Η «μαύρη» ιστορία του πλοίου στα σύμβολα των ομάδων του Μάντσεστερ

Ένα σκάφος με τρία κατάρτια «κοσμεί» πολλά ιστορικά κτίρια στο Μάντσεστερ, αλλά και τα εμβλήματα των δύο ιστορικών ομάδων της πόλης, της Μάντσεστερ Γιουνάιτεντ και της Μάντσεστερ Σίτι. Όμως το τρικάταρτο πλοίο φαίνεται πως κρύβει μια «σκοτεινή» ιστορία, διόλου τιμητική, που συνδέεται με το δουλεμπόριο και τους σκλάβους. Πολλοί πλέον θέτουν το ερώτημα αν μπορεί να χρησιμοποιείται ένα σύμβολο που σχετίζεται με ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας.

Την ιστορία φέρνει στο φως ο Guardian, ο οποίος πρόσφατα, με τόλμη παραδέχτηκε το δικό του «βρώμικο» παρελθόν που συνδέει τον ιδρυτή του με την εργασία των σκλάβων. Σύμφωνα με τη βρετανική εφημερίδα, το τρικάταρτο πλοίο αποτελεί επί της ουσίας ένα σύμβολο που σχετίζεται με την εμπορική ακμή της πόλης λόγω της εισαγωγής ακατέργαστου βαμβακιού που παραγόταν από σκλάβους στην Αμερική, την Καραϊβική και τη Βραζιλία.

Προφανώς και είναι ένα σύμβολο της οικονομικής ισχύος του Μάντσεστερ, αλλά και ένα σύμβολο εκμετάλλευσης ανθρώπων, το οποίο ενσωματώθηκε σταδιακά στην κουλτούρα της πόλης, ώστε τελικά κανείς – ή καλύτερα ελάχιστοι – να αναρωτηθεί για το τι πραγματικά συμβολίζει.

Όπως αναφέρει ο Guardian, το οικόσημο του Μάντσεστερ υιοθετήθηκε το 1842, όταν το δουλεμπόριο είχε καταργηθεί θεωρητικά στη βρετανική αυτοκρατορία και μάλιστα 35 χρόνια νωρίτερα. Ωστόσο η «πικρή» αλήθεια είναι πως η ευημερία και η ανάπτυξη της πόλης οφειλόταν σε μεγάλο βαθμό στο σκλαβοπάζαρο και τις φυτείες με δούλους στην Αμερική.

Είναι χαρακτηριστικό πως μέχρι τη δεκαετία του 1850, το Μάντσεστερ είχε αποκτήσει το προσωνύμιο της «πόλης του βαμβακιού», καθώς εκεί γινόταν η επεξεργασία του βαμβακιού και η μετατροπή του σε υφάσματα, τα οποία στη συνέχεια στέλνονταν σε ολόκληρο τον κόσμο.

Σε αντίθεση με τους δύο ποδοσφαιρικούς συλλόγους του Μάντσεστερ, οι υπόλοιπες ομάδες των πόλεων λιμανιών που συνδέονται άμεσα με το δουλεμπόριο, όπως το Μπρίστολ, το Λονδίνο και το Λίβερπουλ, έχουν αποφύγει τη χρήση πλοίων στα σήματά τους. Το γεγονός πως το Μάντσεστερ βρίσκεται στην ενδοχώρα του έδωσε τη δυνατότητα να αποσυνδέσει την ιστορία του από το δουλεμπόριο. Ωστόσο, όπως σημειώνει ο Guardian, χάρη στο κανάλι που δημιουργήθηκε, το Μάντσεστερ μετατράπηκε σε ένα από τα σημαντικότερα λιμάνια της χώρας και η πόλη «άνθισε» στη πλάτη των σκλάβων στις ΗΠΑ.

Το θέμα της χρήσης του πλοίου στο έμβλημα της πόλης είχε τεθεί και στο παρελθόν. Στις αρχές της δεκαετίας του ’90, το συμβούλιο της πόλης είχε αποφανθεί πως δεν υπάρχει κάτι μεμπτό στο τρικάταρτο πλοίο. Είναι γεγονός πως η πόλη έχει μια μεγάλη ιστορία αντίστασης και ριζοσπαστισμού. Πρωταγωνίστησε στον αγώνα για το δικαίωμα στη ψήφο και γράφτηκε στην ιστορία για τη σφαγή στο Peterloo. Είναι η πόλη που έδωσε τις σουφραζέτες και η πόλη που ηγήθηκε του αγώνα για την κατάργηση της δουλείας. «Το Μάντσεστερ είναι η έδρα των πιο ισχυρών συνδικάτων, ο τόπος που αριθμεί τους περισσότερους Σοσιαλιστές», έγραφε ο Φρίντριχ Ένγκελς το 1845.

Το Μάντσεστερ ήταν επίσης η έδρα σπουδαίων ποιητών, μουσικών, επιστημόνων και καλλιτεχνών και είναι ιδιαίτερα φημισμένο για την αλληλεγγύη, την καινοτομία και τους αγώνες που έδωσαν οι κάτοικοί του. Και ενώ η πόλη μπορεί να είναι υπερήφανη για την πλούσια ιστορία της, παραδόξως οι αρχές εξακολουθούν να χρησιμοποιούν το τρικάταρτο πλοίο, το οποίο, χωρίς αμφιβολία, αντανακλά την εργασία των σκλάβων. «Φυσικά η επιλογή του πλοίου δεν έγινε για να προβληθεί το δουλεμπόριο. Όμως τώρα που η ιστορία ήρθε στην επιφάνεια έχει ενδιαφέρον να δούμε πως θα ανταποκριθούν οι αρμόδιοι. Και νομίζω πως οποιαδήποτε αλλαγή στο οικόσημο της πόλης ενδεχομένως θα αναγκάσει και τους ποδοσφαιρικούς συλλόγους να το αφαιρέσουν από τα εμβλήματά τους», ανέφερε ο Άντι Σπινόζα, συγγραφέας του «Manchester Unspun: Pop, Property and Power in the Original Modern City».

Το θέμα φαίνεται πάντως πως διχάζει. Ο Τζόναθαν Σκόφιλντ, ιστορικός της πόλης, υποστηρίζει πως το πλοίο «είναι απλώς ένα σύμβολο του ελεύθερου εμπορίου». «Η ιδέα είναι πως η ισότητα μπορεί να επιτευχθεί σε όλο τον κόσμο όταν οι άνθρωποι έχουν τα ίδια δικαιώματα να συναλλάσσονται μεταξύ τους. Αυτό αντιπροσωπεύει το πλοίο», ισχυρίστηκε μιλώντας στον Guardian.

Τελικά είναι θέμα ερμηνείας. Κανείς δεν αμφισβητεί πως το πλοίο αντιπροσωπεύει το εμπόριο που έκανε ισχυρό το Μάντσεστερ, όμως το εμπόριο αυτό συνδεόταν με τη δουλεία και την εργασία των σκλάβων. Και είναι αρκετοί αυτοί που κατανοούν τη δύναμη των συμβόλων, συμφωνώντας πως είναι καιρός να αρχίσει να αμφισβητείται η χρήση του τρικάταρτου πλοίου. Εξάλλου, όπως προαναφέρθηκε, η πόλη έχει πολλά για τα οποία μπορεί να είναι υπερήφανη και να τα προβάλλει. Ποιος είναι ο λόγος να ταυτίζεται με μια εικόνα που σηματοδοτεί την πιο «σκοτεινή» ιστορία της, διερωτάται ο Guardian.

Στο οικόσημο της πόλης, πάνω από το καράβι, υπάρχει μια υδρόγειος με μέλισσες. Η μέλισσα συμβολίζει τη βιομηχανία με την καλύτερη έννοια της, αλλά και την ομαδική εργασία, την αλληλεγγύη, τη δημιουργικότητα, την αναγέννηση, τη φύση, τη γονιμότητα, την ευημερία και τη γενναιοδωρία. Θα μπορούσε κανείς να πει πως όλα τα καλά συνοψίζονται στο σύμβολο μιας μέλισσας. Αν και η δημόσια συζήτηση για το παρελθόν της πόλης, συμπεριλαμβανομένης και της σύνδεσης με το δουλεμπόριο, έχει ξεκινήσει με τη συνεργασία των πανεπιστημίων του Μάντσεστερ, αλλά και του ιδρύματος για την ιστορία της πόλης, προς το παρόν, τουλάχιστον, το πλοίο φαίνεται πως θα διατηρηθεί. Όσο για τη Σίτι και τη Γιουνάιτεντ, οι διοικήσεις δήλωσαν στον Guardian πως δεν επιθυμούν να σχολιάσουν, ωστόσο φαίνεται προς ώρας πως δεν έχουν καμία πρόθεση να αφαιρέσουν το πλοίο από το σύμβολό τους.