Η συγκλονιστική ιστορία της φωτογραφίας που άλλαξε το πρόσωπο του AIDS

To Νοέμβριο του 1990 το περιοδικό LIFE δημοσιεύει τη φωτογραφία ενός νεαρού άντρα, του David Kirby, που πεθαίνει χτυπημένος από το AIDS. Με βλέμμα χαμένο και μορφή αποστεωμένη ο David «σβήνει» πλαισιωμένος από την οικογένειά του που θρηνεί. Η φωτογραφία του Kirby στο νεκροκρέβατο, την οποία τράβηξε η φοιτήτρια δημοσιογραφίας Therese Frare, έμελε να γίνει το στιγμιότυπο που θα άλλαζε τον τρόπο που έβλεπε ο κόσμος την αρρώστια, σε μια δεκαετία που εκατομμύρια άνθρωποι είχαν προσβληθεί από τον ιό HIV. Η φωτογραφία της Frare κέρδισε το 1990 το βραβείο του World Press Photo, αλλά ήρθε για τα καλά στο προσκήνιο δύο χρόνια αργότερα όταν η εταιρεία Benetton αποφάσισε να τη χρησιμοποιήσει σε μία καμπάνιά της. Οι αντιδράσεις ήταν πολλές και η οργή που ξέσπασε μεγάλη. Από τη μία ήταν οι Καθολικοί, που υποστήριζαν ότι η φωτογραφία περίπαιζε την εικόνα της Παναγίας που κρατάει το Χριστό μετά τη σταύρωση και από την άλλη οι ακτιβιστές που υποστήριζαν ότι η εταιρεία εμπορευματοποιούσε το θάνατο για να πουλήσει περισσότερα μπλουζάκια. Ο φιλανθρωπικός οργανισμός «Terrence Higgins Trust» ζήτησε να απαγορευτεί άμεσα η καμπάνια και γνωστά περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας όπως η Elle, η Vogue και η Marie Claire αρνούνταν να τη φιλοξενήσουν στις σελίδες της.

Το 2014 το περιοδικό βρήκε τη φωτογράφο και μέσα από τα μάτια της ο κόσμος γνώρισε ξανά την ιστορία του David και το χρονικό της συγκλονιστικής φωτογραφίας. Η Frare αποφοίτησε από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο τον Ιανουάριο του 1990. «Αμέσως ξεκίνησα εθελοντική εργασία στο “Pater Noster House”, ένα νοσοκομείο με ασθενείς με AIDS. Το Μάρτιο άρχισα να τραβάω φωτογραφίες το προσωπικό και συγκεκριμένα έναν εργαζόμενο, τον Peta, που φρόντιζε τον David και άλλους ασθενείς» είχε πει στο LIFE. O David Kirby γεννήθηκε και μεγάλωσε σε μια μικρή πόλη στο Οχάιο. Ακτιβιστής για τα δικαιώματα των ομοφυλόφιλων μαθαίνει στις αρχές του 1980 ότι πάσχει από AIDS. Έρχεται σε επαφή με τους γονείς του και τους ρωτάει αν μπορεί να γυρίσει στο πατρικό του. Ήθελε, όπως είχε πει, να πεθάνει πλαισιωμένος από την οικογένειά του. Οι Kirbys καλωσόρισαν το γιο τους πίσω. Ο Peta, ο φροντιστής του David, ήταν ένας ιδιαίτερα δύστροπος χαρακτήρας, λέει η Frare, «αλλά ταυτόχρονα ένας από τους πιο θαυμάσιους ανθρώπους που έχω ποτέ γνωρίσει».

Τις τελευταίες ώρες του David η φωτογράφος βρισκόταν στο νοσοκομείο. «Έμεινα έξω από το δωμάτιο του David, όταν η μητέρα του βγήκε και μου είπε ότι η οικογένεια ήθελε να απαθανατίσω τον αποχαιρετισμό στο γιο της. Πήγα και στάθηκα αμίλητη στη γωνία του δωματίου, ίσα που κουνιόμουν και ανέπνεα, φωτογραφίζοντας αυτό που συνέβαινε» λέει η Frare. «Μετά ήξερα, ήμουν σίγουρη, ότι κάτι πραγματικά συγκλονιστικό είχε συμβεί σε αυτό το δωμάτιο, μπροστά στα μάτια μου», λέει πηγαίνοντας πίσω στο χρόνο. Η Theresa, λίγο πριν πεθάνει ο David, τον είχε ρωτήσει αν θα τον ενοχλούσε που θα τον φωτογράφιζε. «Είμαι εντάξει» της είχε πει «αρκεί αυτό να μην γίνει για προσωπικό όφελος». «Μέχρι σήμερα δεν παίρνω λεφτά για τις φωτογραφίες που βγάζω» λέει η Frare. «Ο David ήθελε ο κόσμος να μάθει πόσο καταστροφικό ήταν το AIDS για τις οικογένειες των ασθενών. Ειλικρινά πιστεύω ότι δεν μπορούσε να αντιληφθεί τον αντίκτυπο που θα είχε αυτή η φωτογραφία», λέει. Σταματά και γελά. «Ακόμα και εγώ τότε έλεγα “Ποιος θα δει αυτή τη φωτογραφία εξάλλου;”». Ο David πέθανε τον Απρίλιο του 1990, στην ηλικία των 32. Τα τελευταία 20 χρόνια τη συγκεκριμένη φωτογραφία έχουν δει δισεκατομμύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσμο, καθώς αναπαράχθηκε από εφημερίδες, περιοδικά και τηλεοπτικές εκπομπές παγκοσμίως, που εστίαζαν όχι μόνο στη φωτογραφία αλλά και στις διαμάχες που προκάλεσε. Η καμπάνια της Benetton με τη φωτογραφία του David λίγο πριν αφήσει την τελευταία του πνοή βρήκε υποστηρικτές και πολέμιους. «Ποτέ δεν είχαμε ενδοιασμούς για τη δημοσιοποίηση της φωτογραφίας του γιου μας» είπε η μητέρα του Kirby, Kay, στο LIFE. «Αυτό που με εξόργιζε ήταν όλοι αυτοί που θεωρούσαν εξωφρενικό αυτό που είχε συμβεί, ενώ δεν ήξεραν τίποτα για εμάς ή για τον David. Ο γιος μου στο τέλος του δεν μπορούσε καν να τραφεί», λέει , περιγράφοντας με αυτό τον γλαφυρό τρόπο μία από τις παρενέργειες της αρρώστιας. Και συνεχίζει: «Πιστεύαμε ότι ήταν η κατάλληλη στιγμή για να δει ο κόσμος την ωμή αλήθεια για το AIDS, και αν η Benetton μπορούσε να μας βοηθήσει, καλώς. Αυτή η διαφήμιση ήταν η τελευταία ευκαιρία να δει ο κόσμος τον David, μία απόδειξη ότι κάποτε ήταν ανάμεσά μας, κοντά μας».

Η παράξενη τροπή της μοίρας Ο Peta, ο άνθρωπος που στάθηκε στο πλευρό του David και τον φρόντισε καλύτερα και από οικογένεια μέχρι και την τελευταία του πνοή, νόσησε και αυτός από AIDS. Η Frare συνειδητοποίησε κάποια στιγμή ότι είχε περάσει πολλές ώρες κάνοντας παρέα με τον Peta, απ’ ότι με τον David. Για δύο ολόκληρα χρόνια τον τράβαγε φωτογραφίες μέχρι που πέθανε το 1992. «Ήταν ένας φανταστικός άνθρωπος. Ένας άνθρωπος πολύ δυνατός, που μπορούσε να ανταπεξέλθει σε όλες τις δυσκολίες», λέει στο LIFE με τρεμάμενη φωνή.

Η οικογένεια του David στάθηκε στο πλευρό του Peta σε όλο τον αγώνα που έδινε κατά του AIDS. Πώς θα μπορούσε να συμπεριφερθεί διαφορετικά στον άνθρωπο που στάθηκε σαν κερί αναμμένο στον άρρωστο γιο τους; Όπως εκείνος φρόντισε τον David, συζήτησε μαζί του, τον κράτησε τις τελευταίες του στιγμές, προσπαθούσε να απαλύνει τον πόνο του, έτσι και αυτοί έγιναν το στήριγμά του. «Δεν είχαμε ούτε για μια στιγμή καμία αμφιβολία. Θα τον φροντίζαμε» λέει η μητέρα του David, Kay και περιγράφει τον άκαρδο τρόπο που του συμπεριφέρονταν κατά τη διάρκεια της νοσηλείας του. «Πληγωνόμασταν όταν βλέπαμε πώς του συμπεριφέρονταν. Ακόμα και ο άνθρωπος που του έφερνε τον κατάλογο με το φαγητό δεν τον πλησίαζε, φοβούμενος ότι θα μολυνθεί, του διάβαζε τα φαγητά από την πόρτα του δωματίου. Τότε ορκιστήκαμε ότι θα βοηθήσουμε στη ζωή μας τους ασθενείς του AIDS να μην περάσουν τέτοιες καταστάσεις» λέει.

Ο μεγάλος ντόρος με τη διαφήμιση της Benetton διέλυσε την ψυχολογία της φωτογράφου. Ποτέ όμως δεν θα ξεχάσει τα λόγια του πατέρα του David, Bill. «Η Benetton δεν μας χρησιμοποίησε ούτε μας εκμεταλλεύτηκε. Εμείς τη χρησιμοποιήσαμε. Εξαιτίας της η φωτογραφία σου ταξίδεψε σε όλο τον κόσμο και αυτό ήταν που ήθελε ο David.

Δείτε όλα τα θέματα του Weekend