Πάθος και λογοτεχνία. Σαρκικός πόθος, ηδονή και λόγος. Έχουν συναντηθεί πολλές φορές στην ιστορία, με μερικά εξαιρετικά παραδείγματα της λογοτεχνίας να αποθεώνουν άλλοτε το συναίσθημα, άλλοτε το σώμα κι άλλοτε τον συνδυασμό τους.
Από τις πρόσφατες «Πενήντα αποχρώσεις του Γκρι» μέχρι τη Λολίτα του Ναμπόκοφ ή ίσως και τη φημισμένη «Λάιδη Τσάτερλι» με τον εραστή της, το πάθος και ο πόθος πολλές φορές απασχόλησαν -ή και καθοδήγησαν- τους δημιουργούς σε φλογερά πονήματα, που έβαλαν φωτιά στις νύχτες -και τις μέρες- των αναγνωστών τους.
Πριν βέβαια και από τον Βλαντιμίρ Ναμπόκοφ και την Αναΐς Νιν και τον Ντ. Χ Λόρενς, και πολλούς άλλους, υπήρχε το Κάμα Σούτρα. Το αρχαίο ινδικό ινδουιστικό κείμενο, που στόχο είχε όχι να διεγείρει αλλά να διδάξει, έχει διάχυτο το σεξουαλικό στοιχείο και ξεχώρισε ως εγχειρίδιο αριστείας στο σεξ, με τις διδακτικές περιγραφές του και τη γλαφυρή εικονογράφηση. Ουσιαστικά έγινε συνώνυμο της ερωτικής λογοτεχνίας.
Στον εξερευνητή, γεωγράφο και μεταφραστή (μεταξύ πολλών άλλων ιδιοτήτων) Sir Richard Francis Burton οφείλουμε την αγγλική έκδοση του Κάμα Σούτρα. Από τα χέρια του ίδιου -λέγεται πως γνώριζε 29 γλώσσες- έχουμε και το περίφημο «The Perfumed Garden», κάτι σαν «Μυρωμένος Κήπος», του 15ου αιώνα, που αποδίδεται στον Σεΐχη Νεφζαουί της Τυνησίας. Το κείμενο του Burton προέρχεται από γαλλική μετάφραση του αραβικού πρωτότυπου και περιλαμβάνει ιστορίες με επίκεντρο την πράξη του έρωτα- με πολλές και ζωηρές λεπτομέρειες. Ή, όπως αναφέρει ο ίδιος ο Burton, τη «συνουσία».
Αντίθετα με το Κάμα Σούτρα, που είχε καθαρά εκπαιδευτικό και διδακτικό χαρακτήρα, ο «Μυρωμένος Κήπος» είναι πολυδιάστατος. Παρότι ενημερώνει τους αναγνώστες για πολλά θέματα, όπως εναλλακτικές για τη μεγέθυνση των ανδρικών γεννητικών οργάνων και όλα όσα ευνοούν την ερωτική πράξη, δίνει μεγάλη έμφαση και στο θέμα της απόλαυσης. Η αφήγηση των ιστοριών γίνεται με πολύ ζωντανό τρόπο, που κάπως θυμίζει τις «Χίλιες και μια νύχτες».
Κάποιοι λένε πως οι λεπτομερείς περιγραφές όλων των πιθανών τρόπων ερωτικής συνεύρεσης θα έφερνε ακόμα και στους πιο εξοικειωμένους μια αίσθηση αμηχανίας. Το βιβλίο περιλαμβάνει περιγραφές για τα χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχουν οι άνδρες και οι γυναίκες για να είναι ελκυστικοί. Δίνει συμβουλές για «τεχνικές» της ερωτικής πράξης, προειδοποιεί για θέματα σεξουαλικής υγείας και δίνει συνταγές για τη θεραπεία αφροδισιακών νοσημάτων.
Περιλαμβάνει πλήθος προσφωνήσεων για τα ανδρικά και τα γυναικεία γεννητικά όργανα, ένα κεφάλαιο για την ερμηνεία των ονείρων και μια σύντομη αναφορά στο σεξ στο ζωικό βασίλειο. Ανάμεσα σε όλα αυτά περιλαμβάνονται και διάφορες ιστορίες, οι οποίες δίνουν το απαραίτητο φόντο σε όλα τα παραπάνω και προσθέτουν μια διασκεδαστική πινελιά.
Το γαλλικό χειρόγραφο, που μετέφρασε ο Burton, περιλάμβανε και το 21ο κεφάλαιο, που αφορούσε την παιδεραστία, όπως γράφει το BBC. Αυτό το κεφάλαιο απουσιάζει από την υπάρχουσα έκδοση. Ο μεταφραστής είχε σκοπό να το συμπεριλάβει σε μια αναθεωρημένη έκδοση με τίτλο «Ο ευωδιαστός κήπος». Τον πρόλαβε όμως ο θάνατος. Έτσι το κείμενο αυτό, όπως και πολλά άλλα του Burton, κατέληξαν στην πυρά από την σύζυγό του.
Στη σημερινή εικόνα που έχουμε για τον αραβικό κόσμο, όπου το σεξ μοιάζει να μην υπάρχει, και το ίδιο το θέμα του σεξ είναι ταμπού ακλόνητο, έργα όπως ο «Μυρωμένος Κήπος» μπορεί να δείχνουν σαν αλλόκοσμα «τέρατα», εντελώς περιθωριακά. Σύμφωνα όμως με τη συγγραφέα Sarah Irving, τέτοια βιβλία «γεμάτα ευχάριστες και πολύ εξειδικευμένες περιγραφές του σεξ» είχαν την ευλογία του «παραδείσου». «Δεν ήταν σε καμία περίπτωση κάτι σαν underground αραβικό πορνό» τονίζει, «αυτά τα ερωτικά βιβλία είχαν θρησκευτική έγκριση, οι συμβουλές τους θεωρούνταν μέρος της προσφοράς του Θεού στην ανθρωπότητα».
Έτσι, ο «Μυρωμένος Κήπος» μπορεί να τοποθετηθεί πλάι στις κλασικές δημιουργίες της αραβικής λογοτεχνίας, όπως οι «Χίλιες και μια νύχτες», που όλο το συγγραφικό οικοδόμημά τους έχει μία βάση: το σεξ. Στις «Χίλιες και μια νύχτες» ο Πέρσης πρίγκιπας Σαχριάρ δολοφονεί τη γυναίκα του, όταν πληροφορείται πως ήταν άπιστη. Η προδοσία όμως τον κάνει μισογύνη και κάθε βράδυ ο πρίγκιπας πλαγιάζει με μια παρθένα νύφη, την οποία σκοτώνει το επόμενο πρωί ώστε να μην προλάβει να τον ατιμάσει. Μέχρι που παντρεύεται την κόρη του βεζίρη Σεχραζάτ, η οποία κάθε βράδυ του αφηγείται μια ιστορία χωρίς να φτάνει στο τέλος της. Εκείνος αδημονεί για τη συνέχεια κι έτσι δεν τη σκοτώνει. Κάθε νύχτα η Σεχραζάτ υφαίνει τους μύθους της και σώζει τη ζωή της. Ύστερα από χίλιες και μια νύχτες κερδίζει ολοκληρωτικά τον ακροατή πρίγκιπα και γίνεται γυναίκα του.
Παρότι κάποιες από τις ιστορίες της Σεχραζάτ επιβιώνουν αυτόνομα και έχουν γίνει κινούμενα σχέδια και παιδικά βιβλία, όπως ο Αλαντίν, ο Σεβάχ ο Θαλασσινός, ο Αλί Μπαμπά και οι 40 κλέφτες, η προέλευσή τους κάθε άλλο παρά αθώα ήταν. Μέσα στις αφηγήσεις της Σεχραζάτ υπάρχουν πικάντικες σκηνές εραστών παρασυρμένων και συνεπαρμένων από το πάθος.
«Είναι σαφές πως το δυνατό, αισθησιακό, ακόμα και πορνογραφικό περιεχόμενο του κειμένου μπορεί να βρεθεί κι αλλού στην αραβική λογοτεχνία» εξηγεί ο μελετητής Robert Irwin. Πέρα από τον «Μυρωμένο Κήπο» και τις αργόσυρτες ατέρμονες νύχτες της Σεχραζάτ, μπορεί κανείς να εντοπίσει κι άλλα έργα που πραγματεύονται την τέχνη και τις εκφάνσεις του έρωτα. Και χρονολογούνται ακόμα και από τον 10ο αιώνα. Εντωμεταξύ, και η σύγχρονη αραβική λογοτεχνία έχει να δείξει έργα που καταπιάνονται με το ερωτικό στοιχείο- και δεν κινούνται καθόλου στο παρελθόν.
Είναι ίσως μια έκπληξη όλα αυτά, ακόμα και μόνο η ύπαρξή τους, με δεδομένη την εικόνα που έχουμε σήμερα για τον αραβικό κόσμο. Σύμφωνα ωστόσο με τη συγγραφέα από τη Συρία Salwa Al Neimi, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο έκπληξης. «Τα αραβικά είναι η γλώσσα του σεξ» λέει η παθιασμένη πρωταγωνίστριά της στο έργο της με τίτλο «The Proof of the Honey», του 2009. Ακριβώς. Αντίθετα με την αντίληψη πως το σεξ είναι ταμπού στο Ισλάμ και τις μουσουλμανικές αραβικές κοινωνίες, η Al Neimi -όπως και πολλοί πριν από εκείνη- δείχνει πως αυτό δεν ισχύει. Παρότι οι κοινωνικές νόρμες και η θρησκεία κυριαρχούν στο τι γίνεται δημόσια, τα πράγματα πίσω από τις κλειστές πόρτες είναι διαφορετικά.
Παρότι το Καμα Σούτρα είναι προφανώς πολύ πιο γνωστό από τους αραβικούς «ανταγωνιστές» του, μια γεύση από τον «Μυρωμένο Κήπο», μαζί με τις «Χίλιες και μια νύχτες» και άλλα κλασικά αραβικά έργα μπορούν να κάνουν τον Βατσαγιάνα, τον δημιουργό του Κάμα Σούτρα, να κοκκινίσει.
