Πιονέροι εφευρέτες που είδαν τις δημιουργίες τους να υφαρπάζονται

Λέγεται συχνά ότι η Ιστορία γράφεται από τους νικητές, αν και υπάρχουν φορές που γράφεται στην πράξη από τους τυχερούς, τους καιροσκόπους και τους αμοραλιστές. Ο λόγος για εφευρέσεις που αποδόθηκαν εντελώς λανθασμένα σε άλλους, παρά τον κολοσσιαίο αντίκτυπό τους στην κοινωνία και την τεράστια δημοσιογραφική και ιστορική κάλυψή τους. Τα λάθη βέβαια μόνο αθώα δεν ήταν, μιας και συνήθως ο «πατέρας» εφευρέτης ήταν άγνωστος και έπεσε έτσι θύμα του βαρύ ονόματος του διεκδικητή και των διασυνδέσεών του. Ή η εφεύρεση πέρασε στα ψιλά στην εποχή της και «ανακαλύφθηκε» εκ νέου από τον κατοπινό οραματιστή της, συχνά εν αγνοία του. Όπως κι αν το δεις, δεν είναι παρά κατάφωρες κλεψιές της πατρότητας που αμαυρώνουν τόσο τον ανθρώπινο πολιτισμό όσο και την ίδια τη δουλειά του εφευρέτη που καρπώνεται τους κόπους άλλων…

Ηλεκτρικός λαμπτήρας – Εφευρέτης: Τζόζεφ Σουάν / Σφετεριστής: Τόμας Έντισον

Όποιον και να ρωτήσεις, θα σου πει χωρίς κόπο ότι ο Τόμας Έντισον εφηύρε τη λάμπα πυρακτώσεως και άλλαξε έτσι τον κόσμο. Τα τελευταία χρόνια έχει ξεκινήσει ωστόσο μια μεγάλη ιστορική προσπάθεια για να αποδοθούν τα οφειλόμενα στους εν αγνοία τους «συνεργάτες» του φοβερού πολυεφευρέτη Τόμας Έντισον, ο οποίος φαίνεται να έχει δανειστεί πάμπολλα σχέδια από άλλους. Ο Έντισον δεν εφηύρε κατά κανέναν τρόπο τον ηλεκτρικό λαμπτήρα, βελτίωσε απλώς τη λειτουργία του δανειζόμενος τα αυθεντικά σχέδια του βρετανού φυσικοχημικού Τζόζεφ Σουάν, ο οποίος είχε κατοχυρώσει τη λάμπα του με νήμα άνθρακα μια ολόκληρη δεκαετία πριν από το δίπλωμα ευρεσιτεχνίας του Έντισον το 1879. Ο Σουάν κέρδισε μάλιστα από τον Έντισον τη νομική μάχη για την πατρότητα του λαμπτήρα στα βρετανικά δικαστήρια, γινόμενος αναγκαστικός συνεργάτης στην εταιρία ηλεκτροδότησης του Έντισον. Στον απόηχο της διαμάχης, το αμερικανικό Γραφείο Ευρεσιτεχνιών κήρυξε άκυρη την πατέντα του Αμερικανού το 1883, όχι λόγω του Σουάν, αλλά επειδή παραέμοιαζε με τις βελτιώσεις που είχε επιφέρει στον πρώιμο ηλεκτρικό λαμπτήρα ένας άλλος αμερικανός εφευρέτης, ο Γουίλιαμ Σόιερ! Ω ναι, είχε κλέψει κι αυτόν…

Ηλεκτρική καρέκλα: Εφευρέτης: Άλφρεντ Σάουθγουικ / Σφετεριστής: Τόμας Έντισον

Είναι γεγονός ότι αν αρχίσουμε με τις «δανεισμένες» εφευρέσεις του Έντισον τελειωμό δεν θα έχουμε, μια μνεία αξίζει ωστόσο στη δολοφονική πορεία του πλέον διαβόητου μέσου εκτελέσεων στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού, της ηλεκτρικής καρέκλας, που έκανε το μαύρο της ντεμπούτο το 1890 για να απαλλάξει την κοινωνία από τον συζυγοκτόνο Γουίλιαμ Κέμλερ. Η ηλεκτρική καρέκλα είχε κατασκευαστεί από υπαλλήλους του Έντισον, καθώς ο εφευρέτης ήταν κάθετα αντίθετος στη θανατική ποινή και έψαχνε έτσι πιο ανθρώπινους τρόπους να θανατώνονται οι επικίνδυνοι εγκληματίες (από τον αποκεφαλισμό και τον στραγγαλισμό τουλάχιστον!). Ήταν όμως ο οδοντίατρος από τη Νέα Υόρκη, Άλφρεντ Σάουθγουικ, αυτός που κατέληξε πρώτος στην ιδέα της καρέκλας που τη διατρέχει ο ηλεκτρισμός. Ο γιατρός πειραματιζόταν για χρόνια με τον ηλεκτρισμό ως τρόπο αναισθησίας, προσπαθώντας να επιφέρει μούδιασμα στο στόμα για να κάνει πιο ανώδυνη τη δουλειά του. Όταν μια μέρα του 1881 είδε μια κατά λάθος ηλεκτροπληξία στο λιμάνι της Νέας Υόρκης, μια διεστραμμένη ιδέα γεννήθηκε στο μυαλό του: δημιούργησε μια συσκευή που περιλάμβανε τη γνωστή καρέκλα του οδοντίατρου και εφάρμοζε ηλεκτρισμό για την ανώδυνη εκτέλεση του φονιά. Ο Σάουθγουικ και ο βοηθός του καθήλωσαν στην καρέκλα πάμπολλα ζωάκια για να βρουν τα ιδανικά βολτ και όταν αντιμετώπισαν πρόβλημα με το ηλεκτρικό ρεύμα, απευθύνθηκαν στην εταιρία του Έντισον για βοήθεια. Παρά το γεγονός ότι εκείνος αρνήθηκε αρχικά, το ξανασκέφτηκε αργότερα…

Τυπογραφία: Εφευρέτης: Μπι Σενγκ / Σφετεριστής: Ιωάννης Γουτεμβέργιος

Είναι ευρύτερα γνωστό ότι το πρώτο μαζικά παραγόμενο βιβλίο ήταν η Βίβλος του Γουτεμβέργιου κάπου ανάμεσα στις αρχές και τα μέσα του 14ου αιώνα, που πήρε το όνομά της από τον «πατέρα» της μηχανικής εκτύπωσης Ιωάννη Γουτεμβέργιο. Στον γερμανό σιδερά και χρυσοχόο αποδίδεται η έλευση της εφεύρεσης που άλλαξε τον κόσμο, τα κινητά τυπογραφικά στοιχεία δηλαδή, παρά το γεγονός ότι τόσο το όραμα της μηχανικής εκτύπωσης όσο και τα ίδια τα κινητά στοιχεία είχαν ήδη εφευρεθεί από τον ολλανδό εκδότη Λαυρέντιο Κοστέρ! Αν και η εφεύρεση της τυπογραφίας προηγείται χρονικά των δυο τους και δεν ήταν εξάλλου καν ευρωπαϊκή υπόθεση. Μιας και η τυπογραφία χρησιμοποιούνταν εδώ και αιώνες στη μακρινή Κίνα (και την Κορέα), αφού τα κινητά στοιχεία υπήρχαν ήδη από το 1000 μ.Χ. και ήταν μια εφεύρεση ενός «παρακατιανού άντρα» (χωρίς επίσημο τίτλο δηλαδή), κάποιου Μπι Σενγκ. Μια πλήρης περιγραφή της συσκευής εκτύπωσης με κινητά στοιχεία συναντάται στο έργο ενός συγχρόνου του Μπι Σενγκ. Το 1313 εξάλλου το «Βιβλίο της Γεωργίας», ένα αξιοσημείωτα λεπτομερές ανθολόγιο της κινεζικής επιστημονικής γνώσης της εποχής, τυπώθηκε μαζικά με την εκσυγχρονισμένη εκδοχή της τυπογραφικής μηχανής του Σενγκ. Οι ιστορικοί αναγνωρίζουν σήμερα τον αναντίρρητο ρόλο του Γουτεμβέργιου στη διάδοση της τεχνολογίας και τη συνεισφορά του στο να γίνει προσβάσιμη στη Δύση, αλλά ως εκεί. Εφευρέτης της τυπογραφίας δεν ήταν με τίποτα…

Υπολογιστική μηχανή: Εφευρέτης: Βίλχελμ Σίκαρντ / Σφετεριστής: Μπλεζ Πασκάλ

Ήταν κάπου μεταξύ 1642-1644 όταν ο ανεπανάληπτος γάλλος μαθηματικός Μπλεζ Πασκάλ σχεδίασε και κατασκεύασε την «Πασκαλίνα» του, το πρώτο ποτέ κομπιουτεράκι του κόσμου. Παρά το γεγονός ότι η μηχανή του Πασκάλ μπόλιασε δημιουργικά τον κόσμο και ήταν η πρώτη που κυκλοφόρησε μαζικά, δεν ήταν η πρώτη του είδους της. Η τιμή ανήκει σε μια ακόμα πιο πολυχρηστική στη λειτουργία της μηχανή, το «Ρολόι που Υπολογίζει», του ολότελα άγνωστου γερμανού αστρονόμου Βίλχελμ Σίκαρντ, που το κατασκεύασε το 1623 εμπνευσμένος από τα «κόκκαλα του Νέπιερ». Η ικανότητα της μηχανής να εκτελεί περίπλοκους αστρονομικούς υπολογισμούς περιγράφηκε μάλιστα λεπτομερώς στην επιστολογραφία του Σίκαρντ με τον φημισμένο συνάδελφό του Γιοχάνες Κέπλερ, με τον οποίο και συνδεόταν με βαθιά εκτίμηση και φιλία. Το «Ρολόι που Υπολογίζει» μπορούσε να εκτελεί τις βασικές μαθηματικές πράξεις μέχρι και εξαψήφια νούμερα, ενώ με την προσθήκη πρόσθετων οδοντωτών τροχών οι πράξεις γίνονταν ολοένα και πιο περίπλοκες. Παρά το γεγονός ότι η αυθεντική συσκευή καταστράφηκε σε φωτιά κατά τη διάρκεια του Τριακονταετούς Πολέμου, κάτι που προσυπόγραψε την οριστική της λήθη, ομάδα ερευνητών κατάφερε να την αναβιώσει το 1960…

Φερμουάρ: Εφευρέτης: Γουίτκομπ Τζάντσον / Σφετεριστής: Ότο Σούντμπακ

Το γνωστό μας φερμουάρ κατοχυρώθηκε με δίπλωμα ευρεσιτεχνίας το 1914 από τον αμερικανοσουηδό ηλεκτρολόγο μηχανολόγο Ότο Γκίντεον Σούντμπακ που εργαζόταν στη Universal Fastener Company που έφτιαχνε καρφιά, βίδες, συνδετήρες και… φερμουάρ! Η συνεισφορά του στην ανθρωπότητα δεν θα ήταν δυνατή χωρίς το πρωτότυπο φερμουάρ που είχε σχεδιαστεί 20 χρόνια πρωτύτερα από έναν από τους ιδρυτές της εταιρίας που εργαζόταν ο δαιμόνιος σουηδός μετανάστης στις ΗΠΑ, η οποία το είχε ρίξει ήδη στην αγορά! Ο Γουίτκομπ Τζάντσον είχε ονομάσει την εφεύρεσή του κάπως σαν «κοπιτσο-θηλυκωτή», όταν την παρουσίασε στη Διεθνή Έκθεση του Σικάγο το 1893. Κανείς βέβαια δεν έμεινε με το στόμα ανοιχτό με το πρώιμο αυτό φερμουάρ που είχε την κακιά συνήθεια να ξεκουμπώνεται στα ξαφνικά. Ο εφευρέτης ένιωθε όμως αισιόδοξος για την εμπορική απήχηση της δημιουργίας του, γι’ αυτό και ίδρυσε τη Universal Fastener Company με δυο συνεργάτες του, ώστε να την εκμεταλλευτεί επιχειρηματικά. Εκεί, στο εργοστάσιο της Πενσιλβάνια, έλυσε ο Σούντμπακ το σχεδιαστικό ψεγάδι αυξάνοντας απλώς τον αριθμό των «δοντιών» ανά ίντσα. Ο Σούντμπακ έλαβε δίπλωμα ευρεσιτεχνίας για το φερμουάρ του στις 20 Μαρτίου 1917 και μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1920, η εφεύρεσή του χρησιμοποιούνταν στις μπότες αντί του αγκίστρου, πριν μεταπηδήσει λίγο αργότερα στα παντελόνια, τα φορέματα και τις βαλίτσες. Πώς το έλεγε το φερμουάρ ο Σούντμπακ; «Αποσπάσιμο Συνδετήρα»!