Έχει δυστυχώς τύχει σε όλους μας. Την ώρα που περπατάμε δίπλα στη θάλασσα να πατήσουμε κάποιο πεταμένο πλαστικό μπουκάλι, να δούμε αποτσίγαρα και να μπλέξουμε τα πόδια μας σε μία ξεχασμένη πετονιά. Κάνοντας βουτιά να παρατηρήσουμε πως στον βυθό υπάρχουν διάφορα αντικείμενα όπως ρόδες αυτοκινήτων ή ακόμη και κονσέρβες. Αυτό που δεν ξέρουμε είναι πως αυτή η πετονιά θα παραμείνει εκεί για τα επόμενα 600 χρόνια ενώ το πλαστικό μπουκάλι για περίπου 100 με 200 χρόνια λιγότερα, η κονσέρβα από 50 έως 200 και η ρόδα μπορεί και 100.
Γράφει η Σταυρούλα Πεταλιού
Η φύση έχει φροντίσει να ανακυκλώνει τα υλικά της δεν ισχύει όμως το ίδιο για τα ανθρώπινα δημιουργήματα καθώς αυτά δεν καταστρέφονται εύκολα και θέλουν ακόμη και εκατοντάδες χρόνια για να αποδομηθούν.
Ο υπεύθυνος προγραμμάτων πρόληψης αποβλήτων, WWF Ελλάς, Αχιλλέας Πληθάρας μιλάει στο newsbeast.gr εξηγώντας πως «αν τα 150 εκατ. άνθρωποι που ζουν στη Μεσόγειο και τα 200 εκατ. τουρίστες που κατακλύζουν την περιοχή κάθε καλοκαίρι πετάξουν από ένα σκουπιδάκι, τότε σύντομα η Μεσόγειος θα καταστεί ένας απέραντος θαλάσσιος σκουπιδότοπος».
Όπως τονίζει ειδικά τα πλαστικά αν και χρησιμοποιούνται μόνο για λίγα λεπτά από τον άνθρωπο μπορούν να κάνουν μεγάλη ζημιά στο περιβάλλον και για να αποσυνθεθούν να χρειαστούν εκατοντάδες χρόνια. Η χρόνος αποσύνθεσης ενός γυάλινου μπουκαλιού είναι άγνωστος ενώ οι γόπες των τσιγάρων για να διασπαστούν χρειάζονται από ένα έως πέντε έτη.
Δείτε στον παρακάτω πίνακα τον χρόνο αποσύνθεσης 20 αντικειμένων που μπορεί να πέσουν στη θάλασσα.
– Ποιο είναι το πιο επικίνδυνο υλικό που μπορεί να πετάξουμε στη θάλασσα;
«Ό,τι πετάμε στη θάλασσα είναι δυνητικά επικίνδυνο για τη θαλάσσια ζωή και γενικότερα για την υποβάθμιση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Δεν αρκεί να πούμε ”εντάξει, ένα μικρό σκουπιδάκι είναι, δεν χάλασε ο κόσμος”. Αν τα 150 εκ. άνθρωποι που ζουν στη Μεσόγειο και τα 200 εκατ. τουρίστες που κατακλύζουν την περιοχή κάθε καλοκαίρι πράξουν το ίδιο, τότε σύντομα η Μεσόγειος θα καταστεί ένας απέραντος θαλάσσιος σκουπιδότοπος. Και δυστυχώς δεν απέχουμε πολύ στο να φτάσουμε ως εκεί.
Πάντως πέρα από το ότι είναι λάθος να πετάμε οτιδήποτε στη θάλασσα, μια σειρά από είδη, όλα πλαστικά, θεωρούνται ιδιαίτερα επιζήμια για το θαλάσσιο περιβάλλον. Πετονιές και αλιευτικά δίχτυα, πλαστικές σακούλες, πλαστικά μαχαιροπήρουνα, πλαστικά καλαμάκια, μπαλόνια, πλαστικά μπουκάλια και καπάκια, πλαστικά δοχεία και ποτήρια από φελιζόλ (πολυστερίνη), πλαστικά ποτήρια και καπάκια καφέ είναι προϊόντα που ενοχοποιούνται κυρίως για τη θανάτωση θαλάσσιων ειδών».
– Γιατί είναι ένοχο και υπεύθυνο το πλαστικό;
«Τα πλαστικά μιας χρήσης χρησιμοποιούνται για λίγα λεπτά και μετά πετιούνται. Όμως αποδομούνται εξαιρετικά δύσκολα και παραμένουν στο φυσικό περιβάλλον για δεκάδες χρόνια. Πάνω από 50 χρόνια κάνει να αποσυντεθεί πλήρως ένα πλαστικό ποτήρι, πάνω από 600 χρόνια ένα αλιευτικό δίχτυ. Μέχρι στιγμής δεν έχει αποσυντεθεί ούτε ένα από τα πλαστικά που πρωτοκατασκευάστηκαν στις αρχές του προηγούμενου αιώνα. Αλλά κι ακόμα όταν αποσυντίθεται, αρχίζουν να σπάζουν σε μικρότερα κομμάτια πράγμα που κάνει πιο εύκολη την κατάποση από τα θαλάσσια είδη.
Πάνω από 8.000.000 τόνοι πλαστικών πέφτουν κάθε χρόνο στις θάλασσες ανά τον κόσμο, προκαλώντας τον θάνατο πάνω από 10.000 θαλάσσιων ειδών. Οι χελώνες μπερδεύουν τις πλαστικές σακούλες για μέδουσες. Τα ψάρια μπερδεύουν τα πλαστικά για κριλ. Σχεδόν όλα τα θαλάσσια είδη και τα θαλασσοπούλια έχουν καταπιεί πλαστικά».
– Τι είναι η πλαστική ρύπανση; Πότε ξεκίνησε;
«Η πλαστική ρύπανση ξεκίνησε από τότε που άρχισαν να παράγονται πλαστικά. Σύμφωνα με συντηρητικές εκτιμήσεις, σήμερα πάνω 150.000.000 τόνοι πλαστικών βρίσκονται στη θάλασσα. Κι εννοείται ότι όλες αυτές οι ποσότητες δεν βρέθηκαν εκεί σε μια νύχτα αλλά συσσωρεύτηκαν σταδιακά, κάθε χρόνο και περισσότερες. Είναι χαρακτηριστικό το παράδειγμα που μας έρχεται από την Ισπανία. Τον περασμένο Ιανουάριο του 2020, κατά τη διάρκεια καθαρισμού μιας παραλίας, μια εθελόντρια εντόπισε ένα σχεδόν άθικτο κεσεδάκι γιαουρτιού που είχε ξεβράσει η θάλασσα. Όταν το παρατήρησε λίγο παραπάνω διαπίστωσε ότι το κεσεδάκι είχε κατασκευαστεί το 1976 μιας και πάνω του υπήρχε το έμβλημα των Ολυμπιακών Αγώνων του Μόντρεαλ. Για 44 χρόνια, αυτό το κεσεδάκι, ρύπαινε το θαλάσσιο περιβάλλον.
Όπως εκτιμούν οι ειδικοί, αν συνεχίσουμε να ρυπαίνουμε με τον ίδιο ρυθμό, οι θάλασσες θα έχουν 1 τόνο πλαστικού για κάθε 3 τόνους ψάρι μέχρι το 2025, και μέχρι το 2050, θα φτάσουν στο σημείο να έχουν περισσότερα πλαστικά παρά ψάρια».
– Πώς μπορεί να εισέλθει στον οργανισμό μας το πλαστικό; Γίνεται μέσω των τροφών;
«Πέρα από τα πλαστικά που κατακλύζουν το φυσικό περιβάλλον, μια άλλη πηγή κινδύνου είναι τα μικροπλαστικά και νανοπλαστικά, μικρά κομμάτια πλαστικού μεγέθους κάτω από 5 χιλιοστά, που δεν εντοπίζονται με γυμνό μάτι, αλλά που εντοπίζονται στον οργανισμό ανθρώπων και ζώων. Σύμφωνα με έρευνα του WWF, όλοι οι άνθρωποι είμαστε εκτεθειμένοι στην πλαστική ρύπανση και εκτιμάται πως κατά μέσο όρο κάθε ένας από εμάς καταπίνει, χωρίς να το γνωρίζει, 5 γραμμάρια μικροπλαστικών την εβδομάδα με τη μορφή μικροπλαστικών.
Δεν γνωρίζουμε ποιες είναι οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις και ποιος είναι ο ακριβής μηχανισμός κατάληξης στον οργανισμό μας. Αυτό όμως που γνωρίζουμε είναι πως δεν θα έπρεπε να βρίσκονται στον οργανισμό μας και πως είναι απαραίτητο να λάβουμε όλα τα αναγκαία μέτρα περιορισμού της πλαστικής ρύπανσης».
– Ποια είναι τα πιο συνηθισμένα σκουπίδια που συναντούμε στις θάλασσές μας;
«Τα πιο συνηθισμένα σκουπίδια που εντοπίζονται στο θαλάσσιο περιβάλλον είναι αυτά για τα οποία η ΕΕ αναγκάστηκε να λάβει μέτρα περιορισμού. Πρόκειται για τα πλαστικά μιας χρήσης και τα αλιευτικά δίχτυα και πετονιές που μαζί αποτελούν περίπου το 84% των σκουπιδιών που εντοπίζονται στις θάλασσες. Πλαστικά μπουκάλια και καπάκια, αποτσίγαρα (που το φίλτρο είναι κατασκευασμένο από πλαστικό), μπατονέτες, συσκευασίες τροφίμων, πλαστικές σακούλες, πλαστικά πιάτα και μαχαιροπήρουνα, δοχεία από φελιζόν, μπαλόνια, φιλμ περιτυλίγματος, είδη υγιεινής (σερβιέτες, υγρά μαντηλάκια) είναι τα είδη που κυρίως κατακλύζουν τις θάλασσες Ελλάδας και κόσμου.
Θα πρέπει να γίνει κατανοητό πως η κύρια πηγή προέλευσης αυτών των θαλάσσιων απορριμμάτων είναι κυρίως οι χερσαίες πηγές (80%) και έπειτα οι θαλάσσιες (20%). Με άλλα λόγια, τα απορρίμματα προέρχονται κυρίως από τις ανθρώπινες δραστηριότητες στη θάλασσα και την ελλιπή διαχείριση των αστικών αποβλήτων (παράνομες χωματερές, ανεξέλεγκτη απόθεση, κακές συνθήκες αποκομιδής από τους κάδους κοκ)».
– Τι πρέπει να κάνουμε για να διαφυλάξουμε τις θάλασσες μας και κατ΄επέκταση τον πλανήτη μας;
«Η αντιμετώπιση της πλαστικής ρύπανσης απαιτείται συντονισμένη δράσης από την Πολιτεία, τις επιχειρήσεις, τους πολίτες. Η κυβέρνηση πρέπει να θεσπίσει φιλόδοξα μέτρα για τον περιορισμό της κατανάλωσης πλαστικών και την ορθή διαχείριση των απορριμμάτων, για παράδειγμα μέσα από την απαγόρευση χρήσης κάποιων πλαστικών και την επιβολή τέλους στα πλαστικά προϊόντα.
Οι επιχειρήσεις θα πρέπει να στραφούν σε εναλλακτικά προϊόντα, φιλικά για το περιβάλλον και τον χρήστη, φτιάχνοντας ή επιλέγοντας προϊόντα πολλαπλών χρήσεων αντί για πλαστικά μιας χρήσης.
Από την πλευρά μας, κι εμείς οι πολίτες μπορούμε να συνεισφέρουμε περισσότερο, αρχικά περιορίζοντας όσο το δυνατό περισσότερο τη χρήση πλαστικών.
Οι βασικές μας συμβουλές για τους πολίτες είναι οι εξής:
- Μείωσε τη χρήση πλαστικών μπουκαλιών. Είναι από τα πιο κοινά σκουπίδια που καταλήγουν στη θάλασσα. Έχε πάντα μαζί σου ένα επαναχρησιμοποιήσιμο μπουκάλι
- Πες όχι στο πλαστικό καλαμάκι. Χρειάζονται ως και 200 χρόνια για να αποσυντεθεί.
- Πες όχι στα πλαστικά μαχαιροπίρουνα
- Περιόρισε τη χρήση πλαστικής μεμβράνης. Ανακυκλώνεται πολύ δύσκολα. Χρησιμοποίησε επαναχρησιμοποιημένα δοχεία.
- Να πετάς αποκλειστικά στον κάδο ανακύκλωσης όσα πλαστικά δεν μπορείς να αποφύγεις και να ανακυκλώνεις σωστά ώστε να μην επιμολύνεται ο κάδος».
