Είναι γεγονός ότι οι όμορφες γωνιές της Κρήτης είναι πραγματικά ανεξάντλητες. Τι να πρωτοπεί κανείς για τα γραφικά της χωριουδάκια, τις ονειρικές ακρογιαλιές, τα απίστευτα φυσικά τοπία, την τοπική γαστρονομία και φυσικά τους φιλόξενους κατοίκους της. Κάθε φορά που την επισκέπτεται κανείς ανακαλύπτει και κάτι καινούριο, κάνοντάς τον να την επιλέγει ξανά και ξανά για τις ευχάριστες εκπλήξεις που προσφέρει στους επισκέπτες της.

Μία από αυτές βρίσκεται και στο χωριό των Ζωνιανών, στο νομό Ρεθύμνου, (43 χλμ. από το Ηράκλειο και 52 χλ. από το Ρέθυμνο). Ο λόγος για το σπήλαιο του Σφενδόνη ή Σφεντόνη, ή όπως το αποκαλούν οι ντόπιοι «Η Τρύπα του Σφεντόνη», ένα πραγματικό κόσμημα όχι μόνο για τον νομό, αλλά για ολόκληρη την Κρήτη.

«Όποιος της φύσης τσ’ ομορφιές θέλει να καμαρώνει στα Ζωνιανά να ‘ρθεί να δει την τρύπα του Σφεντόνη», αναφέρουν οι κάτοικοι των Ζωνιανών, οι οποίοι δεν έχουν και άδικο.

Το σπήλαιο συναντάται στην είσοδο του χωριού και κατά κάποιον τρόπο «καλωσορίζει» τους επισκέπτες του με τον πιο ιδιαίτερο και εντυπωσιακό τρόπο: την απαράμιλλη και πλούσια φυσική ομορφιά του.

Σύμφωνα με την ανασκαφική έρευνα το σπήλαιο χρησιμοποιήθηκε ως εποχική κατοικία κατά την Πρωτομινωική εποχή, ενώ συνεχίστηκε και κατά την Ρωμαϊκή. Αξίζει να αναφερθεί, επίσης, ότι την περίοδο των επαναστάσεων το πρώτο τμήμα του λειτούργησε για τους επαναστάτες ως καταφύγιο.

Στο εσωτερικό του σπηλαίου με τον πλούσιο σταλακτιτικό και σταλαγμιτικό διάκοσμο, επικρατεί κατανυκτική ηρεμία η οποία διαταράσσεται μόνο από τον ήχο των σταγόνων του νερού, οι οποίες με την πάροδο του χρόνου σμιλεύουν τους εντυπωσιακούς σταλαγμίτες και σταλακτίτες που αντικρίζει ο επισκέπτης.

Αυτό, ωστόσο, που το κάνει ιδιαιτέρως ξεχωριστό είναι η σπάνια έγχρωμη λιθωματική «διακόσμησή» του, η οποία δεν μπορεί να κρυφτεί ούτε από το σκοτεινό περιβάλλον του σπηλαίου.

Μιλώντας με νούμερα, το σπήλαιο του Σφενδόνη είναι ένα από τα μεγαλύτερα της χώρας, με την επιφάνειά του να απλώνεται σε 3.400 μέτρα και το μήκος του να μετρά 145 μέτρα, ενώ στα 270 μέτρα της διαδρομής του υπάρχουν ογκώδεις κολώνες που δημιουργούν δαιδαλώδη διαμερίσματα.

Τέλος, το σπήλαιο αποτελεί μέρος του Φυσικού Πάρκου Ψηλορείτη, το οποίο ανήκει στο Ευρωπαϊκό δίκτυο Γεωπάρκων, ένα δίκτυο προστατευόμενων περιοχών με ιδιαίτερη γεωλογική κληρονομιά που τελεί υπό την αιγίδα της UNESCO.