Χωρίς πορτοφόλι, χωρίς κανόνες, χωρίς αναστολές, μόνο σκόνη και φωτιά!

Εδώ και 32 ολόκληρα χρόνια, το Burning Man έχει εξελιχθεί από μια μικρή εξαλλοσύνη μιας παρέας του Σαν Φρανσίσκο σε ένα πραγματικό φαινόμενο διεθνών διαστάσεων. Πλέον χιπιά, καλλιτέχνες και ελευθεριακοί τύποι συγχρωτίζονται με μέλη της Silicon Valley, διασημότητες και κροίσους από όλο τον κόσμο. Κάπου 70.000 άνθρωποι πια συρρέουν στην άνυδρη και σκονισμένη αυτή γωνιά της ερήμου της Νεβάδα, την Black Rock Desert, στήνουν μια σωστή αλλά αλλόκοτη πολιτεία και 9 μέρες αργότερα είναι λες και τίποτα δεν πέρασε ποτέ από κει. Τίποτα δεν συνέβη στην Black Rock City, παρά την κοσμοσυρροή και τις σουρεαλιστικές εικαστικές εγκαταστάσεις, που θα έκαναν ακόμα και τον Mad Max να τις ζηλέψει. Αν περάσεις από κει τη δέκατη μέρα και αναζητήσεις την πόλη στον χάρτη, το μόνο που θα βρεις είναι έρημος. Όσοι είναι θαμώνες, ορκίζονται πως μόνο αν ζήσεις την απόκοσμη αυτή εμπειρία μπορείς να κατανοήσεις τη μαγεία του Burning Man. Όλοι οι υπόλοιποι απομένουν να χαζεύουν τις φωτογραφίες και να ονειρεύονται τη σχεδόν εξωγήινη αυτή μητρόπολη, που θα πεθάνει σύντομα για να ξαναγεννηθεί την επόμενη χρονιά. Και παρά τον ξέφρενο ρυθμό και αυτό το «όχι κανόνες» που δονεί το φεστιβάλ, υπάρχουν μια σειρά από απαράβατες σταθερές. Όπως, ας πούμε, το γεγονός ότι η πολιτεία στήνεται υποχρεωτικά σε ένα τεράστιο ημικύκλιο. Όλοι φτάνουν εδώ με το δικό τους μέσο και είναι υποχρεωμένοι να έχουν φροντίσει για προμήθειες και κατάλυμα, καθώς τίποτα δεν πωλείται ή αγοράζεται. Και πλάι στα αυτοκίνητα και τα «πειραγμένα» οχήματα, τα τελευταία χρόνια κάποιοι φτάνουν ακόμα και με ιδιωτικά τζετ. Το Burning Man είναι πια πολύ μεγάλο και τους χωρά όλους…

Η ιδέα γεννήθηκε το 1986: να φτιάξουμε μια μάζωξη καλλιτεχνών, εικαστικών και περίεργων τύπων που να γιορτάζει την ελεύθερη έκφραση, το σπάσιμο των κανόνων και την τέχνη φυσικά. Και όλα ξεκίνησαν από μια παραλία του Σαν Φρανσίσκο, όταν δυο τυπάκια είπαν να διοργανώσουν ένα εναλλακτικό φεστιβάλ που θα τέλειωνε με την καύση ενός ξύλινου ανδρείκελου, του «Man». Με τα χρόνια ο κόσμος δεν χωρούσε στην παραλία, κι έτσι το 1990 τράβηξαν κατά την έρημο μεριά για να κάνουν τα δικά τους, μακριά από τα αδιάκριτα μάτια του κομφορμισμού και της αστικής ηθικής. Πλέον πλάι στα χιπιά και τους καταστασιακούς συνυπήρχαν καρδιοχειρουργοί, γενικοί διευθυντές κολοσσών και συνταξιούχοι που δεν είχαν καταθέσει τα όπλα. Ακόμα και τα δυο τζιμάνια της Google εκεί πήγαν για να βρουν τον διευθύνοντα σύμβουλό τους. Σήμερα το φεστιβάλ είναι τεραστίων διαστάσεων και το διαχειρίζεται το Burning Man Project, μια μη κυβερνητική άλλοτε που μετατράπηκε το 2014 σε εταιρία περιορισμένης ευθύνης. Καθώς ο κόσμος είναι πια πολύς, σταθερά πάνω από 50.000 από το 2010 και έπειτα, ενώ τα τελευταία 3 χρόνια ξεπέρασε τις 70.000…

Το Burning Man πατάει ακόμα στις 10 αρχές των πρώτων ετών, που αποκαλύπτουν την κουλτούρα που δονεί την επικράτειά του. Πεποιθήσεις δηλαδή που κυμαίνονται από τη «ριζική συμπερίληψη», το γεγονός ότι όλοι μπορούν να πάρουν μέρος στο φεστιβάλ, μέχρι και τις περιβόητες απαγορεύσεις σε διαφημίσεις, εταιρικές χορηγίες ή δοσοληψίες χρήματος. Επιβεβλημένες είναι οι αρχές της αυτοέκφρασης και της αυτοσυντήρησης, αλλά και της κοινοτικής συνεργασίας. Και εξίσου απαρέγκλιτα τηρείται κι ο κανόνας του «δεν αφήνουμε ίχνη». Καμία ανταλλαγή χρήματος δεν λαμβάνει χώρα κατά τις 9 αυτές ημέρες. Η μόνη μορφή συναλλαγής είναι το δώρο. Δώρα μπορείς να κάνεις και να δεχτείς, ως εκεί όμως. Με τη σιωπηρή εξαίρεση του πάγου, όπως αποκαλύπτουν αυτοί που ξέρουν. Έρημος είναι και ζέστη καταραμένη, πώς να σταθείς χωρίς πάγο; Ακόμα κι έτσι όμως, τα χρήματα που συλλέγονται πηγαίνουν στα σχολεία της περιοχής. Το Burning Man δεν είναι το Woodstock των ημερών μας, όπως το αποκαλούν λανθασμένα κάποιοι. Γιατί μπορεί η μουσική -η ηλεκτρονική κυρίως- να κυριαρχεί, παραμένει ωστόσο δευτερεύον μέρος του φεστιβάλ. Το Burning Man στηρίζεται στη συμμετοχή των φεστιβαλιστών του, δεν θέλει θεατές, αλλά δημιουργικούς ανθρώπους που έρχονται να εκφράσουν τη διαφορετικότητα και τα ταλέντα τους. Το αλλόκοτο αυτό μελίσσι ανθρώπων είναι εκεί για να εξερευνήσει μορφές καλλιτεχνικής έκφρασης και κοινωνικής συνύπαρξης. Το ταλέντο κάποιου προσφέρεται ανιδιοτελώς για την τέρψη των άλλων και το όλο περιβάλλον σε αυτό ακριβώς συμβάλλει. Κι αυτό προσπαθεί να εξασφαλίσει εξάλλου. Από πειραματικές εγκαταστάσεις και διαδραστικά αγάλματα μέχρι performances και εκθέσεις «πειραγμένων» αυτοκινήτων, όλα συνυπάρχουν εδώ, πλάι σε αυτό το αδιάκοπο ρέιβ πάρτι. Από χίπηδες του σήμερα και περιθωριακούς τύπους μέχρι κοστουμαρισμένους και μέλη της καλής κοινωνίας, εδώ μετατρέπονται σε ένα πολύχρωμο παζλ που θα καεί την τελευταία μέρα και θα συμμαζευτεί τελικά, επιστρέφοντας ο καθένας στην καθημερινότητά του. Ο χαρακτήρας του φεστιβάλ παραμένει ριζοσπαστικός, ένα μείγμα ντανταϊσμού και σιτουασιονισμού που τηρείται ευλαβικά μέχρι και τις μέρες μας. Ευφάνταστα κτίρια, οχήματα βγαλμένα από τον κόσμο του «Mad Max», χάπενινγκ και μουσική συνυπάρχουν με τους αυστηρούς περιβαλλοντικούς κανονισμούς πως η πολυπληθής αυτή γιορτή δεν θα αφήσει σημάδια στην έρημο. Ο καθένας φροντίζει να φέρει μαζί του ό,τι θα χρειαστεί και να πάρει φεύγοντας ό,τι χρησιμοποίησε. Κάδοι σκουπιδιών δεν υπάρχουν, τα σκουπίδια σου τα παίρνεις μαζί σου. Η αμεσότητα είναι ένας από τους 10 απαρέγκλιτους κανόνες που λέγαμε παραπάνω. Όσο για την περιβόητη ελευθεριακή σεξουαλικότητα και τη γύμνια που χαρακτηρίζουν το Burning Man, οι φεστιβαλιστές ορκίζονται πως δεν πρόκειται για ένα τεράστιο όργιο, αν ψάχνεις πάντως σεξ πιθανότατα θα το βρεις. Και το ίδιο ισχύει και για τα ναρκωτικά, αν θέλεις να περάσεις τις μέρες σου με αυτό τον τρόπο, κατά πάσα πιθανότητα θα το κάνεις. Παρά τις αδιάκοπες προσπάθειες της αστυνομίας… Να σημειώσουμε κάπου εδώ πως το φεστιβάλ δεν είναι δωρεάν. Το εισιτήριο για φέτος, ας πούμε, κυμάνθηκε στο διόλου ευκαταφρόνητο 425 δολάρια (363 ευρώ) ανά άτομο, ένα ποσό που δεν σου εξασφαλίζει τίποτα, καθώς φαγητό, νερό και κατάλυμα (σκηνή, τροχόσπιτο ή βανάκι) τα φέρνεις εσύ. Το φεστιβάλ δονείται επίσης από ισχυρές ανεμοθύελλες, κάνοντας την προστασία από τη μανία της ερήμου επιβεβλημένη. Η σκόνη βέβαια που καλύπτει τα πάντα λειτουργεί ως ευκαιρία έκφρασης, καθώς όλα αλλάζουν και μετατρέπονται σε δυνατότητες εδώ. Όσο για τα ρούχα, είναι σαφώς προαιρετικά, αν και οι περισσότεροι επιλέγουν φαντασμαγορικές δημιουργίες και τρελιάρικα κοστούμια ώστε να ταιριάζουν με τα ψευδώνυμα που υιοθετούν στο 9ήμερο αυτό. «Φόρα ακόμα και το νυφικό της γυναίκας σου, κανείς δεν θα σε κρίνει», συνήθιζε να λέει ένας από τους δύο ιδρυτές του. Και βέβαια υπάρχουν και τα πάρτι που διαρκούν μέρα και νύχτα, τα οποία θα κρατήσεις αποκλειστικά για τον εαυτό σου, μιας και στο Burning Man βρίσκεις τα πάντα εκτός από σήμα στο κινητό και wi-fi.

Σήμερα τα πράγματα έχουν αποκτήσει και μια πολυτελή νότα, καθώς η ελίτ της υφηλίου κατεβαίνει εδώ με τα ιδιωτικά της τζετ και τα ελικόπτερα, που προσγειώνονται στο αυτοσχέδιο αεροδρόμιο (Black Rock City Airport) που στήνουν οι εθελοντές καμιά βδομάδα πριν το φεστιβάλ πάνω σε έναν άνυδρο δρόμο. Ακόμα και πολυτελείς σκηνές ή τροχόσπιτα θα βρεις τα τελευταία χρόνια, που στήνονται στα απομονωμένα «προάστια» της φεστιβαλικής πολιτείας και κοστίζουν αρκετές χιλιάδες δολάρια τη βραδιά. Σημαντικό στοιχείο του φεστιβάλ είναι οι μικρές κοινότητες που δημιουργούνται από ανθρώπους με ίδια ενδιαφέροντα ή κοινές παραστάσεις. Αυτές δημιουργούν χώρους για διαδραστικές εμπειρίες και μπορούν να προσφέρουν μια γωνιά σε όποιον δεν έχει μεριμνήσει για το πού θα κοιμηθεί.

Όσο για το τεράστιο ξύλινο ανδρείκελο που καίγεται πανηγυρικά την τελευταία βραδιά, οι φλόγες του φτάνουν σε μεγάλο ύψος ώστε να τις δει όλη η πολιτεία και να καταλάβει πως από αύριο τέρμα το διάλειμμα. Η σουρεαλιστική και εξεζητημένη αυτή απόδραση από την καθημερινότητα πήρε τέλος, ραντεβού στα τέλη Αυγούστου της άλλης χρονιάς. Στις 25 Αυγούστου 2019, συγκεκριμένα. Την επομένη κιόλας μέρα, η Black Rock City δεν είναι παρά ένας μύθος…