Μια ομάδα κινέζων επιστημόνων ανακοίνωσε τη γέννηση του Retro, ενός μακάκου rhesus που κλωνοποιήθηκε με μια νέα μέθοδο για τη δημιουργία πανομοιότυπων πιθήκων. Πρόκειται για ένα επίτευγμα που φέρνει ένα βήμα πιο κοντά την κλωνοποίηση ανθρώπων, ωστόσο ο επικεφαλής ερευνητής Qiang Sun υποστήριξε πως κάτι τέτοιο «δεν είναι στα σχέδιά τους». Οι στόχοι, τόνισε, είναι ξεκάθαρα ιατρικοί και ερευνητικοί και τα επιτυχημένα αποτελέσματα θα μπορούσαν να δώσουν νέα ώθηση στις δοκιμές φαρμάκων και την αντιμετώπιση ασθενειών.  

Σημειώνεται πως το συγκεκριμένο είδος πιθήκου χρησιμοποιείται ευρέως στην ιατρική έρευνα λόγω της «συγγένειας» που παρουσιάζει με τη φυσιολογία του ανθρώπου. Σήμερα ο Retro είναι τριάμισι ετών και αυτό, όπως υπογραμμίζουν οι επιστήμονες, καθιστά επιτυχημένη τη διαδικασία κλωνοποίησης.

Από την Ντόλι στον Retro

Το 1996, η κλωνοποίηση του προβάτου Ντόλι από την ομάδα του Βρετανού εμβρυολόγου Ian Wilmut  ήταν ένα ορόσημο για την επιστημονική κοινότητα, αλλά και μια παγκόσμια προειδοποίηση σχετικά με το ενδεχόμενο να επιχειρηθεί η κλωνοποίηση ανθρώπων.

Όπως υπενθυμίζεται σε δημοσίευμα της El Pais, τα πρώτα μοσχάρια και ποντίκια κλωνοποιήθηκαν το 1998. Ακολούθησαν κατσίκες το 1999, χοίροι το 2000, κουνέλια το 2002 και σκύλοι το 2005. Το 2007 «United Nations University» ένα ακαδημαϊκό think tank του Οργανισμού Ηνωμένων Εθνών δημοσίευσε μια έκθεση στην οποία επισήμανε πως η κλωνοποίηση ανθρώπων ήταν ενδεχομένως αναπόφευκτη.

Ορισμένοι επιστήμονες έχουν ανακοινώσει στο παρελθόν την επικείμενη γέννηση κλωνοποιημένων ανθρώπων, αλλά η πραγματικότητα ήταν πως η τεχνική της Ντόλι δεν λειτουργούσε καλά με τα πρωτεύοντα, δηλαδή τους πιθήκους και τους ανθρώπους.

Νέα μέθοδος, νέα δεδομένα

Το 2018 η ομάδα του Qiang Sun ανακοίνωσε τη γέννηση των πρώτων πιθήκων που κλωνοποιήθηκαν χρησιμοποιώντας μια νέα μέθοδο. Οι θηλυκοί μακάκοι cynomolgus  Zhong Zhong και Hua Hua παρουσιάστηκαν ως η απόδειξη πως πλέον «δεν υπάρχουν εμπόδια στην κλωνοποίηση πρωτευόντων, επομένων η ανθρώπινη κλωνοποίηση είναι πιο κοντά στο να γίνει πραγματικότητα».

Ωστόσο το πείραμα του 2018 δεν ήταν στην πραγματικότητα τόσο αποτελεσματικό. Ο Qiang Sun και οι συνεργάτες του δημιούργησαν 109 έμβρυα, μετέφεραν 79 από αυτά σε 21 θηλυκά και πέτυχαν μόλις έξι κυήσεις. Από αυτές μόνο δύο γεννήθηκαν. Επίσης στις περισσότερες προσπάθειες, μέχρι σήμερα, οι κλωνοποιημένοι απόγονοι πέθαιναν σε σύντομο χρονικό διάστημα.

Στη νέα μελέτη, που δημοσιεύθηκε την Τρίτη στο περιοδικό Nature Communications, η ίδια ερευνητική ομάδα ανακοίνωσε πως εντόπισε τα λάθη που είχαν γίνει στα προηγούμενα πειράματα και βελτίωσε την τεχνική της κλωνοποίησης, χρησιμοποιώντας πρόδρομα κύτταρα πλακούντα. Όπως ανέφεραν δημιούργησαν 113 έμβρυα, μετέφεραν 11 από αυτά σε επτά θηλυκούς μακάκους, πέτυχαν δύο κυήσεις και μια γέννηση: Ένας αρσενικό μακάκος rhesus, ο οποίος σήμερα είναι τριάμισι ετών.

Η γέννηση του Retro είναι η πρώτη επιτυχημένη κλωνοποίηση αυτού του είδους πιθήκου. Οι πίθηκοι Zhong Zhong και Hua Hua, οι  οποίοι σύμφωνα με τους ερευνητές ζουν μέχρι σήμερα είναι μακάκοι cynomolgus .

«Όλοι έλαμπαν από ευτυχία για το αποτέλεσμα», δήλωσε ο Falong Lu από το Πανεπιστήμιο της Κινεζικής Ακαδημίας Επιστημών που συμμετείχε στην έρευνα. «Τα πάει καλά και γίνεται δυνατός», ανέφερε για την εξέλιξη του Retro.

«Η νέα τεχνική που εφαρμόσαμε βελτίωσε σημαντικά την αποτελεσματικότητα της κλωνοποίησης πιθήκων τόσο σε σχέση με τον αριθμό των εμβρύων που μεταμοσχεύονται όσο και με τον αριθμό των εγκύων θηλυκών που χρησιμοποιήθηκαν», τόνισε ο Qiang Sun, διευθυντής της εγκατάστασης μη ανθρώπινων πρωτευόντων στο Κέντρο για την Επιστήμη του Εγκεφάλου και την Τεχνολογία Νοημοσύνης στη Σαγκάη.

«Η κλωνοποίηση πρωτεύοντων ξεπερνάει μια κρίσιμη ηθική γραμμή»

Η γερμανίδα βιομηχανικος, Angelika Schnieke, ένας από τους ανθρώπους που συμμετείχαν στην κλωνοποίηση της Ντόλι, είχε εκφράσει δημόσια την ανησυχία της για τα πρώτα πειράματα του Qiang Sun, τα οποία οδήγησαν σε μεγάλο βαθμό σε αποβολές και δύσμορφα έμβρυα. «Αυτά τα κλωνοποιημένα πρωτεύοντα στην Κίνα έχουν ξεπεράσει μια ηθική γραμμή. Αυτό που γίνεται μάλλον πρέπει να επανεξεταστεί», είχε επισημάνει στην El Pais το 2018. «Προσωπικά δυσκολεύομαι να δικαιολογήσω την κλωνοποίηση πιθήκων. Ανησυχώ ότι η κλωνοποίηση πιθήκων θα συνεχιστεί και θα εξαπλωθεί σε άλλα είδη», είχε επισημάνει εκείνη την εποχή.

Από την πλευρά του, ο Qiang Sun υποστηρίζει ότι η χρήση πιθήκων είναι «ουσιώδης» στον τομέα της βιοϊατρικής και της γνωστικής έρευνας. Το 2019, η ομάδα του εφάρμοσε την τεχνική που είχε προηγουμένως χρησιμοποιηθεί για την κλωνοποίηση Zhong Zhong και Hua Hua, ώστε να δημιουργήσει πέντε κλώνους ενός μακάκου, ο οποίος επιπλέον είχε τροποποιηθεί γενετικά για να παρουσιάζει συμπτώματα που μοιάζουν με σχιζοφρένεια.

Ο Sun υποστηρίζει ότι η δημιουργία ομοιόμορφων πληθυσμών εργαστηριακών πιθήκων είναι πολύ χρήσιμη για τη μελέτη ασθενειών, όπως ο καρκίνος και πολλές εγκεφαλικές διαταραχές. Ο κινέζος επιστήμονας δηλώνει περήφανος επειδή, όπως υποστηρίζει, «εισάγει μια πολλά υποσχόμενη μέθοδο για την κλωνοποίηση πρωτευόντων».  

Όπως τονίζεται στο δημοσίευμα της El Pais, η κλωνοποίηση είναι ήδη μια ρουτίνα σε άλλα είδη. Το 2010, ο Αργεντίνος κτηνίατρος Andrés Gambini κλωνοποίησε για πρώτη φορά άλογα. Σήμερα πραγματοποιεί έρευνες στο Πανεπιστήμιο του Κουίνσλαντ (Αυστραλία) και είναι ο επιστημονικός διευθυντής της Ovohorse , μιας ισπανικής εταιρείας με έδρα τη Marbella που προσφέρει «υπηρεσίες κλωνοποίησης για σκύλους, γάτες, καμήλες, άλογα και άλλα ζώα».

Ο Andrés Gambini, μιλώντας στο ισπανικό μέσο, τονίζει πως η γέννηση του Retro είναι «μια αξιοσημείωτη πρόοδος» στον τομέα. Κατά τη γνώμη του, η θεμελιώδης ιδέα της μελέτης – η αντικατάσταση του πλακούντα των κλωνοποιημένων εμβρύων με αυτόν των εμβρύων που δημιουργούνται μέσω της εξωσωματικής γονιμοποίησης – δεν είναι εννοιολογικά νέα, αλλά η επιτυχία της δείχνει μια εναλλακτική λύση για τη βελτίωση της αποτελεσματικότητας της κλωνοποίησης.

Ο Αργεντινός κτηνίατρος σημειώνει ότι αυτή η προσέγγιση θα μπορούσε επίσης να χρησιμοποιηθεί για τη δημιουργία εμβρύων ενός υπό εξαφάνιση ζώου στη μήτρα θηλυκών παρόμοιων ειδών. Το 2020, η ομάδα του πέτυχε να δημιουργήσει κλωνοποιημένα έμβρυα ζέβρας σε ωοθήκες θηλυκών αλόγων.  

Ωστόσο, ο Andres Gambini τονίζει ότι η τεχνική είναι ακόμα πολύπλοκη και έχει χαμηλά ποσοστά απόδοσης. «Η ανθρώπινη κλωνοποίηση για αναπαραγωγικούς σκοπούς συνεχίζει να αποτελεί αντικείμενο έντονης αμφισβήτησης, όχι μόνο επειδή η τεχνική είναι σε σημαντικό βαθμό αναποτελεσματική με το ενδεχόμενο θανάτου του εμβρύου, αλλά και επειδή η σωματική και ψυχική υγεία των κλώνων δεν είναι εγγυημένη. Ποιος είναι ο σκοπός της δημιουργίας ανθρώπων μέσω της κλωνοποίησης; Όλες οι απαντήσεις περιλαμβάνουν κάποιο νομικό και ηθικό δίλημμα», λέει.

Ο Lluís Montoliu, ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας (CNB-CSIC) στην Ισπανία, ανέφερε σύμφωνα με το CNN, ότι η κλωνοποίηση και των δύο ειδών πιθήκων (rhesus και cynomolgus) απέδειξε δύο πράγματα: «Πρώτον, είναι δυνατή η κλωνοποίηση πρωτευόντων. Και δεύτερον, όχι λιγότερο σημαντικό, είναι εξαιρετικά δύσκολο να πετύχεις με αυτά τα πειράματα, με τόσο χαμηλές αποδόσεις». «Το χαμηλό ποσοστό επιτυχίας της διαδικασίας έδειξε ότι όχι μόνο η ανθρώπινη κλωνοποίηση είναι περιττή και συζητήσιμη, αλλά αν επιχειρηθεί, θα είναι εξαιρετικά δύσκολη και ηθικά αδικαιολόγητη».

Θα φτάσουμε στην κλωνοποίηση ανθρώπων;

Η Οικουμενική Διακήρυξη για το Ανθρώπινο Γονιδίωμα και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα, που εγκρίθηκε από τα Ηνωμένα Έθνη το 1998, απαγορεύει την ανθρώπινη κλωνοποίηση. Η νομικός από την Ολλανδία Bartha Knoppers , η οποία συμμετείχε στη σύνταξη της διακήρυξης, εκτιμά πως κανείς δεν θα τολμούσε να κάνει ένα τέτοιο βήμα, ούτε καν κάποιος μεγαλομανής δικτάτορας.

«Νομίζω ότι η ανθρώπινη αναπαραγωγική κλωνοποίηση είναι ένας από τους τομείς όπου υπάρχει σχεδόν καθολική συναίνεση ότι δεν θα πρέπει ποτέ να ακολουθήσουμε αυτόν τον δρόμο», υποστήριξε σε συνέντευξή της στην El Pais. «Θα έδινε ένα στοιχείο εκβιομηχάνισης στην αναπαραγωγή και θα μετέτρεπε τους ανθρώπους σε αντικείμενα που μπορούν να αντιγραφούν. Για μένα είναι μια ξεκάθαρη κόκκινη γραμμή».