Ο «Νόμος» για τις διαδικτυακές συζητήσεις που καταλήγουν σε χαρακτηρισμούς για τον Χίτλερ και τους Ναζί

Όσοι συνηθίζουν να εμπλέκονται σε διαδικτυακούς διαξιφισμούς με άλλους, άγνωστους χρήστες, θα έχουν διαπιστώσει ότι τη στιγμή που οι τόνοι ανεβαίνουν, όλο και κάποιος θα βρεθεί να χαρακτηρίσει συνομιλητές «Ναζί» ή «Χίτλερ» ή -έστω- κάτι σχετικό με το Τρίτο Ράιχ. Για την ακρίβεια, οι συνομιλίες και διαμάχες στο διαδίκτυο βρίθουν από ναζιστικούς χαρακτηρισμούς που εξαπολύονται εκατέρωθεν. Με το φαινόμενο αυτό είχε ασχοληθεί μάλιστα ένας συγγραφέας και νομικός, ο Μάικ Γκόντγουιν ο οποίος κατέληξε και σε ένα «Νόμο» για να το περιγράψει! Ο «Νόμος του Γκόντγουιν» έγινε έκτοτε ιδιαίτερα δημοφιλής μεταξύ των απανταχού «ιντερνετάκιδων» και η ιστορία πίσω από τη διατύπωσή του κρίνεται ιδιαίτερα διδακτική για όσους εμπλέκονται σε διαδικτυακές έριδες.

Όταν το ίντερνετ βρισκόταν στα σπάργανα

Όπως έχει εξηγήσει ο Γκόντγουιν, επρόκειτο για ένα πρότζεκτ πάνω στην Μιμητική Μηχανική το οποίο εμπνεύστηκε από ένα άρθρο του ’80 σχετικά με τη δύναμη των memes, ελληνιστί «μιμηδίων» (ο όρος εισήχθη από τον κοινωνιοβιολόγο Ρίτσαρντ Ντόκινς κατ’ αναλογία προς το γονίδιο, τη βασική μονάδα γενετικής πληροφορίας). Στην πραγματικότητα, πιστεύεται πως είναι ένα από τα πρώτα ιντερνετικά memes που κυκλοφόρησαν ποτέ. «Κατά το μεγαλύτερο μέρος της δεκαετίας του ’80, ασχολούμουν σαν χομπίστας με υπολογιστές που συνέδεαν μικρές τοπικές κοινότητες με τηλεφωνικές γραμμές. Δεν μπορούσα να μην προσέξω πόσο συχνά έκαναν την εμφάνισή τους συγκρίσεις με τον Χίτλερ ή τους Ναζί σε θερμές αντιπαραθέσεις, συνήθως σαν ενός είδους ρητορικό χτύπημα που εξέφραζε οργή ή περιφρόνηση για τον αντίπαλο. Όταν επέστρεψα στο πανεπιστήμιο για να μελετήσω Νομικά, αξιοποίησα τη φοιτητική μου ιδιότητα για να αποκτήσω δωρεάν λογαριασμό υπολογιστή. Με πρόσβαση στο παγκόσμιο ίντερνετ είδα ακόμη πιο υπερβολικές συγκρίσεις με τον Χίτλερ και τους Ναζί». Οι επιπόλαιες και χαλαρές αυτές αναφορές στο Τρίτο Ράιχ προβλημάτισαν τον Γκόντγουιν, ιδιαίτερα αφότου διάβασε το βιβλίο του Πρίμο Λέβι «Εάν αυτό είναι ο άνθρωπος». «Είχα δει πολλές φωτογραφίες από τα στρατόπεδα εξόντωσης, με τα υποσιτισμένα σώματα να στοιβάζοντας σαν καυσόξυλα και τα στοιχειωμένα και διεισδυτικά μάτια των σκελετωμένων κρατούμενων που επέζησαν. Όμως οι καταγραφές του Λέβι μετέφεραν την εμπειρία σε εμένα, με βοήθησαν να καταλάβω πώς θα ήταν η εμπειρία για τους κρατούμενους», περιγράφει ο Αμερικανός. Έτσι, ο άντρας «μισο-σοβαρά, μισο-χαζά» αποφάσισε να δημιουργήσει ένα meme προκειμένου να αντιταχθεί στο φαινόμενο της ναζιστικής επίκλησης. «Ήθελα να υπονοήσω ότι οι περισσότεροι άνθρωποι που φέρνουν τους Ναζί σε μια διαμάχη για παράδειγμα για τις απόψεις του κυβερνήτη της Νέας Υόρκης, Andrew Cuomo, για την κατοχή όπλων, δεν ήταν έξυπνοι και ανεξάρτητοι. Αντιθέτως, ενεργούσαν τόσο προβλέψιμα και ασυνείδητα, όπως ένα κούτσουρο κατρακυλά στην πλαγιά», εξηγεί ο ίδιος. Αργότερα είχε υποστηρίξει ότι ο «Νόμος» του στόχευε να «αποθαρρύνει επιπόλαιες, αλλά όχι ουσιαστικές αναλογίες και συγκρίσεις με τους Ναζί»

Ο «Νόμος» του Γκόντγουιν

Με βάση το σκεπτικό αυτό προχώρησε στη διατύπωση του ακόλουθου «Νόμου»: «Καθώς επιμηκύνεται μια διαδικτυακή συζήτηση, η πιθανότητα μιας σύγκρισης που θα περιλαμβάνει τους ναζιστές και τον Χίτλερ προσεγγίζει τη μονάδα». Για όσους δεν γνωρίζουν πολλά για τη θεωρία των πιθανοτήτων, η «πιθανότητα» εκφράζει την αβεβαιότητα του ανθρώπου για την εξέλιξη των φαινομένων και μπορεί να πάρει τιμές στο διάστημα από 0 μέχρι 1. Πρακτικά δηλαδή, ο Γκόντγουιν υποστήριξε ότι είναι σχεδόν απόλυτα βέβαιο πως όσο μια διαδικτυακή διαμάχη προχωρά, αναπόφευκτα θα καταλήξουμε σε χαρακτηρισμούς για Χίτλερ ή Ναζί. Ας επιστρέψουμε όμως στον Γκόντγουιν, ο οποίος για να δώσει έναν αέρα αυθεντίας στο ρητό, ο ίδιος έδωσε την ονομασία: «Κανόνας του Γκόντγουιν περί Ναζιστικών Αναλογιών». Κατόπιν το πόσταρε σε διαδικτυακές συζητήσεις πάνω στις οποίες έπεφτε και υπήρχαν αναφορές για το Τρίτο Ράιχ. Σύντομα το ρητό άρχισε να κυκλοφορεί, καθώς κι άλλοι χρήστες το επικαλούταν.

Οι επιδράσεις του Νόμου

Η ιδέα του Γκόντγουιν διαδόθηκε. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία γι’ αυτό. Ωστόσο, δεν μπορούμε να γνωρίζουμε κατά πόσο άλλαξε τα πράγματα. Στατιστικά δεδομένα για το πόσο συχνά ο Χίτλερ αναφέρεται σε διαδικτυακές συζητήσεις δεν είναι δυνατό να υπάρξουν και ακόμη περισσότερο να συγκριθούν πριν και μετά τα όσα έπραξε ο Γκόντγουιν. Σε ένα άρθρο του το 1994, ο ίδιος ο Γκόντγουιν έγραφε ότι τουλάχιστον κατά την άποψή του, η διάδοση του «Νόμου» του είχε σαν αποτέλεσμα να μειωθούν οι επίμαχες αναφορές. Ως εκ τούτου το θεώρησε επιτυχία. Παρότι ο Νόμος του Γκόντγουιν με τον τρόπο που τον επικαλούνται υπονοεί ότι αυτός που προχωρά σε συγκρίσεις με τους Ναζί, δείχνει ουσιαστικά την απουσία επιχειρημάτων, ο ίδιος ο εμπνευστής του εμφανίζεται μάλλον επιφυλακτικός. Κατά την άποψή του, δεν υπάρχει κανένα πρόβλημα να συγκρίνεις τις απόψεις κάποιου με τον Χίτλερ ή τους Ναζί, ιδιαίτερα όταν συζητάς για ιδεολογικοπολιτικά ζητήματα, αρκεί να γίνεται με ευφυή και προσεκτικό τρόπο, κάτι που φυσικά έρχεται σε αντίθεση με τις ακρότητες που συχνά ακούγονται. «Ο καλύτερος τρόπος να αποφύγεις μελλοντικά ολοκαυτώματα, πιστεύω, είναι να μην αποφεύγεις τις συγκρίσεις με το Ολοκαύτωμα. Αντιθέτως, (ο τρόπος) είναι να σιγουρεύεσαι ότι οι συγκρίσεις έχουν νόημα και ουσία», δηλώνει ο ίδιος. Για την ιστορία, ο Godwin μετά την αποφοίτησή του, προσελήφθη από το Electronic Frontier Foundation, μια διεθνή μη κερδοσκοπική ομάδα για τα ψηφιακά δικαιώματα. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Γκόντγουιν δεν ήταν ο πρώτος που ασχολήθηκε με την επίκληση του Χίτλερ και των Ναζί στην προσπάθεια μείωσης της θέσης ή του επιχειρήματος ενός συνομιλητή. Το 1951, σχεδόν 6 χρόνια μετά το θάνατο του Φύρερ, το φαινόμενο της «εις Χίτλερ απαγωγής» (εκ του «εις άτοπο απαγωγή») ονοματίστηκε πρώτη φορά από τον γερμανό φιλόσοφο Λέο Στράους, ο οποίος είχε επισημάνει μεταξύ άλλων ότι μια άποψη δεν αντικρούεται από το γεγονός ότι τυχαίνει να την έχει μοιραστεί και ο Χίτλερ. Δείτε όλα τα θέματα του Weekend