Ο 20ος αιώνας γνώρισε κάποιες από τις πλέον μαζικές καταστροφές στην ιστορία του ανθρώπινου είδους. Πόλεμοι με εκατομμύρια νεκρούς, φυσικές καταστροφές που δεν άφησαν τίποτα όρθιο στο διάβα τους, λοιμοί που ξεκλήρισαν ολόκληρες περιοχές του πλανήτη.
Κάποιες αναπάντεχες καταστάσεις ωστόσο έχουν μείνει στη μνήμη αυτών που τις βίωσαν, αλλά και της ανθρωπότητας εν γένει, καθώς συνέβησαν κάτω από εξαιρετικά ύποπτες συνθήκες και επηρέασαν μαζικά μεγάλο κομμάτι του πληθυσμού. Ειδικά όταν μια κωμόπολη σχεδόν 3.000 κατοίκων αρχίζει να έχει μαζικές παραισθήσεις και οράματα, δηλητηριάσεις, εγκλεισμούς σε ψυχιατρικά ιδρύματα και εν τέλει θανάτους, τότε σίγουρα μπορείς να υποθέσεις ότι κάτι δεν πήγε και πολύ καλά.
Η υπόθεση του γραφικού Pont-Saint-Esprit στη Γαλλία όπως ήταν φυσικό κέντρισε το βλέμμα αρκετών συνωμοσιολόγων οι οποίοι είδαν από μαζικά πειράματα στους κατοίκους με ψυχότροπες ουσίες, μέχρι τον δάκτυλο των μυστικών υπηρεσιών των ΗΠΑ. Σαν ανθρώπινο είδος έχουμε μία έλξη στα ανεξήγητα και πρώτα θα ψάξουμε τη «λύση» ενός προβλήματος μέσω των «δύσκολων» απαντήσεων ενώ πολλές φορές η λύση να βρίσκεται μπροστά στη μύτη μας.
Στην προκειμένη περίπτωση βρισκόταν στην αποθήκη ενός φούρναρη της μικρής πόλης.
Ήταν καλοκαίρι του 1951 στο ειδυλλιακό μέρος του Pont-Saint-Esprit με τους κάτι λιγότερο από 3.000 κατοίκους. Άνθρωποι του μόχθου και χειρώνακτες οι περισσότεροι σε αυτό το επαρχιακό μέρος της νότιας Γαλλίας, κοντά στη Μασσαλία και στο Μονπελιέ.
Το ημερολόγιο έγραφε 15 Αυγούστου όταν άρχισαν τα πρώτα παράξενα συμπτώματα να εμφανίζονται μαζικά με τους κατοίκους να μην μπορούν να αντιληφθούν τι είναι αυτό που συμβαίνει.
Ξεκίνησε ως μαζική τροφική δηλητηρίαση αλλά η συνέχεια θα ήταν τρομακτική. Μαζί με τους εμετούς και την εξάντληση ήρθαν και οι ζαλάδες. Μετά τις ζαλάδες οι παραισθήσεις και τα οράματα. Μέσα σε λίγες μέρες από την εμφάνιση του πρώτου αρρώστου ήρθε η «νύχτα του Αγίου Βαρθολομαίου».
Το σκηνικό στους δρόμους του Pont-Saint-Esprit θα ήταν ο τέλειος καμβάς για πίνακα του Ιερώνυμου Μπος. Δεκάδες άνθρωποι περιπλανιόνταν σε μία κατάσταση έκστασης, σχεδόν αλλόφρονες, «βλέποντας» πράγματα που δεν υπήρχαν.
Για να καταλάβει κάποιος το μέγεθος του ζητήματος μιλάμε για πάνω από 250 ανθρώπους που νόσησαν και χρειάστηκαν νοσοκομειακή φροντίδα, με τουλάχιστον τους μισούς από αυτούς να έχουν παραισθήσεις, 50 να νοσηλεύονται σε ψυχιατρικές κλινικές και τελικά 4 ή 5 (δεν διευκρινίστηκε ποτέ ο πραγματικός αριθμός) να βρίσκουν τραγικό θάνατο.
Όταν όλοι προσπαθούσαν να καταλάβουν τι συνέβαινε στην πόλη που είχε «τρελαθεί» κάποιοι συνειδητοποίησαν ότι το κοινό σημείο όλων ήταν ένα: Είχαν αγοράσει ψωμί από τον μεγάλο φούρνο της πόλης.
Όλα τα βέλη στράφηκαν πάνω στο φούρναρη Ρος Μπριάντ. Οι κάτοικοι τον κατηγορούσαν ότι είχε διαπράξει κάποια εγκληματική αμέλεια στον έλεγχο των προμήθειών του ή στον τρόπο παραγωγής του ψωμιού.
Ένα μήνα μετά τα περιστατικά στην πόλη επιστήμονας του British Medical Journal απέδωσε τα συμπτώματα σε ένα μύκητα που ευδοκιμεί στη σίκαλη (μύκητας ergot) ο οποίος μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση και το σώμα μπορεί να αντιδράσει όπως θα αντιδρούσε στην κατανάλωση ψυχοτρόπων ουσιών όπως το LSD.
Η θεωρία αυτή δεν έπεισε στην ολότητά της, με τον δικαστή που ανέλαβε την υπόθεση να θεωρεί ότι το ψωμί είχε μολυνθεί «με μία εξαιρετικά επιβλαβή μετεξέλιξη του μύκητα ergot».
Έπρεπε να φτάσουμε στο 2009 για να αμφισβητηθεί η θεωρία του «φονικού μύκητα». Ο Χανκ Αλμπαρέλι Τζούνιορ δημοσίευσε το βιβλίο του με τίτλο «A terrible mistake» με το οποίο έκανε μία προσπάθεια να φέρει στο φως μία νέα εκδοχή για όσα συνέβησαν τον Αύγουστο του 1951 στο Pont-Saint-Esprit.
Η δική του θεωρία είχε να κάνει με την επίδραση των αμερικανικών μυστικών υπηρεσιών και την εμμονή τους στα ψυχολογικά πειράματα τα οποία θα μπορούσαν να καταστήσουν στον στρατό των ΗΠΑ άτρωτο σε μελλοντικές χημικές επιθέσεις ή βιολογικά όπλα.
Επικαλείται μαρτυρίες πρώην πρακτόρων της CIA οι οποίοι με τη σειρά τους επικαλούνται αποχαρακτηρισμένα έγγραφα της υπηρεσίας και σύμφωνα με τα οποία οι Αμερικάνοι ήθελαν ένα μεγάλου μεγέθους πειραματικό πεδίο.
Το «καταραμένο ψωμί», όπως ονομάστηκε ήταν μια υπόθεση τέτοιου είδους για τον συγγραφέα. Μολυσμένο με LSD ψωμί, προκειμένου η CIA να διαπιστώσει εκτός εργαστηρίου και σε έναν ελεγχόμενο πληθυσμό ποιες θα ήταν οι επιπτώσεις στον άνθρωπο.
Από την πλευρά του ο ιστορικός Στίβεν Κάπλαν, καθηγητής του πανεπιστημίου της Κορνουάλης κάνει λόγο για σκάνδαλο. Σύμφωνα με τη δική του θεωρία για τις φρικτές ημέρες του Αυγούστου έφταιξε ουσία που χρησιμοποιήθηκε παράνομα για τη λεύκανση του αλευριού από το οποίο φτιάχτηκαν τα ψωμιά.
Σε όλες τις εκδοχές που παρουσιάστηκαν μέσα στα χρόνια όλοι όσοι ασχολήθηκαν με την υπόθεση συμφώνησαν ότι αρκετοί ήταν αυτοί που προσπάθησαν και ίσως να προσπαθούν ακόμα να συγκαλύψουν τα γεγονότα του Pont-Saint-Esprit.
Ένας ταχυδρόμος της πόλης το 2010 μίλησε στο BBC. Ο Λέον Αρμουνιέ ξαφνικά ένιωσε ναυτία και ζαλάδα. «Μέσα σε ελάχιστες ώρες πίστευα ότι μέσα στο στομάχι μου υπήρχαν φίδια τα οποία έβγαιναν από την κοιλιά μου και με τύλιγαν, ενώ εγώ συνεχώς μίκραινα», είπε ο Αρμουνιέ και περιέγραψε τις σκηνές στο νοσοκομείο: «Στο θάλαμο ήμουν μαζί με τρεις εφήβους. Τους είχαν δέσει στα κρεβάτια για να μην κάνουν κακό στον εαυτό τους. Όσους δεν προλάβαιναν πήδαγαν από τα παράθυρα για να ξεφύγουν από τους δράκους…». Ο ηλικιωμένος Αρμουνιέ έκλεισε την περιγραφή του λέγοντας ότι «θα προτιμούσα να πεθάνω από το να ξαναπεράσω κάτι τέτοιο».
Αρκετές εξετάσεις έγιναν στα υλικά που χρησιμοποιούσε ο άτυχος φούρναρης. Τα αποτελέσματα αυτών των τοξικολογικών ανέφεραν έναν μύκητα που εμφανίζεται στη σίκαλη και διάφορα δημητριακά ονόματι Claviceps purpurea.
Η κατανάλωση σιτηρών που έχουν το συγκεκριμένο μύκητα προκαλεί ναυτία, παραισθήσεις ενώ κάποιες περιπτώσεις έφτασαν και στο θάνατο το θάνατο. Όπως ακριβώς συνέβη στη Γαλλία.
