Αστικοί μύθοι και πικρές αλήθειες για τον Γουόλτ Ντίσνεϊ

Αφού έφερε στη ζωή τον Μίκι Μάους, τον Ντόναλντ Ντακ και τους άλλους δημοφιλέστατους χαρακτήρες του και αφού κατάφερε και επιβίωσε από τη γιγαντιαία και παρατεταμένη απεργία που ξέσπασε το 1941 στο στούντιό του, μια περιπέτεια που γονάτισε την εταιρία του και υπονόμευσε το μέλλον της για αρκετά χρόνια, ο σπουδαίος καρτουνίστας έβαλε μετά πλώρη για άλλα. Η 17η Ιουλίου 1955 ήταν μια μέρα-σταθμός τόσο για τον Γουόλτ όσο και για την ίδια την ψυχαγωγία. Εκείνη τη μέρα άνοιξε τις πύλες της η Disneyland της Καλιφόρνια, το μεγάλο όνειρο του παραμυθά που ερχόταν ολοταχώς να αλλάξει τα θεματικά πάρκα και την οικογενειακή διασκέδαση. Και πόσο επεισοδιακά ήταν εκείνα τα εγκαίνια! Ο φουκαράς Γουόλτ είχε οραματιστεί μια ψυχαγωγική και εκπαιδευτική παραμυθοχώρα και είχε περάσει έναν ολόκληρο χρόνο επιβλέποντας την κατασκευή της, περιγράφοντάς τη ως «ένα χαρούμενο μέρος αφιερωμένο στα ιδανικά, τα όνειρα και τα σκληρά γεγονότα που δημιούργησαν την Αμερική».

Στην παρθενική μέρα είχε καλέσει 6.000 επιλεγμένους ανθρώπους, από σπόνσορες και δημοσιογράφους μέχρι τους υπαλλήλους του, τους εργάτες που έχτισαν την Disneyland και τις οικογένειές τους, αν και τις πύλες θα περνούσαν τελικά περισσότεροι από 28.000 άνθρωποι, καθώς τα μαγικά χαρτάκια παραποιήθηκαν και πωλήθηκαν μαζικά. Και έγινε φυσικά ο κακός χαμός! Η κίνηση ήταν απίστευτη, ο κόσμος στριμωχνόταν σαν σαρδέλες, τα σνακ και τα αναψυκτικά τέλειωσαν στη στιγμή και σαν να μην έφταναν όλα αυτά, η απεργία των υδραυλικών άφησε τη βασική ατραξιόν με τα σιντριβάνια χωρίς νερό. Αλλά και η Disneyland μόνο έτοιμη δεν ήταν, καθώς η μπογιά δεν είχε καν στεγνώσει σε πολλά σημεία και τα τακούνια των κυριών βυθίζονταν μέσα στη μαλακή ακόμα άσφαλτο. Την ίδια ώρα, μια διαρροή αερίου ανάγκασε τον Γουόλτ να κλείσει την ίδια τη Fantasyland, το βασικό ψυχαγωγικό τμήμα του πάρκου του! Ο Τύπος έχυσε τη χολή του και η καταστροφή ήταν σχεδόν ολοκληρωτική. Για τον Γουόλτ και το πλήρωμά του εκείνη η μέρα θα έμενε στην ιστορία τους ως «Μαύρη Κυριακή», αν και όπως έδειξε το μέλλον και τα 62 που μας χωρίζουν δεν επρόκειτο να παίξει κανένα ουσιαστικό ρόλο για την πρωτόγνωρη εμπορική απήχηση της Disneyland! Έτσι ήταν εξάλλου και η ίδια η ζωή του Ντίσνεϊ, γεμάτη μεγάλα γεγονότα, θριάμβους, παταγώδεις αποτυχίες και θεωρίες συνωμοσίας φυσικά. Ένας κολοσσός σαν την Disney άλλωστε, που υπάρχει στον κόσμο εδώ και δεκαετίες και συνεχίζει να κρατά τα σκήπτρα στον κλάδο της, δεν θα μπορούσε να γλιτώσει από τις ανατριχιαστικές φήμες, την προπαγάνδα και τα σκοτεινά μυστήρια. Μόνο που εδώ δεν θα μιλήσουμε για τα σενάρια γι’ αγρίους που κυκλοφορούν εδώ και μισό και πλέον αιώνα για τις Disneyland, παρά για τους αστικούς μύθους και τις άβολες αλήθειες που αφορούν στον ίδιο τον σπουδαίο παραμυθά. Άλλες ιστορίες είναι παράξενες αλλά αληθινές και άλλες παροιμιωδώς ψευδείς, καθώς ο βίος του μπολιάστηκε αναγκαστικά με τη μαγεία που ξεπεταγόταν από το πενάκι του…

Αυτός ο μύθος έχει ειπωθεί τόσες φορές που έφτασε να μοιάζει αλήθεια. Οι φήμες έδιναν και έπαιρναν ήδη από το 1966, όταν και έφυγε από τον κόσμο, πως το σώμα του είχε αφεθεί στην κρυογονική και κειτόταν πια παγωμένο κάπου στην Disneyland. Όλοι είχαν και μια θεωρία για το πού ακριβώς ήταν παραχωμένος ο κατεψυγμένος Ντίσνεϊ, μόνο που το πράγμα ήταν μια ολόσωστη μπούρδα! Ο Γουόλτ ήταν γνωστό ότι ενδιαφερόταν πολύ για την κρυογονική και την επιστημονική φαντασία και συνήθισε να καλαμπουρίζει με τους δικούς του ότι θα άφηνε το σώμα του στην επιστήμη για να επανέλθει και πάλι στη ζωή. Η πραγματικότητα ωστόσο είναι εντελώς διαφορετική: ο Γουόλτ πέθανε από τον καρκίνο που τον κατέτρωγε στις 15 Δεκεμβρίου 1966 και αποτεφρώθηκε δύο μέρες αργότερα. Λάδι στον συνωμοσιολογικό μύθο έριξε ο ίδιος ο Μπομπ Νέλσον, επικεφαλής της μόνης κρυογονικής εταιρίας των ΗΠΑ εκείνη την εποχή, όταν βγήκε και είπε πως η απόφαση για την αποτέφρωση του Γουόλτ πάρθηκε από την οικογένειά του και όχι από τον ίδιο. Αν είχαν σεβαστεί την επιθυμία του, υπαινίχθηκε ο Νέλσον, τότε το σώμα του θα είχε διατηρηθεί παγωμένο. «Ο Γουόλτ Ντίσνεϊ ήθελε να καταψυχθεί», είπε σε συνέντευξή του το 1972, «και πολλοί άνθρωποι πιστεύουν πως το έκανε». Παραδέχτηκε πάντως πως «Τον αποτέφρωσαν. Εγώ προσωπικά έχω δει τις στάχτες του». Η ειρωνεία ήταν ίσως πως, όπως είπε ο Νέλσον, «δύο εβδομάδες μετά καταψύξαμε τον πρώτο άνθρωπο». Φανταστείτε τι αντίκτυπο θα είχε για την κρυογονική αν το πρώτο σώμα της ήταν του Γουόλτ Ντίσνεϊ…

Άλλη μια φήμη που επιμένει εδώ και δεκαετίες μας λέει πως ο Ντίσνεϊ είχε μια δική του πολιτική που απαγόρευε στις γυναίκες να προσλαμβάνονται στο animation studio του, εκτός από το τμήμα χρωματισμού. Παρά το παράλογο του πράγματος όμως, αυτό είναι δυστυχώς αλήθεια! Αν και δεν παραμένει πια σε ισχύ. Μια καρτουνίστρια, η Μέρι Φορντ, έλαβε το 1938 μια επιστολή και στους λόγους που την απέρριπτε η Disney διαβάζουμε: «Οι γυναίκες δεν κάνουν καμία από τις δημιουργικές δουλειές αναφορικά με την προετοιμασία των κινούμενων σχεδίων για την οθόνη, καθώς αυτή η δουλειά εκτελείται αποκλειστικά από νεαρούς άντρες» (μπορείτε να διαβάσετε όλη την επιστολή εδώ). Ο Ντίσνεϊ βλέπετε ανησυχούσε πολύ πως θα έπρεπε να επενδύσει χρόνο και χρήμα στην εκπαίδευση ενός νέου καρτουνίστα για να τον δει μετά να τον εγκαταλείπει για να παντρευτεί και να κάνει παιδιά. Ο Γουόλτ ήταν άνθρωπος της εποχής του και η εποχή του δεν ήταν καθόλου ευνοϊκή για τη γυναικεία εργασία. Υπήρχαν πάντως και μερικές εξαιρέσεις στη σεξιστική πολιτική του Γουόλτ, όπως η περίφημη Μέρι Μπλερ, η απίστευτη πένα της οποίας δούλευε πυρετωδώς στα πάντα, από τα κινούμενα σχέδια του κινηματογράφου μέχρι και τα θεματικά πάρκα. Αλλά και η Ρέτα Σκοτ, η οποία γέννησε ακόμα και χαρακτήρες για τον «Μπάμπι». Αν η γυναίκα ήταν εξαιρετικό ταλέντο στο σχέδιο, ο Γουόλτ ήταν πρόθυμος να κάνει μια εξαίρεση. Στο Τμήμα Μελανιών και Βαφών εξάλλου, εκεί που χρωματίζονταν τα καρτούν δηλαδή, δούλευαν εξάλλου πολλές γυναίκες κάνοντας την κοπιώδη λεπτοδουλειά του επιχρωματισμού των καρέ… Ήδη από τα χρόνια του, πολλοί έλεγαν πως ο Ντίσνεϊ ήταν μασόνος και δεν είναι λίγα τα αποκρυφιστικά σύμβολα της μασονίας που φαίνονται να υπάρχουν στην Disneyland. Όταν μάλιστα έξι μήνες μετά τον θάνατό του άρχισαν να κυκλοφορούν οι φήμες για το Club 33, όλοι σιγουρεύτηκαν πως ο Γουόλτ ήταν μπλεγμένος στα κυκλώματα των μυστικών εταιριών. Μόνο που το Club 33, δικής του έμπνευσης πάντα, ήταν ένα μυστικό κλαμπ μέσα στην Disneyland όπου μπορούσαν τα μέλη του να ξεφύγουν από τις ορδές των τουριστών και να απολαύσουν κοκτέιλ και γκουρμέ φαγητά στο υπερπολυτελές εστιατόριο, πλάι σε διασημότητες και παράγοντες της αγοράς. Το Club 33 άνοιξε το 1967 και δεν ήταν όσο μυστικό ήθελαν οι συνωμοσιολόγοι. Το μόνο που χρειαζόσουν για να γίνεις μέλος ήταν 12.000 δολάρια ετήσια συνδρομή συν άλλα 25.000 για την κάρτα του μέλους. Πλέον πρέπει να περιμένεις και 15 χρόνια, καθώς η ουρά είναι πραγματικά τεράστια… Μπορεί ο ίδιος να φορούσε διαχρονικά αυτό το μουστακάκι του, από το 1957 και μετά διακήρυξε ωστόσο πως οι τρίχες στο πρόσωπο δεν ήταν αποδεκτές για τους υπαλλήλους του. Ο κανόνας του ιδρυτή χαλάρωσε μάλιστα μόλις το 2000, αν και η εξαίρεση περιλάμβανε μόνο το μουστάκι! Ακόμα και από το 2012, που επιτράπηκε τελικά το μούσι(!), οφείλει να είναι κοντό και ιδιαιτέρως περιποιημένο. Ο άνθρωπος που ντυνόταν για δεκαετίες Τζακ Σπάροου στην Disneyland, ενσαρκώνοντας τον περίφημο πειρατή της Καραϊβικής, εξομολογήθηκε κάποια στιγμή πως όταν έπιασε δουλειά στην Disney τον έβαλαν να ξυρίσει το πραγματικό «πειρατικό» του μούσι και να φορά το εγκεκριμένο ψεύτικο! Ο υπερ-συντηρητικός Ντίσνεϊ έφτασε στο σημείο να καταδίδει ακόμα και τους έμπιστους υπαλλήλους του στις ομοσπονδιακές αρχές αν υποπτευόταν σχέσεις με τη μαρξιστική ιδεολογία. Ειδικά μετά τη γενικευμένη απεργία του 1941 που λίγο έλειψε να τον φαλιρίσει, κανείς δεν ήταν στο απυρόβλητο. Σύμφωνα με τα έγγραφα του FBI, ο Γουόλτ κατέθεσε το 1947 στην τρομακτική Επιτροπή Αντι-Αμερικανών Ενεργειών, ένα ρατσιστικό μόρφωμα που σκοπό είχε να ξεριζώσει τους κομμουνιστές από κάθε θέση ευθύνης, για τον καρτουνίστα του Ντέιβιντ Χίλμπερμαν, τον οποίο υποπτευόταν για «κόκκινες» συμπάθειες.

Η λογική του Γουόλτ ήταν η εξής: ο καρτουνίστας «1ον, δεν είχε θρησκεία και 2ον, είχε περάσει ένα καλό διάστημα σε δραματική σχολή της Μόσχας σπουδάζοντας σκηνοθεσία ή κάτι τέτοιο τέλος πάντων»! Την ίδια ώρα και παρά τα σφοδρά αντικομουνιστικά του αισθήματα, δεν τον είχαν στο στόχαστρο όλοι οι αριστεροί. Όταν τον Σεπτέμβριο του 1959, για παράδειγμα, ο ίδιος ο Νικίτα Χρουστσόφ επισκέφτηκε τις ΗΠΑ, ήθελε διακαώς να επισκεφτεί την Disneyland. Μόνο που υπολόγιζε χωρίς τον ξενοδόχο. Ταξίδεψε λοιπόν στο Χόλιγουντ για να δει από κοντά το στούντιο της 20th Century Fox, εκεί τον περίμενε όμως ο πρόεδρός της, ο δικός μας Σπύρος Σκούρας, ακόμα πιο φανατισμένος αντικομουνιστής από τον Γουόλτ, ο οποίος τα έψαλε μάλιστα στον σοβιετικό ηγέτη για τις αντικαπιταλιστικές του απόψεις και η συνάντηση δεν πήγε καθόλου καλά! Ο Χρουστσόφ έμελλε να ζήσει ακόμα χειρότερες καταστάσεις όταν είπε να δει την παραμυθοχώρα του Ντίσνεϊ. Ο Γουόλτ δεν ήθελε καν να ακούσει για ένα τέτοιο ενδεχόμενο, κι έτσι είπαν στον «κόκκινο» ηγέτη πως δεν μπορούσε να πάει γιατί κανείς δεν μπορούσε να εγγυηθεί για την ασφάλειά του μέσα σε τέτοιο πλήθος! Ο Νικίτα έχασε τελικά την ψυχραιμία του: «Τι πρέπει να κάνω; Να αυτοκτονήσω; Τι είναι αυτά τα πράματα! Υπάρχει καμιά επιδημία χολέρας εκεί; Ή έχουν βάλει γκάγκστερ να με ξεκάνουν;»…

Ζώντας μονίμως μέσα στις οικονομικές περιπέτειες του στούντιό του και με τις συνεχείς δυσκολίες των πανάκριβων ταινιών κινουμένων σχεδίων να πλανώνται ως φάντασμα πάνω από τη ζωή του, ο Γουόλτ έβρισκε παρηγοριά στον μοντελισμό. Μέχρι και κοτζάμ σιδηρόδρομο-μινιατούρα είχε φτιάξει στο σπίτι του, τον οποίο χαίρονταν οικείοι και φίλοι. Ο βιογράφος του Νιλ Γκάμπλερ μας είπε πως ενώ αρχικά ο μοντελισμός ήταν το χόμπι του, κάποια στιγμή έστρωσε τα θεμέλια για το πιο φιλόδοξο σχέδιό του. «Αρχικά σκέφτηκε να φτιάξει ένα τρένο μέσα στο στούντιό του και μετά του ήρθε η ιδέα να χτίσει ένα χωριό για να αποβιβάζονται οι επιβάτες του τρένου του». Η όρεξη του Ντίσνεϊ άνοιξε και αντί για μια πολίχνη της Άγριας Δύσης, όπως σκεφτόταν αρχικά, προχώρησε στην ιδέα μιας ολόκληρης πόλης με παιχνίδια και δραστηριότητες, γι’ αυτό και αγόρασε τη γη στην Καλιφόρνια. Αν είναι αλήθεια ή μύθος, ποιος μπορεί να πει; Παρά το γεγονός ότι δεν θα ασχοληθούμε με τους σκοτεινούς μύθους της Disneyland, ο συγκεκριμένος έχει να κάνει πολύ με τον ίδιο τον Γουόλτ. Γιατί οι φήμες ήθελαν τον καρτουνίστα να κάνει τα πάντα ώστε κανείς να μη χαρακτηριστεί νεκρός στην επικράτεια του πάρκου του. Ώστε να μπορεί μετά η Disney να περηφανεύεται πως κανείς δεν έχει χάσει τη ζωή του στα ψυχαγωγικά της κέντρα. Παρά το γεγονός ωστόσο ότι ο Γουόλτ δεν θα ήθελε στα σίγουρα την κακή δημοσιότητα από ένα τέτοιο τραγικό γεγονός, τουλάχιστον δύο άνθρωποι πέθαναν στα χρόνια του στην Disneyland και το Disney World και κηρύχθηκαν νεκροί επιτόπου. Παρά την πολιτική που μπορεί κάλλιστα να είχε ο καρτουνίστας, ακόμα και σήμερα πολλές πολιτείες (και σίγουρα η Καλιφόρνια) χαρακτηρίζουν κάποιον επισήμως νεκρό μόνο αφότου μεταφερθεί στο νοσοκομείο. Ο καθαριστής που ήταν επιφορτισμένος με την καθαριότητα του πυροσβεστικού τμήματος του ψυχαγωγικού πάρκου έλεγε ήδη από τη στιγμή του θανάτου του Ντίσνεϊ πως έβλεπε τη λάμπα να αναβοσβήνει μόνη της! Πλέον η Disneyland κρατά τη συγκεκριμένη λάμπα συνεχώς ανοιχτή, ως φόρο τιμής στον ιδρυτή της, αν και το μυστήριο δεν έχει κοπάσει, καθώς οι επισκέπτες αναφέρουν συχνά πως βλέπουν τις κουρτίνες να κουνιούνται μαγικά. Αν είναι μύθος ή πραγματικότητα, ας το κρίνει ο εκάστοτε τουρίστας…