μείγμα μυστικισμού των σούφι και αρμονίας μεταξύ των ανθρώπων με βάση το ισλάμ.

Η διδασκαλία του για ένα ισλάμ ανοιχτό στην εκπαίδευση και τις επιστήμες, καθώς και στον διαθρησκευτικό διάλογο τού έχει εξασφαλίσει εκατομμύρια οπαδούς, αλλά και την καχυποψία των υποστηρικτών του κοσμικού χαρακτήρα του κράτους στην Τουρκία.

Η αντίδραση του Ερντογάν μετά τη ρήξη τους ήταν πολύ ισχυρή. Προχώρησε σε εκκαθαρίσεις εκατοντάδων αξιωματικών, περιλαμβανομένων και στρατηγών, στον στρατό, έκλεισε σχολεία που διαχειριζόταν το Χιζμέτ και απέλυσε χιλιάδες αστυνομικούς. Επιτέθηκε επίσης στα μέσα ενημέρωσης που υποψιάζεται ότι τρέφουν συμπάθεια για τον Γκιουλέν.

Σύμφωνα με το τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Ανατολή, περίπου 1.800 πρόσωπα, περιλαμβανομένων 750 αστυνομικών και 80 στρατιωτικών, φυλακίσθηκαν τα δύο τελευταία χρόνια στο πλαίσιο της μάχης εναντίον του κινήματος του Φετουλάχ Γκιουλέν. Περίπου 280 εξακολουθούν να βρίσκονται στη φυλακή περιμένοντας τη δίκη τους, σύμφωνα με το πρακτορείο.