Πώς μια αρμάδα ιδιωτών πραγματοποίησε το πιο φιλόδοξο σχέδιο επικοινωνίας με… εξωγήινους

Στις 24 Μαΐου του 1999 ένας μεγάλος ραδιοπομπός στην (τότε) Ουκρανία γύρισε προς την κατεύθυνση του αστρικού συστήματος 16 Cygni, το οποίο απέχει 70 έτη φωτός από τη Γη, και μετέδωσε ένα 4ωρο ραδιοσήμα. Ήταν τα εγκαίνια ενός προγράμματος ονόματι «Κοσμική Κλήση» (Cosmic Call), μια από τις πλέον φιλόδοξες προσπάθειες επικοινωνίας με εξωγήινους! Το περίεργο και ενδιαφέρον, όμως, είναι ότι το πρόγραμμα δεν είχε τη σφραγίδα και χρηματοδότηση της NASA ή του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA). Αντίθετα, ήταν το αποτέλεσμα της συλλογικής προσπάθειας μιας… αρμάδας ιδιωτών οι οποίοι αφιέρωσαν χρόνο και σκέψη για να εδραιώσουν μια επικοινωνία με τα «μικρά-πράσινα-ανθρωπάκια» ή όπως κι αν μοιάζουν οι εξωγήινοι!

Πώς προέκυψε η αρχική ιδέα

Όλα ξεκίνησαν από τον Charlie Chafer, διευθύνοντα σύμβουλο μιας εταιρείας με έδρα το Τέξας, της Team Encounter. Η εταιρεία φιλοδοξούσε να εκτοξεύσει ένα πρωτότυπο διαστημικό σκάφος που θα κινούταν με τη βοήθεια του ήλιου και θα ταξίδευε έξω από το αστρικό μας σύστημα. Το σκάφος που θα χρειαζόταν 100.000 χρόνια για να φτάσει στον κοντινότερο αστέρα θα κουβαλούσε ένα επί πληρωμή φορτίο από μηνύματα, φωτογραφίες και δείγματα DND προκειμένου να δείξει σε τυχόν εξωγήινη φυλή πώς είναι η ζωή στη Γη. Επειδή όμως τα 100.000 χρόνια είναι πολλά, ο Chafer αποφάσισε να στείλει κι ένα ραδιοσήμα σε κάμποσα κοντινά στη Γη αστρικά συστήματα. Το μήνυμα θα περιελάμβανε σχέδια, κείμενα και τραγούδια. «Ένα είδους ανακοίνωσης ότι “ερχόμαστε”», όπως το έθεσε χαρακτηριστικά ο ίδιος. Κάπως έτσι προέκυψε η ιδέα της «Κοσμικής Κλήσης», που τελικά θα ήταν και το μοναδικό σχέδιο που ο Chafer θα υλοποιούσε, μιας και εγκατέλειψε την ιδέα του ηλιακού σκάφους, όπως αναφέρει εκτενές αφιέρωμα του Smithsonian Magazine.

Η εμπλοκή-ορόσημο ενός καναδού αστροφυσικού

Το εγχείρημα έφτασε στα αυτιά ενός καναδού αστροφυσικού, του Yvan Dutil, ο οποίος γρήγορα αντιλήφθηκε ότι το ραδιοσήμα θα ήταν ακατάληπτο στους εξωγήινους, χωρίς ένα πλαίσιο αναφοράς, ένα «αλφαβητάρι» που θα εξηγούσε το σύστημα αρίθμησης που χρησιμοποιούμε, την «ταυτότητα» του πλανήτη μας, το σχήμα και μέγεθος των ανθρώπων, κ.α.

Ο Dutil επικοινώνησε με τον Chafer. «Γεια σας παιδιά, είμαι ένας αστροφυσικός. Θα μπορούσα να σας βοηθήσω ελέγχοντας το μήνυμά σας;», θυμάται σήμερα ο ίδιος να ρωτά. Ωστόσο, η ομάδα του Chafer δεν είχε ιδέα πώς θα έγραφε έναν οδηγό επικοινωνίας με τους εξωγήινους. «Μου είπαν “Γιατί δεν γράφεις το μήνυμα εσύ;”». Κι έτσι κι έκανε ο Καναδός. Μάλιστα, ζήτησε και τη βοήθεια ενός φίλου του, επίσης φυσικού, του Stéphane Dumas.

Η χρήσιμη βοήθεια… του «πιο βαρετού βιβλίου στον κόσμο» για το σχεδιασμό ενός κώδικα επικοινωνίας

Οι δύο άντρες έπεσαν με τα μούτρα στη δουλειά, ξεκινώντας από ένα άκρως… βαρετό σύγγραμμα του 1960 για το σχεδιασμό μιας γλώσσας για κοσμική επικοινωνία. Επρόκειτο για το έργο του Hans Freudenthal, «Lincos: Design of a Language for Cosmic Intercourse, Part I». Αξιοσημείωτο ότι ο δεύτερος τόμος δεν εκδόθηκε ποτέ! «Είναι το πιο βαρετό βιβλίο στον κόσμο», ομολογεί ο Dutil. Για 6 μήνες, οι δύο επιστήμονες συνεργάστηκαν για τη δημιουργία του κώδικα επικοινωνίας, βάση του παραπάνω βιβλίου το οποίο στόχο είχε τη σύλληψη ενός συμβολικού μέσου επικοινωνίας που κάθε είδος -με μια στοιχειώδη αντίληψη λογικής- θα μπορούσε να καταλάβει.

Το ραδιοτηλεσκόπιο στην Ουκρανία

Όταν είχαν πλέον έτοιμο το «αλφαβητάρι», επόμενο βήμα ήταν να βρεθεί ένας αρκετά ισχυρός ραδιοπομπός που θα έστελνε το μήνυμα. Αρχικά, η ομάδα απευθύνθηκε στη NASA η οποία ευγενικά τους απέρριψε. Έτσι ο Dutil άρχισε να αναζητά… στο ίντερνετ (!) κάποιον άλλο ραδιοπομπό. «Σε αυτή την ιστοσελίδα υπήρχε μια λίστα με όλα τα αστρονομικά πειράματα που έγιναν παλιά και ένα από αυτά ήταν στην Γεβπατορίγια στην Ουκρανία. Δεν είχα ακούσει ποτέ γι’ αυτό το ραδιοτηλεσκόπιο. Έστειλα ένα σύντομο email στον τύπο και του είπα “Γεια σου! Πιστεύεις ότι το ραντάρ θα ήταν διαθέσιμο για αναζήτηση εξωγήινης νοημοσύνης;”», λέει ο Dutil. Ας σημειωθεί ότι η Γεβπατορίγια ή Ευπατορία βρίσκεται στην Κριμαία, και έτσι πλέον στην αυτόνομη Δημοκρατία της Κριμαίας, της νότιας Ρωσίας. Ο Chafer δίνει μια ελαφρώς διαφορετική εκδοχή, ότι ένας από τους υπαλλήλους του άκουσε για το τηλεσκόπιο και ξεκίνησαν τις διαπραγματεύσεις. Όπως και να ‘χει όμως η ομάδα κατέληξε στο ραδιοτηλεσκόπιο της Γεβπατορίγια. Οι Ουκρανοί εμφανίστηκαν δεκτικοί στην ιδέα, καθώς σύμφωνα με τον Dutil ήταν μάλλον χαρούμενοι στην προοπτική να λάβουν μερικά χρήματα για τη λειτουργία της εγκατάστασης. Η ομάδα μεγάλωσε με την προσθήκη του Alexander Zaitsev, ενός φιλόδοξου αστρονόμου από τη Ρωσική Ακαδημία Επιστημών, ο οποίος είχε χρησιμοποιήσει και στο παρελθόν το μηχάνημα για να μελετήσει ορισμένους πλανήτες και αστεροειδείς. Είχε όμως κι ένα γνήσιο ενδιαφέρον για το πρόγραμμα αναζήτησης εξωγήινης νοημοσύνης (SETI). Έτσι συμφώνησε να επιβλέψει τη μετάδοση της «Κοσμικής Κλήσης» από την Ουκρανία.

Οι… διπλωματικές παράμετροι

Αξιοσημείωτο είναι μάλιστα ότι Zaitsev έπρεπε να δοκιμάσει και τις ικανότητές του στη διπλωματία. Το 1999 οι μνήμες του Ψυχρού Πολέμου ήταν νωπές, ενώ λίγα χρόνια είχαν περάσει από τους αμερικανικούς βομβαρδισμούς στη Σερβία. Η ουκρανική πόλη «ήταν στη μέση του πουθενά. Είναι μια βάση που χρησιμοποιούταν για την ανίχνευση ρωσικών δορυφόρων οι οποίοι ήταν απαραίτητοι για την επικοινωνία υποβρυχίων έξω από τη Σεβαστούπολη. Ήταν μια ιδιαιτέρως ευαίσθητη στρατιωτική βάση», θυμάται ο Chafer. Έτσι ήταν μάλλον περίεργο η ομάδα που θα επισκεπτόταν την Γεβπατορίγια να καθοδηγείται από Αμερικανούς. Ένας όμως από την εταιρεία Team Encounter ήταν Ρουμάνος κι ένα άλλο μέλος της ομάδας ήταν Δανός. Έτσι ο Zaitsev «αποφάσισε» πως η ομάδα της «Κοσμικής Κλήσης» θα συγκροτούταν από «μια ρουμανική και δανέζικη επιτροπή με δύο αμερικανούς παρατηρητές»! Με τα τεχνάσματα του Zaitsev, η ομάδα κατόρθωσε να χρησιμοποιήσει ένα από τους ελάχιστους τότε ραδιοπομπούς που θα μπορούσαν να στείλουν ένα μήνυμα σε αστρικά συστήματα δεκάδες έτη φωτός μακριά. Αν και δεν ήταν η πρώτη προσπάθεια αποστολής μηνύματος σε εξωγήινους πολιτισμούς, η συγκεκριμένη ήταν σίγουρα η πιο φιλόδοξη. Σε αντίθεση με ένα μήνυμα που στάλθηκε το 1974 και θα χρειαζόταν εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια να φτάσει και σε αντίθεση με τα μηνύματα που κουβαλούσαν τα διαστημικά σκάφη Voyagers 1 και 2 και τα οποία είναι μάλλον απίθανο να εντοπιστούν ποτέ, η «Κοσμική Κλήση» εστάλη απευθείας σε κοντινά άστρα.

Το περιεχόμενο του συστήματος επικοινωνίας των δύο επιστημόνων

Το «αλφαβητάρι» είναι ένα συμβολικό σύστημα που κατέστρωσαν οι Dutil και Dumas και με τη βοήθειά του ο παραλήπτης μπορεί να διαβάσει τις ερωτήσεις και να δώσει απαντήσεις. Σύμφωνα με τον κοινωνικό επιστήμονα στο ινστιτούτο SETI της Καλιφόρνιας, Douglas Vakoch, το σύστημά των δύο αντρών είχε «μια συνθετότητα και ένα βάθος άνευ προηγουμένου στα διαγαλαξιακά μηνύματα». Το μήνυμα μεταδόθηκε σε ψηφιακή μορφή, των 370.967 bit, δηλαδή της στοιχειώδους μονάδας πληροφορίας που μπορεί να έχει τιμή 0 ή 1. Τα πρώτα 128 bits είναι άσσοι, ενώ ακολουθεί μια μακροσκελής ακολουθία μηδενικών. Κατόπιν γίνεται πιο περίπλοκο: Πολλοί θα αναρωτηθούν τι μπορεί να κάνει κάποιος εξωγήινος με την παραπάνω ακολουθία. Οι Dumas και Dutil ελπίζουν ότι οι παραλήπτες του μηνύματος θα αντιληφθούν ότι τα bits μπορούν να αναδιαταχθούν σε μια σειρά σελίδων με 127 pixels σε κάθε πλευρά. Η σωστή τοποθέτηση των πρώτων 16.129 bits σε ένα τετράγωνο 127 bits κάθε πλευράς θα αποδώσουν το ακόλουθο μοτίβο: Κι εάν οι εξωγήινοι διαιρέσουν το 370.967 με το 16.129, θα πάρουν τον αριθμό 23. Αυτό, σύμφωνα με τους δύο επιστήμονες, θα τους δείξει ότι το μήνυμα αποτελείται από 23 σελίδες.

Τι κρύβουν οι εικόνες

Όσο για το τι δείχνει η παραπάνω εικόνα, στην πραγματικότητα πρόκειται για απλούστατες έννοιες. Ξεκινώντας από τον Freudenthal ο οποίος υποστήριζε ότι τα απλά μαθηματικά είναι το πιο αμοιβαίως κατανοητό θέμα από εξελιγμένα μυαλά άλλων πλανητών, οι Dutil και Dumas εξηγούν στην πρώτη σελίδα το αριθμητικό μας σύστημα. Το πρώτο μισό παραθέτει τους αριθμούς από το 1 έως το 20 σε τρεις μορφές. Παράλληλα, υπάρχει ένα σύμβολο ισότητας. Το δεύτερο κάτω μισό της σελίδας παραθέτει τους πρώτους αριθμούς από το 2 μέχρι το 89 και τον μεγαλύτερο γνωστό πρώτο αριθμό το 1999, δηλαδή το 2^3.021.377-1. Στις επόμενες σελίδες, παρουσιάζονται οι βασικές αριθμητικές πράξεις, κλάσματα, αρνητικοί αριθμοί, η ιδέα των μεταβλητών και το «π» μαζί με το Πυθαγόρειο θεώρημα. Ακολουθούν οι πλανήτες του ηλιακού μας συστήματος με τη Γη να ξεχωρίζει, η μοριακή δομή του εδάφους, του νερού και του αέρα (με αναφορές στα πρωτόνια και νετρόνια των ατόμων), μια αναπαράσταση του ανδρικού και γυναικείου σώματος με πληροφορίες για τη μάζα και το μέγεθος του, αλλά τα νουκλεοτίδια του γήινου DNA. Στην τελευταία σελίδα, απλά ζητείται μιαν… απάντηση. Τα σύμβολα μοιάζουν… «ιερογλυφικά» εκ προθέσεως μιας και οι δύο επιστήμονες τα σχεδίασαν έτσι ώστε να είναι ανθεκτικά στην εξασθένηση του σήματος. Μάλιστα, για μεγαλύτερη σιγουριά ο κώδικας εστάλη 3 φορές σε κάθε αστρικό σύστημα-στόχο.

Πώς ξέρουμε ότι οι εξωγήινοι θα καταλάβουν το μήνυμα

Μια τέτοια προσέγγιση είναι φανερό πως θεωρεί ως δεδομένες ορισμένες παραμέτρους, καθώς κάποιος θα μπορούσε να ρωτήσει πράγματα όπως: «Κι αν οι εξωγήινοι δεν αντιληφθούν ότι πρόκειται  για φωτογραφίες;» ή «εάν δεν έχουν όραση» ή «δεν γνωρίζουν την αναπαράσταση σε δύο διαστάσεις»; «Είναι απολύτως κατανοητό ότι οι εξωγήινοι και οι άνθρωποι θα κατέχουν τις ίδιες βασικές επιστημονικές έννοιες με ριζικά διαφορετικούς τρόπους που ποτέ δεν θα καταλάβουμε ο ένας τον άλλο», λέει ο Vakoch, ενισχύοντας το σκεπτικισμό. Ωστόσο, πάντα θα υπάρχει αυτό το ρίσκο. «Πρέπει να κάνουμε ορισμένες παραδοχές», παραδέχτηκαν οι Dutil και Dumas, δίχως όμως να το βάζουν κάτω.

Τι άλλο περιείχε το μήνυμα

Για την ιστορία αξίζει να σημειωθεί ότι μετά τον «κώδικα επικοινωνίας» που συνέγραψαν οι δύο επιστήμονες, ακολούθησαν άλλα υλικά, όπως γραπτά μηνύματα, ζωγραφιές, αλλά και φωτογραφίες από ανθρώπους σε ολόκληρο τον κόσμο οι οποίο συνεισέφεραν ένα μικρό ποσό για να υποστηρίξουν το σχέδιο. Επιπλέον, η εκπομπή περιείχε ένα βίντεο, φωτογραφίες των σημαιών των χωρών, ακόμη και… το τραγούδι «Starman» του David Bowie! Η διαφορά όμως είναι ότι το «αλφαβητάρι» των Dutil και Dumas εστάλη σε πολύ αργό ρυθμό της τάξης των 100 bits ανά δευτερόλεπτο (ενδεικτικά ένα WiFi router στέλνει γύρω στα 2 δισ. bits ανά δευτερόλεπτο) προκειμένου να μεγαλώσουν οι πιθανότητες καθαρής αποστολής. Τα υπόλοιπα εστάλησαν με ταχύτητα 2.000 bits ανά δευτερόλεπτο προκειμένου να γλύτωσουν σε χρόνο και χρήμα. Χάρη στην αργή ταχύτητα αποστολής είναι εξαιρετικά πιθανό ο κώδικας των 23 σελίδων να παραμείνει ευανάγνωστος ακόμη και μετά από ταξίδι από 50 έως 70 χρόνια. Με λίγα λόγια, οι 23 αυτές σελίδες είναι το βασικό μήνυμα που ελπίζουμε οι εξωγήινοι να λάβουν!

Πού στείλαμε το μήνυμα

Η ομάδα της «Κοσμικής Κλήσης» επέλεξε 9 άστα τα οποία μεταξύ άλλων είναι παρόμοια με τον Ήλιο, ορατά από την Γεβπατορίγια και εντός του γαλαξία μας. Σήμερα, 3 από αυτά τα αστρικά συστήματα είναι γνωστό πως έχουν πλανήτες. Το μήνυμα θα φτάσει το νωρίτερο στον πρώτο στόχο, γύρω στο 2044.

Κάναμε καλά και το στείλαμε;

Η προσπάθεια της ομάδας πίσω από την «Κοσμική Κλήση» επαναφέρει για άλλη μια φορά το ερώτημα εάν είναι καλή ιδέα να «φωνάζουμε» στο σύμπαν, διαλαλώντας την παρουσία μας. Πολλοί έχουν ενστάσεις ως προς αυτό μιας και λαμβάνουμε ορισμένα ρίσκα. Ακόμη και οι φιλικές επαφές μεταξύ διαφορετικών πολιτισμών στη Γη έχουν οδηγήσει στην αποσταθεροποίηση του λιγότερου ανεπτυγμένου. Μάλιστα, η Εθνική Διαστημική Υπηρεσία της Ουρκανίας, όπως ονομαζόταν τότε, είχε θορυβηθεί τόσο ώστε να σταματήσει τη μετάδοση το 1999 αφότου το μήνυμα είχε σταλεί στο πρώτο άστρο της λίστας-στόχων. Σύμφωνα με τον Zaitsev, η υπηρεσία είχε θορυβηθεί από την προσοχή του Τύπου στο όλο σχέδιο. Επιπλέον, πίστευαν ότι η μετάδοση «ήταν πολύ επικίνδυνη για τους γήινους και πως οι αμερικανικοί σταθμοί στο διάστημα είχαν αρνηθεί να κάνουν τη μετάδοση της Κοσμικής Κλήσης», όπως είχε δηλώσει ο ίδιος. Έτσι σταμάτησαν  την εκπομπή, αναγκάζοντας τον Zaitsev να σπεύσει στο Κίεβο και μετά από προσπάθεια να πείσει για τη συνέχιση της μετάδοσης στις 30 Ιουνίου του 1999.

Ο απολογισμός

Σε αντίθεση με ό,τι θα υπέθετε, κάποιος το σχέδιο της «Κοσμικής Κλήσης» δεν ήταν ιδιαίτερα ακριβό. Ο Chafer υπολογίζει ότι τα άμεσα έξοδα ήταν περίπου 50.000 δολάρια, κι άλλα 50.000 δολάρια ήταν τα έμμεσα κόστη. Τα περισσότερα χρήματα συγκεντρώθηκαν από μικρές δωρεές. Αυτό είναι το θετικό της όλης προσπάθειας. Το αρνητικό σε σχέση με την ιδιωτική πρωτοβουλία είναι ότι το μήνυμα δεν έχει αρχειοθετηθεί ικανοποιητικά. Δεν μπορεί να αποκλειστεί μάλιστα η πιθανότητα να λάβουμε κάποια απάντηση μετά το 2050 και να μην γνωρίζουμε τι.. στείλαμε! Παρόλα αυτά, εάν λάβουμε κάποια απάντηση, θα έχουμε το εκπληκτικό φαινόμενο το μήνυμα να μην έχει σταλεί από κάποια μεγάλη κυβερνητική υπηρεσία, από συνασπισμό χωρών ή υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αλλά από μια ομάδα παθιασμένων ανθρώπων που υλοποίησαν ένα έργο επιπέδου… εργασίας Λυκείου! Δείτε όλα τα θέματα του Weekend