Εδώ και τρεις δεκαετίες η κινεζική οικονομία βρισκόταν σε μια εκρηκτική ανοδική πορεία, μια αδιάκοπη επέκταση βασιζόμενη στην ισχυρή παραγωγική ικανότητα της χώρας, αλλά και της διάθεσης για κατανάλωση και την προβολή ισχύος σε όλη την παγκόσμια οικονομία.
Η οικονομική ανάπτυξη ήταν το πρώτο μέλημα για το ΚΚΚ, ωστόσο το «σχέδιο» φαίνεται πως έχει αλλάξει. Σε ένα κόσμο με ισχυρούς ανταγωνισμούς μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων και πολλά «θερμά» ή «εύφλεκτα» μέτωπα, το Πεκίνο στρέφεται πλέον στη στρατιωτική ενίσχυση και την τεχνολογία.
Σκιαγραφώντας τις προτεραιότητες του για την Κίνα, ο Σι Τζινπίνγκ, στην ομιλία του στις ετήσιες εργασίες του Εθνικού Λαϊκού Συνεδρίου, μετά την εκλογή του για τρίτη συναπτή θητεία, έκανε λόγο για ένα πλήθος προκλήσεων, αναφερόμενος στην ασφάλεια, την οικονομία, και τις σχέσεις της χώρας με τη Δύση.
Όμως εστίασε ιδιαίτερα στην πρώτη. «Η ασφάλεια είναι το θεμέλιο της ανάπτυξης, ενώ η σταθερότητα η προϋπόθεση για την ευημερία», είπε, υπογραμμίζοντας την ανάγκη να υπάρξει ένα βελτιωμένο «σύστημα εθνικής ασφάλειας» και ένα επίσης βελτιωμένο «σύστημα κοινωνικής διακυβέρνησης», ώστε να διαφυλαχθεί το «νέο πρότυπο ανάπτυξης της Κίνας με μια νέα αρχιτεκτονική ασφαλείας».
Είναι αναγκαίο «να προωθήσουμε πλήρως τον εκσυγχρονισμό της εθνικής άμυνας και των ένοπλων δυνάμεων, να κάνουμε (τον στρατό) σινικό ατσάλινο τείχος που προστατεύει αποτελεσματική την εθνική κυριαρχία, την ασφάλεια και τα συμφέροντα της ανάπτυξης».
Η ομιλία του αντανακλούσε τις ανησυχίες που εκφράστηκαν και κατά τη διάρκεια του Εθνικού Συνεδρίου του Κομμουνιστικού Κόμματος, τον Οκτώβριο, όταν ο Σι, όπως αναφέρει το Ινστιτούτο Brookings, είχε χρησιμοποιήσει πάνω από 90 φορές τη λέξη «ασφάλεια».
Στην «εποχή της επέκτασης» όλοι είχαν όφελος
Όπως αναφέρει το Insider, κατά τη «χρυσή εποχή» της Κίνας το Πεκίνο δεν ήταν το μόνο που ωφελήθηκε. Η ανάπτυξη της Κίνας, που την έχει καταστήσει σήμερα μια παγκόσμια υπερδύναμη, τροφοδότησε και τη διεθνή ζήτηση. Οι ανάγκες της Κίνας για εκσυγχρονισμό, βιομηχανική ισχύ και κατανάλωση, προκάλεσαν το ενδιαφέρον πολλών χωρών της Δύσης, που εκμεταλλεύτηκαν αυτή τη «δίψα» για να δώσουν ώθηση στη δική τους ανάπτυξη. Ακόμη και οι αμερικανικές εταιρείες έβλεπαν την Κίνα ως την επόμενη μεγάλη παγκόσμια αγορά.
Η στρατηγική στροφή της Κίνας προς τη στρατιωτική ισχύ έχει ως αποτέλεσμα να αλλάξουν και οι πολιτικές κινήσεις του Πεκίνου. Δεν αναζητά εκρηκτική ανάπτυξη και οι κινήσεις του στο εσωτερικό και το εξωτερικό δεν καθοδηγούνται από τις αρχές του οικονομικού ορθολογισμού, αλλά από την ανάγκη για τη δημιουργία σφαιρών επιρροής, ικανών να ενισχύσουν την παγκόσμια κυριαρχία της Κίνας.
«Δεν πρόκειται πλέον για την οικονομία. Τα πάντα γίνονται για την τεχνολογία και τα όπλα», ανέφερε χαρακτηριστικά ο Λι Μίλερ, ιδρυτής της κινεζικής οικονομικής επιθεώρησης China Beige Book.
Μια επιστροφή που δεν έγινε ποτέ
Μετά την κρίση του Covid-19, η Κίνα, όπως και πολλές άλλες χώρες, ισχυριζόταν πως θα αναρρώσει και θα επιστρέψει στα προ πανδημίας επίπεδα, συνεχίζοντας το ίδιο αναπτυξιακό μοτίβο. Ωστόσο αυτή η επιστροφή δεν συνέβη ποτέ. Αντίθετα η οικονομία δείχνει τάσεις υστέρησης.
Όπως αναφέρει το Insider, η αγορά ακινήτων έχει πλέον πτωτικές τάσεις και αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα. Η Κίνα με πληθυσμό περίπου 1,4 δισεκατομμύρια έχει κατασκευάσει κατοικίες για πληθυσμό 3 δισεκατομμυρίων, σύμφωνα με εκτιμήσεις ειδικών. Πολλές από τις κατασκευές μετατράπηκαν σε άδεια μνημεία μιας οικοδομικής έκρηξης και της ακόρεστης επιθυμίας για ανάπτυξη.
Εκτός από τη φούσκα των ακινήτων και άλλοι βασικοί τομείς της οικονομίας βρίσκονται υπό πίεση. Η Κίνα βρίσκεται σε φάση αποπληθωρισμού λόγω του περιορισμού της εγχώριας ζήτησης, ενώ οι εξαγωγές — που αποτελούν το 40% της αύξησης του ΑΕΠ της χώρας — έφθασαν στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων τριών ετών τον Ιούλιο, με πτώση 14%, ενώ και τον Αύγουστο μειώθηκαν κατά 8,8% σε σχέση με το προηγούμενο έτος. Στο κλείσιμο του έτους οι εκτιμήσεις είναι πως οι εξαγωγές θα εμφανίζουν επιβράδυνση 8% σε σύγκριση με πέρυσι.
Οικονομικοί αναλυτές εκτιμούν πως η πτώση των δεικτών δεν είναι αποτέλεσμα μιας κυκλικής ύφεσης, αλλά οφείλεται σε μια πιο μόνιμη μετατόπιση των αλυσίδων εφοδιασμού που προκαλείται από τους ανταγωνισμούς και τις εμπορικές εντάσεις με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ. Πρόκειται για ισχυρές δυνάμεις που δεν αναστρέφονται εύκολα.
Ταυτόχρονα καταγράφεται μια συρρίκνωση στην απασχόληση, που επηρεάζει την καταναλωτική συμπεριφορά, η οποία τροφοδότησε σε σημαντικό βαθμό την ανάπτυξη των προηγούμενων χρόνων. Και αυτό δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο που κρατάει χαμηλά τις επενδύσεις και τις δαπάνες.
Οι εκτιμήσεις ανεξάρτητων παραγόντων κάνουν λόγο για ανάπτυξη 3,8% για το 2023, αναθεωρώντας προς τα κάτω τις προβλέψεις τους. Το Πεκίνο από την πλευρά του προβλέπει ανάπτυξη 5% και επιμένει σε αυτό το μέγεθος, το οποίο ωστόσο απέχει πολύ από τα διψήφια νούμερα που συνήθως παρουσίαζαν οι κυβερνητικοί αξιωματούχοι.
Ένα ακόμη πρόβλημα που μαστίζει την Κίνα, όσο κι αν φαίνεται παράδοξο λόγω του τεράστιου πληθυσμού της, είναι η υπογεννητικότητα. Η χώρα γερνά ταχέως και μάλιστα ο πληθυσμός παρουσίασε μείωση το 2022. Το φαινόμενο θα μπορούσε να συρρικνώσει επικίνδυνα το εργατικό δυναμικό. Αυτή τη στιγμή τρεις εργαζόμενο αντιστοιχούν για κάθε συνταξιούχο, ωστόσο μέχρι το 2050, αναφέρει το Insider, αν η Κίνα συνεχίσει την ίδια δημογραφική πορεία, χωρίς τη λήψη μέτρων, εκτιμάται πως η αναλογία θα μπορούσε να φτάσει ακόμη και σε ένας προς έναν.
Προτεραιότητα ο στρατός και η τεχνολογία
Η κινεζική πολιτική ηγεσία φαίνεται πως σε αυτή τη φάση λαμβάνει μεν μέτρα για να διατηρηθεί σε ένα σταθερό επίπεδο η οικονομία, αλλά η προτεραιότητά της είναι ξεκάθαρα ο ανταγωνισμός με τις ΗΠΑ στους τομείς της τεχνολογίας και της ασφάλειας.
Μια κούρσα εξοπλισμών με τον στρατό να είναι ο μεγάλος ωφελημένος αυτής της στρατηγικής. Οι εκτιμήσεις της κυβέρνησης των ΗΠΑ ανεβάζουν τον ετήσιο αμυντικό προϋπολογισμό της Κίνας σε περίπου 700 δισεκατομμύρια δολάρια, ένα μέγεθος πολύ υψηλότερο από τις εκτιμήσεις ανεξάρτητων φορέων που υπολογίζουν τις αμυντικές δαπάνες στα 290 δισεκατομμύρια. Σημειώνεται πως ο προϋπολογισμός των ΗΠΑ για την άμυνα ετησίως ανέρχεται σε 800 δισεκατομμύρια ευρώ.
Αναλυτές υπογραμμίζουν στο Insider πως το μέλλον της Κίνας δεν είναι να γίνει πλουσιότερη, αλλά ισχυρότερη, αναπτύσσοντας τον στρατό της και τις εγχώριες τεχνολογικές της δυνατότητες. Ο Σι έχει επισημάνει πως η Κίνα θα πρέπει να προετοιμαστεί για «μεγάλους αγώνες στο δρόμο προς τη δόξα».
