Κάπου μεταξύ του 7ου και του 8ου αιώνα, μια έγκυος γυναίκα έφυγε από τη ζωή και τάφηκε στην ιταλική μεσαιωνική πόλη Ίμολα. Μέχρι στιγμής, δεν υπάρχει τίποτα το ιδιαίτερα σε αυτή την υπόθεση. Όταν όμως ο τάφος της γυναίκας ανακαλύφθηκε το 2010, δύο πολύ περίεργες λεπτομέρειες ήρθαν στο φως.
Η πρώτη ήταν κάποια μικροσκοπικά οστά ανάμεσα στα πόδια της γυναίκας. Επρόκειτο για τα υπολείμματα του εμβρύου της, που φαίνεται πως γεννήθηκε μετά τον θάνατό της. Οι αρχαιολόγοι εντόπισαν επίσης μια μικρή τρύπα στο κρανίο της μητέρας, ένα στοιχείο που ενίσχυε το μυστήριο του θανάτου της.
Πρόσφατα, ερευνητές δημοσίευσαν μια μελέτη στην επιθεώρηση World Neurosurgery, η οποία αναζητά να ξετυλίξει το μυστήριο και να δώσει απαντήσεις στο τι συνέβη στη γυναίκα αυτή πριν και μετά τον θάνατό της.
Τα οστά της άτυχης μητέρας που βρέθηκαν στον πέτρινο τάφο, σύμφωνα με το Live Science, έδειξαν ότι είχε θαφτεί με το πρόσωπο προς τα πάνω, κάτι που σημαίνει πως είχε θαφτεί κανονικά. Η ανάλυση επιστημόνων του πανεπιστημίου της Φεράρα και του πανεπιστημίου της Μπολόνια αποκάλυψε ότι η γυναίκα ήταν ηλικίας 25-35 ετών όταν πέθανε. Το έμβρυό της, το φύλο του οποίου δεν μπορούσε να διευκρινιστεί, φαίνεται πως είχε φτάσει στην 38η εβδομάδα της κυοφορίας, απέχοντας δηλαδή μόλις δύο εβδομάδες από την ολοκλήρωσή της.
Τα πόδια του μωρού βρίσκονταν ακόμη μέσα στη μητέρα, ενώ το κεφάλι και πάνω μέρος του σώματός του είχαν βγει από αυτό μετά τον θάνατο της γυναίκας. Οι ερευνητές θεωρούν ότι η ταφή αυτή προσφέρει ένα σπάνιο παράδειγμα «μεταθανάτιας εξώθησης εμβρύου» ή «γέννας σε φέρετρο», κάτι που συμβαίνει όταν αέρια συγκεντρώνονται μέσα στο σώμα της νεκρής εγκύου και ωθούν το έμβρυο έξω από αυτό. Το ανατριχιαστικό αυτό φαινόμενο έχει παρατηρηθεί σπάνια στα αρχαιολογικά αρχεία.
Την περιέργεια των επιστημόνων κίνησε και η μυστηριώδης τρύπα στο κρανίο της γυναίκας. Με διάμετρο 4,6 mm, η τρύπα ήταν καθαρή και συμμετρική, κάτι που σημαίνει ότι δεν προκλήθηκε από μια βίαιη επίθεση. Το πιο πιθανό, σύμφωνα με τους συντάκτες της μελέτης, είναι ότι η τρύπα έγινε στο κρανίο της γυναίκας στη διάρκεια μιας βάναυσης χειρουργικής διαδικασίας, γνωστής ως trepanation. Η επέμβαση πραγματοποιείτο από τη Νεολιθική Εποχή και θεωρείτο ότι ανακούφιζε μια ποικιλία παθήσεων, όπως ο υψηλός πυρετός, οι σπασμοί, η ενδοκρανιακή πίεση.
Το κρανίο της γυναίκας έφερε επίσης σημάδια από μια μικρή, γραμμική τομή, κάτι που μπορεί να δείχνει το σημείο που ξεκίνησε η προετοιμασία για την επέμβαση.
Γιατί όμως οι γιατροί της εποχής εκείνης να έκαναν μια τόσο δραματική χειρουργική επέμβαση σε μια έγκυο γυναίκα; Οι ερευνητές δεν μπορούν να απαντήσουν με βεβαιότητα. Υποπτεύονται όμως ότι μπορεί να έχει να κάνει με το γεγονός ότι η μητέρα ίσως έπασχε από προεκλαμψία ή εκλαμψία, επιπλοκές που συνδέονται με την εγκυμοσύνη και χαρακτηρίζονται από υψηλή πίεση του αίματος, μη φυσιολογική υπατική λειτουργία και -στην περίπτωση της εκλαμψίας – σπασμούς. Όπως σημειώνουν οι συγγραφείς της μελέτης, κοινές εκδηλώσεις αυτών των επιπλοκών μπορεί να περιλαμβάνουν συμπτώματα όπως πυρετός, ενδοκρανιακή πίεση, εγκεφαλικές αιμορραγίες, που πριν τον 20ο αιώνα θεραπεύονταν με τη μέθοδο trepanation.
Οι επιστήμονες μπόρεσαν επίσης να παρατηρήσουν σημάδια βελτίωσης στο κρανίο της γυναίκας, κάτι που τους οδήγησε να πιστεύουν ότι πέθανε περίπου μια εβδομάδα μετά την επέμβαση. Παραμένει ασαφές αν ο θάνατός της προκλήθηκε από μια υπερτασική κατάσταση εγκυμοσύνης, το χειρουργείο ή κάποιες άλλες επιπλοκές.
«Ιστορικά, η επέμβαση αυτή χρησιμοποιείτο για τη θεραπεία συμπτωμάτων και διαταραχών, όπως κρανιακοί τραυματισμοί, υψηλή ενδοκρανιακοί πίεση, σπασμοί και υψηλός πυρετός, τα τρία από τα οποία προκαλούνται από την εκλαμψία», δηλώνει ο Άλμπα Πασίνι, ένας εκ των συγγραφέων της μελέτης και ερευνητής στο πανεπιστήμιο της Φεράρα σε μια συνέντευξή του στην ιστοσελίδα Gizmodo. «Αυτά τα συμπτώματα αντιμετωπίζονταν με την επέμβαση αυτή και είμαστε σίγουροι, όπως αναφέρεται και στη μελέτη, ότι η θεραπεία δεν βοήθησε τη γυναίκα, καθώς υπάρχουν μόνο τα πρώτα σημάδια οστεολογικής αντίδρασης που πιστοποιούν την έναρξη της θεραπευτικής διαδικασίας του οστού, υποδεικνύοντας ότι η γυναίκα επέζησε το πολύ μία εβδομάδα μετά το χειρουργείο».
Σύμφωνα με τον Πανίνι, η ομάδα του εξεπλάγη από το γεγονός ότι βρήκε στοιχεία από την επέμβαση και από τη γέννα σε φέρετρο στον ίδιο τάφο. Ο ίδιος σημειώνει ότι η εκλαμψία αποτελεί μόνο μια υπόθεση και πως μπορεί να υπάρχει μια άλλη αιτία, όπως κάποια άλλη κατάσταση που μπορεί να οδήγησε στην επέμβαση.
Η επιστημονική ομάδα είναι πάντως ενθουσιασμένη με την ανακάλυψη. Αποδείξεις για trepanation έχουν βρεθεί σε άλλες αρχαιολογικές ανακαλύψεις, ωστόσο σημάδια της επέμβασης σπάνια εντοπίζονται σε κρανία που χρονολογούνται από την εποχή του Μεσαίωνα στην Ευρώπη, γράφει το Smithsonian Magazine. Η μετά θάνατον «γέννα σε φέρετρο» καθιστά τον τάφο της γυναίκας αυτής μια σπάνια και ασυνήθιστη ανακάλυψη, μια ανακάλυψη που μπορεί να ρίξει φως στον τρόπο με τον οποίο οι γιατροί του Μεσαίωνα προσπαθούσαν να βοηθήσουν εγκυμονούσες σε κίνδυνο.
