Θα μπορούσε να είναι κι ένα κουίζ για δυνατούς λύτες. Για εκείνους που παίζουν την ιστορία, αλλά και τη γεωγραφία στα δάχτυλά τους. Να βρεις το παλιό όνομα μιας πόλης. Γιατί βλέπετε, στο πέρασμα των χρόνων ουκ ολίγες πόλεις της Ελλάδας, αλλά και αρκετές περιοχές στην Αττική αποχωρίστηκαν το όνομα τους, αντικαθιστώντας το με ένα καινούργιο.
Σε κάποιες περιπτώσεις, που είναι και πιο πρόσφατες το παλαιότερο όνομα χρησιμοποιείται ακόμα. Σε άλλες, χάθηκε στη… σκόνη του χρόνου. Μάλιστα, πολλές είχαν τούρκικη ονομασία, αφού κατά την τουρκοκρατία πολλά μέρη πήραν τουρκικά ονόματα.
Ας δούμε, λοιπόν, πώς λέγονταν παλιά πολύ γνωστές ελληνικές πόλεις και η ιστορία πίσω από την αλλαγή του ονόματός τους.
Το Δεδέαγατς που αντικαταστάθηκε από το όνομα ενός βασιλιά
Ο λόγος για την Αλεξανδρούπολη, μία σύγχρονη χρονικά πόλη, η οποία ιδρύθηκε στα μέσα του 19ου αιώνα από αλιείς από την Αίνο και τα χωριά Μάκρη και Μαρώνεια. Τότε, πήρε το όνομα Δεδέαγατς (ακόμα Δεδεαγάτς ή Δεδέ-Αγάτς) όπου στα τούρκικα σημαίνει «δέντρο του παππού».
Λέγεται ότι η ονομασία αυτή βασιζόταν σε τοπική παράδοση σχετικά με ένα σοφό δερβίση, που πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στη σκιά ενός τοπικού δέντρου και τελικά τάφηκε δίπλα σε αυτό. Άλλη μία εκδοχή θέλει το τότε όνομα να οφείλεται στις βελανιδιές που σκίαζαν την παραλία.
Όταν απελευθερώθηκε η πόλη (14 Μαΐου 1920) οι αρμόδιες τοπικές Αρχές καθώς και η Ιερά Μητρόπολη, ζητώντας τη γνώμη και του ιατρού Αχιλλέα Σαμοθράκη, αποφάσισαν να μετονομάσουν την πόλη από Δεδέαγατς σε Νεάπολη. Ωστόσο, το 1920 όταν ο βασιλιάς της Ελλάδας, Αλέξανδρος Α΄ επισκέφθηκε την πόλη, οι τοπικές αρχές αποφάσισαν να της δώσουν το όνομα Αλεξανδρούπολη, προς τιμήν του.
Ποια ήταν η Νιβεάστα;
Το χωριό ονομαζόταν Νιβεάστα, βλάχικη ονομασία που κατά πάσα πιθανότητα προέρχεται από τη φράση Ni vista, που σημαίνει αόρατο, λόγω της τοποθεσίας του. Και το κράτησε και χρόνια μετά την απελευθέρωση από τον τούρκικο ζυγό. Τη σημερινή ονομασία, Νυμφαίο την πήρε το 1928.
Πήρε το όνομα προς τιμή του παππού του Μ. Αλεξάνδρου
Από τον 15ο αιώνα λεγόταν Συροβίτσεβο και η ονομασία αυτή (με διάφορες παραλλαγές) απαντάται μέχρι την απελευθέρωση από τους Τούρκους. Το σημερινό όνομα Αμύνταιο το πήρε το 1928 και είναι, όπως λέγεται, προς τιμήν του τοπικού άρχοντα της Λυγκηστίδας, Αμύντα, παππού του Μεγάλου Αλεξάνδρου.
Πολλές οι εκδοχές για το όνομα της Λαμίας
Εδώ έχουμε να κάνουμε με μία περίπτωση με εξαιρετικό ενδιαφέρον, αλλά και διάφορες εκδοχές γύρω από ένα όνομα. Η Λαμία, λοιπόν, μέσα στο βάθος των χρόνων άλλαξε και αυτή όνομα.
Το Λαμία ήταν το αρχικό της και υπάρχουν διάφορες εκδοχές για την προέλευση του ονόματος. Μία εκδοχή λέει πως το πήρε από τον Λάμο, τον γιο του Ηρακλή και Ομφάλης. Άλλη μία υποστηρίζει ότι το όνομα το πήρε από τη Λαμία, τη Βασίλισσα των Τραχινίων και κόρη του Ποσειδώνα.
Κάποια στιγμή, το όνομα αυτό αντικαθίσταται από το Ζητούνι, αλλά με βεβαιότητα πότε και από ποιον έγινε η αλλαγή, κανείς δεν μπορεί να πει. Ωστόσο, ως Ζητούνι τη συναντάμε στην 8η Οικουμενική Σύνοδο, στα 869. Ενώ υπάρχουν πολλές εκδοχές και πώς προέκυψε το Ζητούνι.
Επίσης, δεν είναι γνωστό πότε πήρε πίσω το αρχικό της όνομα Λαμία
Τα ιστορικά Σάλωνα
Είναι τραγουδισμένα: «Στα Σάλωνα σφάζουν αρνιά» λέει ο στίχος του παραδοσιακού τραγουδιού. Είναι, όμως και ιστορικά, αφού τα Σάλωνα ήταν η πρώτη πόλη της Ρούμελης που ξεσηκώθηκε το 1821. Ο λόγος για την Άμφισσα, αλλά είναι από τις περιπτώσεις εκείνες, λόγω ιστορίας που ο κόσμος γνωρίζει καλά και το προηγούμενο όνομα.
Το Άμφισσα ήταν το αρχικό όνομα της πόλης, η οποία στις αρχές του 13ου αιώνα μετονομάστηκε από τους Φράγκους κατακτητές σε La Sole που στα ελληνικά είναι.. (τα) Σάλωνα. Κι εδώ για την προέλευση της ονομασίας υπάρχουν διάφορες εκδοχές. Μία από αυτές λέει πως το όνομα αποτελεί παραφθορά της λέξης Σαλονίκη και δόθηκε στην Άμφισσα από τον Βασιλιά της Θεσσαλονίκης, Βονιφάτιο Μομφερρατικό, ο οποίος κατέλαβε την Άμφισσα και την υπόλοιπη νότια Ελλάδα.
Όπως και να έχει, η Άμφισσα πήρε πίσω το αρχαίο όνομά της μετά το τέλος της οθωμανικής περιόδου.
Εξαιρετικό ενδιαφέρον έχουν, και οι ιστορίες πίσω από την αλλαγή του ονόματος σε αρκετές περιοχές στο λεκανοπέδιο της Αττικής.
Η αριστοκρατική περιοχή της Αθήνας με τα κατσίκια
Ποιος θα το έλεγε πως στο αριστοκρατικό Κολωνάκι κάποτε υπήρχαν κατσίκια και πως βόρεια της πλατείας υπήρχαν καλύβες βοσκών. Και μάλλον για το λόγο αυτό, η περιοχή ονομαζόταν παλιά, Κατσικάδικα!
Η Μαγκουφάνα και η ιστορία της κωφής κοπέλας
Μέχρι τις αρχές της δεκαετίας του ’60 λεγόταν Μαγκουφάνα και σύμφωνα με μία από τις εκδοχές που κυκλοφορούν γύρω από το όνομά της, αυτό προήλθε από μία κοπέλα της εποχής γύρω στα 1840, την «Μαγκούφα Άννα» η οποία ήταν κωφή και άρρωστη από φυματίωση και μετακόμισε στην περιοχή για να θεραπευθεί. Και έζησε εκεί μέχρι τον θάνατό της. Φυσικά, αναφερόμαστε στην Πεύκη.
Οι περίφημες Κουκουβάουνες
Σε παλιές ελληνικές ταινίες ακούγαμε συχνά την περιοχή Κουκουβάουνες. Είναι η σημερινή Μεταμόρφωση ενώ για το αρχικό της όνομα μία εκδοχή υποστηρίζει ότι οφείλεται στις πολλές κουκουβάγιες που υπήρχαν στην περιοχή.
Το Κακοσάλεσι του Γιάννη Μηλιώκα
«Στου σπιτ’ στου Κακοσάλεσ’ δε ματαξαναγυρνώ» τραγουδούσε ο Γιάννης Μηλιώκας και μάλλον αρκετοί δεν θα γνωρίζουν ότι αναφερόταν στο παλιό όνομα της Αυλώνας. Κακοσάλεσι, λοιπόν, λεγόταν μέχρι το 1927, αλλά οι μεγαλύτεροι και για τα επόμενα χρόνια επέμεναν να την αποκαλούν με το παλιό της όνομα.
Ο Μπύθουλας της Μαντάμ Σουσού
Η αλήθεια είναι πως όταν ακούμε «Μπύθουλας» αυτομάτων στο μυαλό όλων έρχεται η Μαντάμ Σουσού του Δημήτρη Ψαθά. Άλλωστε, ζούσε εκεί με τον ιχθυοπώλη σύζυγό της, Παναγιωτάκη, όμως ήταν τόσο φαντασμένη που όταν τη ρωτούσαν που μένει, απαντούσε με νόημα στην… Ακαδημία Πλάτωνος.
Ο Μπύθουλας, λοιπόν, ήταν μια γειτονιά του Κολωνού, όπου λίμναζαν στάσιμα νερά σε έναν ξεροπόταμο.
Η βυζαντινή οικογένεια Ποδαράδες
Ως όνομα δεν είναι πολύ γνωστό στο ευρύ κοινό. Οι Ποδαράδες, λοιπόν, ήταν το όνομα μιας σημαντικής βυζαντινής οικογένειας, η οποία κατείχε τα κτήματα της περιοχής. Και η περιοχή αυτή δεν είναι άλλη από τη σημερινή ονομασία Νέα Ιωνία.
