«Σα βγεις στον πηγαιμό για την Ιθάκη, να εύχεσαι να ‘ναι μακρύς ο δρόμος, γεμάτος περιπέτειες, γεμάτος γνώσεις» έγραψε ο Κωνσταντίνος Καβάφης ενώ την έννοια της επιστροφής στην πατρίδα εξύμνησε ο Όμηρος στην Οδύσσεια. Χιλιάδες χρόνια μετά και γνωρίζοντας τη μεγάλη διαδρομή που θα χρειαζόταν να διανύσει ώστε η Τεχνητή Νοημοσύνη να συναντήσει την Αρχαία Ελλάδα ο Γιάννης Ασσαέλ σχεδίασε τη δική του «Ιθάκη».
Το μοντέλο «Ιθάκη» είναι το πρώτο νευρωνικό δίκτυο που χάρη στην Τεχνητή Νοημοσύνη αποκαθιστά το κείμενο κατεστραμμένων αρχαίων επιγραφών ενώ παράλληλα προσδιορίζει τον τόπο και τη χρονολογία που γράφτηκαν.
Δημιουργός της είναι ο μόλις 31 ετών Έλληνας εφευρέτης Γιάννης Ασσαέλ ο οποίος ζει τα τελευταία χρόνια στο Λονδίνο και εργάζεται ως Staff Research Scientist στην Google DeepMind στον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης.
Ο Γιάννης Ασσαέλ βρίσκεσαι στην Ευρωπαϊκή λίστα του «MIT» με τους διακεκριμένους εφευρέτες κάτω των 35 ετών της Ευρώπης (MIT Innovators Under 35 Europe) και κατάφερε να βάλει τη χώρα μας στο εξώφυλλο του επιστημονικού περιοδικού Nature.
«Πάντα ένιωθα έλξη προς τον τομέα της τεχνολογίας»
«Νιώθω μεγάλη τιμή και περηφάνια ως Έλληνας που βρίσκομαι στη λίστα του MIT με τους εξέχοντες ευρωπαίους εφευρέτες! Ταυτόχρονα, αισθάνομαι ευγνωμοσύνη προς τους συνεργάτες μου με τους οποίους έχω συνεργαστεί όλα αυτά τα χρόνια» τονίζει μιλώντας στο Newsbeast o Γιάννης Ασσαέλ.
«Η δημιουργικότητα, η κατανόηση και η επίλυση προβλημάτων, παράλληλα με εθελοντικές δράσεις και η ανάγκη για κοινωνική προσφορά είναι χαρακτηριστικά που με ακολουθούσαν από μικρή ηλικία.
Πάντα ένιωθα έλξη προς τον τομέα της τεχνολογίας, πιστεύοντας ότι παρέχει εργαλεία με τα οποία θα μπορούσαμε να αυτοματοποιήσουμε την επίλυση προβλημάτων, και ιδιαίτερα την επίλυση κοινωνικών θεμάτων.
Ανακαλύπτοντας τις δυνατότητες του τομέα της Τεχνητής Νοημοσύνης, συνειδητοποίησα ότι παρέχονται ακόμη περισσότερες ευκαιρίες για την επίτευξη λύσεων. Όπως ο κλάδος της Τεχνητής Νοημοσύνης προσφέρει ερευνητικά εργαλεία για να δημιουργήσουμε καινοτομίες με θετικό κοινωνικό απόηχο σε μεγαλύτερη κλίμακα, αντίστοιχα ”εργαλεία” θέλω να πιστεύω ότι προσφέρουν και οι εν λόγω τίτλοι» σημειώνει.
– Πώς η «Ιθάκη» αποκαθιστά τα αρχαία ελληνικά κείμενα σε κατεστραμμένες επιγραφές; Σε τι ποσοστό «πετυχαίνει» το αποτέλεσμα;
Η εμφάνιση της γραφής αποτελεί κομβικό γεγονός στην ανθρώπινη ιστορία, κρίσιμο για την κατανόηση φύσης μας και κόσμου γύρω μας. Πριν 2.500 και παραπάνω χρόνια, οι αρχαίοι Έλληνες άρχισαν να γράφουν σε πέτρα, αγγεία και χαλκό, από μισθώσεις και νόμους μέχρι ημερολόγια και χρησμούς, προσφέροντας μας με αυτόν τον τρόπο μια λεπτομερή εικόνα της Μεσογείου. Πολλά από αυτά τα διασωθέντα κείμενα βρίσκονται σε επιγραφές, οι οποίες έχουν υποστεί αλλεπάλληλες φθορές στο πέρασμα των αιώνων – κομμάτια τους έχουν καταστραφεί, ενώ άλλες φορές έχουν μετακινηθεί από την αρχική τους θέση. Σύγχρονες χρονολογικές τεχνικές, όπως η ραδιοχρονολόγηση άνθρακα-14, δεν εφαρμόζονται σε αυτά τα υλικά, καθιστώντας τη μελέτη τους δύσκολη και χρονοβόρα.
Η Ιθάκη είναι το πρώτο μοντέλο Τεχνητής Νοημοσύνης για την α) αποκατάσταση κειμένου κατεστραμμένων επιγραφών και τον προσδιορισμό β) του τόπου και γ) της χρονολογίας γραφής τους.
Συγκεκριμένα, επιτυγχάνει ακρίβεια 62% στην αποκατάσταση κατεστραμμένων κειμένων, 71% ακρίβεια στην αναγνώριση του τόπου γραφής και μπορεί να χρονολογήσει κείμενα, που γράφτηκαν 2500 χρόνια πριν, εντός 30 ετών από το εύρος ημερομηνιών που δίνουν οι Ιστορικοί.
Το πιο ενθαρρυντικό αποτέλεσμα της έρευνάς μας είναι ότι οι Ιστορικοί με τους οποίους συνεργαστήκαμε είχαν 25% ακρίβεια όταν εργάζονταν μόνοι τους για την αποκατάσταση αρχαίων κειμένων. Όμως, χρησιμοποιώντας την Ιθάκη, η απόδοσή τους αυξήθηκε στο 72%, ξεπερνώντας την απόδοση της ίδιας της Ιθάκης, και δείχνοντας πόσο σημαντική είναι η συνεργασία ανθρώπου και Τεχνητής Νοημοσύνης στη μελέτη της ιστορίας.
Δείτε πως λειτουργεί η «Ιθάκη»:
– Ποιοι χρησιμοποιούν ήδη την «Ιθάκη» και πώς;
Είμαστε σε επαφή με Ιστορικούς σε όλο τον κόσμο και την Ελλάδα που χρησιμοποιούν την Ιθάκη, ενώ τους τελευταίους μήνες έχουν δημοσιευτεί τα πρώτα επιστημονικά άρθρα που κάνουν χρήση του μοντέλου μας για την ανάκτηση κατεστραμμένων κειμένων. Μόνο τον τελευταίο μήνα είχαμε περισσότερα από 500 διαφορετικά κείμενα προς ανάλυση στο ithaca.deepmind.com.
Την ίδια στιγμή, η Ιθάκη έχει μπει σε τουλάχιστον δύο σχολεία στο Βέλγιο όπου μετράμε πάνω από 180 μαθητές να χρησιμοποιούν το μοντέλο μας ως μέρος ενός μαθήματος που συνδυάζει την Ιστορία με την Τεχνητή Νοημοσύνη. Οι δράσεις αυτές, καθώς και ιδιαίτερα θετικά σχόλια από τους ειδικούς, αποτελούν κινητήρια δύναμη για τα επόμενά μας βήματα.
– Ήσουν ο «νόνος» της «Ιθάκης» πώς αποφάσισες να της δώσεις αυτό το όνομα;
Η Ιθάκη πήρε το όνομά της από την Οδύσσεια. Μαζί με την υπόλοιπη ομάδα, σκεφτήκαμε ότι είναι ένα όμορφο όνομα για την δουλειά μας καθώς έχει την έννοια της επιστροφής κάποιου στην προέλευσή του… και μάλλον επειδή γνωρίζαμε ότι θα είναι μακρύς ο δρόμος.
– Είσαι ο Έλληνας που έβαλε την Ελλάδα στο εξώφυλλο του Nature ποια τα συναισθήματά σου όταν το είδες με τα μάτια σου;
Έχουν περάσει 145 χρόνια από τότε που ο αρχαιολόγος H. Schliemann έφερε στο φως τα αρχαία ερείπια στο νησί της Ιθάκης. Τα νέα για αυτές τις ανακαλύψεις εμφανίστηκαν σύντομα στο σχετικά νέο περιοδικό τότε, το Nature, που στόχος του ήταν να φέρει κοντά τις θετικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες. Σήμερα το Nature είναι το πιο διακεκριμένο επιστημονικό περιοδικό, έχοντας δημοσιεύσει μεταξύ άλλων άρθρα του Κ. Δαρβίνου, του Α. Αϊνστάιν και το Στ. Χόκινγκ.
Στόχος μας ήταν επιστρέψουμε την Ιθάκη στον τόπο της. Το εξώφυλλο ήταν το τελευταίο βήμα, και εξ αρχής συμμετείχαμε ενεργά στην μορφοποίηση του καθώς θέλαμε να έχει έναν Ελληνικό χαρακτήρα.
Παρόλα αυτά με τον ανταγωνισμό ενός τέτοιου περιοδικού, δεν το περιμέναμε ότι θα επέλεγαν το άρθρο μας για το εξώφυλλο! Η συγκίνηση ήταν απερίγραπτη από όλη την ομάδα – στο σύνολο 34 ατόμων – και προσωπικά ακόμα μεγαλύτερη βλέποντας την χώρα μου στο εξώφυλλο. Είχαμε βρει την Ιθάκη μας, δημιουργώντας ένα καινούργιο διεπιστημονικό κλάδο και φέρνοντας τις θετικές και τις ανθρωπιστικές επιστήμες πιο κοντά.
– Ποιο είναι τελικά το χρέος των ερευνητών;
Ένας/μια ερευνητής/ρια βρίσκεται στην πρώτη γραμμή των εξελίξεων. Έτσι θεωρώ ότι είναι αναπόσπαστο κομμάτι της δουλειάς μας να ενημερώνουμε κατάλληλα το κοινωνικό σύνολο, και την ίδια στιγμή να αποτελούμε παράδειγμα για όλα τα μετέπειτα βήματα που απορρέουν από μια έρευνά. Έτσι αισθάνομαι ότι είναι χρέος μας ως ερευνητές να δημιουργούμε με γνώμονα το αίσθημα της κοινωνικής προσφοράς και ευθύνης.
Αυτό το συναίσθημα με έχει οδηγήσει σε κάθε έρευνα που έχω εκπονήσει, μεταξύ άλλων τις προεκτάσεις της Τεχνητής Νοημοσύνης στην Ιατρική και την Γονιδιωματική, μέχρι τον Πολιτισμό.
– Η Τεχνητή Νοημοσύνη αλλάζει τον κόσμο. Αποτελεί τελικά ή όχι «απειλή» για τον άνθρωπο;
Τα τελευταία χρόνια, έχουν σημειωθεί ραγδαίες εξελίξεις στα μοντέλα Τεχνητής Νοημοσύνης επεξεργασίας γλώσσας και διαλόγου, με αποκορύφωμα τους τελευταίους μήνες. Οι εξελίξεις αυτές οδηγούνται από την αύξηση της υπολογιστικής ισχύς, των ψηφιοποιημένων δεδομένων, και την έρευνα στον κλάδο των Νευρωνικών Δικτύων. Τα μοντέλα αυτά πλέον εκπαιδεύονται σε δεδομένα από όλο το Internet και «προσαρμόζονται» στην συνέχεια σε παραδείγματα σε μορφή διαλόγου. Οι εξελίξεις είναι πραγματικά εντυπωσιακές και βιώνουμε μια επανάσταση με προεκτάσεις και εργαλεία που μπορούν να βοηθήσουν μια πληθώρα διαφορετικών κλάδων.
Η τεχνολογία είναι ένα εργαλείο που η επιρροή του στη βελτίωση του βιοτικού μας επιπέδου είναι αδιαμφισβήτητη. Είναι στο χέρι μας να την χρησιμοποιήσουμε με τον τρόπο που θεωρούμε καλύτερο. Στο πλαίσιο αυτό θεωρώ ότι ως επιστήμονες πρέπει να είμαστε παράδειγμα και να καινοτομούμε με θετικό κοινωνικό αποτύπωμα.
– Τι έχεις να πεις στα νέα παιδιά που βλέπουν το μέλλον με αβεβαιότητα;
Κατά την διάρκεια των μεταπτυχιακών σπουδών μου, ο καθηγητής που μας έκανε Τεχνητή Νοημοσύνη και ήθελα να κάνω την πτυχιακή μου εργασία μαζί του, δεν μπορούσε να δεχθεί άλλους φοιτητές. Προσπάθησα να τον πείσω λέγοντας ότι δουλεύω σκληρά και μόνος μου, και το μόνο που ήθελα από αυτόν είναι μια ώρα κάθε δύο εβδομάδες. και τελικά δέχτηκε να δουλέψω μαζί του. Με αυτό τον καθηγητή μου αυτό έχουμε ιδρύσει μαι startup και σήμερα δουλεύουμε ακόμα μαζί.
Αισθανόμουν ότι είμαι στο κατάλληλο περιβάλλον και συνέχισα το διδακτορικό μου μαζί του. Παρόλα αυτά άλλαξα θέμα της έρευνάς μου πολλές φορές, κάτι που δεν ενδείκνυται. Το ένα από τα διαφορετικά πράγματα που δοκίμασα αποτέλεσε την έμπνευση που μας πήγε στην Google DeepMind.
Τέλος, ενώ δούλευα με την ομάδα αναγνώρισης φωνής της Google σε μια συζήτηση με μια φίλη μου Ιστορικό, αποφασίσαμε να χρησιμοποιήσουμε Τεχνητή Νοημοσύνη για την ανάκτηση κατεστραμμένων αρχαίων Ελληνικών κειμένων, και τον προσδιορισμό του τόπου και του χρόνου γραφής τους – κάτι που ήταν επαναστατικό για το έργο των Ιστορικών. Έπρεπε να μάθω ένα νέο επιστημονικό πεδίο, αλλά πάντα μου άρεσε να βρίσκω αφορμές για να επεκτείνω τις γνώσεις μου.
Μέσα από αυτά τα παραδείγματα, στο δικό μα ταξίδι ήταν ιδιαίτερα σημαντικό: α) να διεκδικώ αυτό που θέλω, β) να δοκιμάζω αντισυμβατικά πράγματα, και γ) να αναπροσαρμόζομαι γρήγορα.
– Σκέφτεσαι να επιστρέψεις στην Ελλάδα;
Φυσικά, όπως κάθε Έλληνας στο εξωτερικό! Παρόλα αυτά η Google DeepMind είναι ένα από τα πλέον διακεκριμένα ερευνητικά κέντρα στον κλάδο μου και αισθάνομαι πιο δημιουργικός από ποτέ.
Με τη ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου της Τεχνητής Νοημοσύνης και τις προεκτάσεις του, αισθάνομαι ότι είναι σημαντικό να στηρίξουμε ακόμα περισσότερο τα ερευνητικά κέντρα στην χώρα μας, ειδικά όταν βλέπουμε έμπρακτα ότι η Τεχνητή Νοημοσύνη έχει τόσες ενδιαφέρουσες εφαρμογές στην Ιστορία και τον Πολιτισμό της Ελλάδας.
Λίγα λόγια για τον Γιάννη Ασσαέλ
Ο Γιάννης Ασσαέλ είναι μόλις 31 ετών και Staff Research Scientist στην Google DeepMind στον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης. Το 2013 αποφοίτησε από το τμήμα Εφαρμοσμένης Πληροφορικής του Πανεπιστημίου Μακεδονίας και έχει διακριθεί στους «Innovators Under 35» από το περιοδικό MIT Technology Review και στους «Forbes’ 30 Under 30» εξέχοντες επιστήμονες της Ευρώπης.
Μετά το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας με πλήρεις υποτροφίες συνέχισε τις σπουδές του για MSc in Computer Science στο University of Oxford, όπου διακρίθηκε με το Tony Hoare Prize για την καλύτερη επίδοση στο έτος του και για MRes in Machine Learning στο Imperial College London. Το 2016, όπως εξηγεί επέστρεψε στο University of Oxford για διδακτορικό στον κλάδο της Τεχνητής Νοημοσύνης με πλήρη υποτροφία της Oxford – Google DeepMind Graduate Scholarship. Μέσα στο πρώτο έτος των σπουδών του, μετά από μια σειρά από ακαδημαϊκές αναγνωρίσεις και επιχειρηματικές επιτυχίες, ξεκίνησε ως ερευνητής στην Google DeepMind.
Μεταξύ άλλων οι συνεισφορές του επιστημονικού του έργου περιλαμβάνουν την οπτικοακουστική αναγνώριση ομιλίας, την σύνθεση φωνής για ασθενείς με ALS, την επικοινωνία συστημάτων Τεχνητής Νοημοσύνης, και την χρήση Τεχνητής Νοημοσύνης για τον πολιτισμό και τη μελέτη κατεστραμμένων αρχαίων Ελληνικών κειμένων.
Σε όλο αυτό το διάστημα, η έρευνά του έχει κεντρίσει πολλές φορές το ενδιαφέρον των ΜΜΕ (BBC, Reuters, The Times, Financial Times), έχει παρουσιαστεί στο εξώφυλλο του επιστημονικού περιοδικού Nature και εστιάζει σε καινοτομίες με θετική κοινωνική απήχηση.
- Τις φωτογραφίες παραχώρησε στο Newsbeast ο Γιάννης Ασσαέλ
