Φυλακές Κορυδαλλού: Το σχέδιο για την επόμενη μέρα

Αν η αρχή είναι όντως το ήμισυ του παντός, τότε μέσα στην επόμενη τετραετία οι… πολύπαθες φυλακές Κορυδαλλού θα αποτελούν ανάμνηση, έχοντας δώσει τη θέση τους σε ένα νέο υπερσύγχρονο κατάστημα κράτησης, στους χώρους του πρώην στρατοπέδου «Αμερικανικής Ευκολίας» στον Ασπρόπυργο.

Η μετεγκατάσταση των μεγαλύτερων φυλακών της χώρας αποτελούσε διαχρονικό στοίχημα των εκάστοτε κυβερνήσεων, ιδίως όταν μετά τη μεγάλη εξέγερση του 1995 φάνηκε το πόσο επικίνδυνο είναι παραμένει σε αστικό ιστό και φυσικά ότι πλέον δεν πληροί τις απαραίτητες προϋποθέσεις ούτε για τους κρατούμενους, ούτε για το εργαζόμενους. Για να καταλάβει κανείς την κατάσταση που επικρατεί στις φυλακές Κορυδαλλού, μετά τις απομακρύνσεις κρατουμένων τα τελευταία χρόνια «στοιβάζονται» εκεί περίπου 2.300 άτομα, αν και ο σχεδιασμός προβλέπει μόλις 1.810.  

Σοφία Νικολάου: «Έργο ουσίας και όχι βιτρίνας»

Η γενική γραμματέας Αντεγκληματικής Πολιτικής, Σοφία Νικολάου, μίλησε στο Newsbeast για τη σημασία της δημιουργίας του νέου σωφρονιστικού καταστήματος, με την ίδια να στέκεται στη βελτίωση των συνθηκών «τόσο για τους κρατούμενους όσο και για τους εργαζόμενους στις φυλακές».

«Η κατασκευή του δικαστικού σωφρονιστικού συγκροτήματος Ασπροπύργου δεν είναι έργο βιτρίνας, είναι έργο ουσίας. Αφενός γιατί αποτελεί ένα στρατηγικό σχέδιο της κυβέρνησης της Νέας Δημοκρατίας για τη μεταρρύθμιση του σωφρονιστικού συστήματος. Αφετέρου γιατί θα αποδοθεί στους πολίτες του Κορυδαλλού ένα πάρκο πολιτισμού και αναψυχής, εκεί που σήμερα στεγάζονται οι φυλακές.

Πρόκειται για ένα έργο ΣΔΙΤ με προϋπολογισμό 130 εκατ. ευρώ και δυναμικότητας 2.000 θέσεων. Στη Γενική Γραμματεία Αντεγκληματικής Πολιτικής δώσαμε τιτάνιο αγώνα για να ξεπεράσουν τις γραφειοκρατικές διαδικασίες και το έργο να βρίσκεται ουσιαστικά σε φάση εκκίνησης. Έχουν ολοκληρωθεί οι αρχικές εργασίες στο πρώην στρατόπεδο του ΝΑΤΟ στον Ασπρόπυργο, έχουν υλοποιηθεί όλες οι μελέτες, ενώ τέθηκε πρόσφατα σε δημόσια διαβούλευση η στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων. 

Με το σχέδιο για τη δημιουργία ενός πολυδύναμου κέντρου, μίας υπερσύγχρονης φυλακής με σχολικό συγκρότημα, νοσοκομείο, κτίριο μεταγωγών, 7 δικαστικές αίθουσες, γυμναστήρια, εκκλησία, άλλους χώρους θρησκευτικής λατρείας αλλά και χώρους για θεραπευτικά προγράμματα, βάζουμε τις βάσεις για έναν εκτεταμένο εκσυγχρονισμό των καταστημάτων κράτησης σε όλη τη χώρα. ήδη σχεδιάζουμε νέες φυλακές σε Ιωάννινα, Χαλκίδα, Μεγαλόπολη και Βόλο. 

Διότι η φιλοσοφία αυτής της κυβέρνησης είναι ο σεβασμός στα δικαιώματα των κρατουμένων, αλλά και η βελτίωση των συνθηκών διαβίωσης. Τόσο των ίδιων όσο και των εργαζομένων στα καταστήματα κράτησης». 

Η ιστορία των φυλακών Κορυδαλλού 

Πίσω στο μακρινό 1961, οι πρώτες σελίδες των τότε εφημερίδων θα υποδεχτούν με ενθουσιασμό τη λειτουργία των νέων φυλακών, με τον Κορυδαλλό να είναι –για την εποχή- ένα αραιοκατοικημένο προάστιο του Πειραιά. «Ένα βασικόν κοινωνικόν πρόβλημα που απασχολεί το Ελληνικό Κράτος επί εκατό και πλέον έτη λύεται επιτέλους με τον καλύτερον δυνατόν τρόπον», θα γράψουν οι εφημερίδες της εποχής φιλοξενώντας. Η ίδια η κυβέρνηση, άλλωστε, θα κάνει λόγο για ένα μεγαλόπνοο έργο (σ.σ. βασισμένο στα πρότυπα κρατών του δυτικού κόσμου) που θα αλλάξει τον σωφρονισμό των κρατουμένων. 

«Κελιά με νιπτήρα, ατομικόν λουτρόν, γραφείον και μικροφωνικάς εγκαταστάσεις. Όταν ολοκληρωθεί η επίπλωσις δεν θα διαφέρει κατά τίποτα από ένα δωμάτιο σχετικώς καλού ξενοδοχείου», έγραψαν άλλες εφημερίδες της εποχής. Τα εγκαίνια των φυλακών Κορυδαλλού επί των ημερών της Χούντας των Συνταγματαρχών, με τους πρωταίτιους –αρκετά χρόνια μετά- να περνούν και πάλι την πύλη, αυτή τη φορά όμως ως κρατούμενοι. Κατά γενικής ομολογία, πάντως, ήταν το πρώτο σύγχρονο κατάστημα κράτησης του ελληνικού κράτους, έχοντας δική του δομή υγείας, ψυχιατρείου, κέντρο κοινωνικής μέριμνας, τμήμα ανηλίκων και τμήμα κρατουμένων για χρέη. 

Η αιματηρή εξέγερση του 1995

Το ημερολόγιο δείχνει 14 Νοεμβρίου 1995 και η ζωή στις φυλακές Κορυδαλλού κυλά ομαλά, με τα γνωστά προβλήματα για έγκλειστους και εργαζόμενους. Όλα αυτά μέχρι τις 20:00 το βράδυ, όταν στην Γ’ πτέρυγα ο ψυχίατρος, ο νοσοκόμος βάρδιας και ένας φύλακας, θα πιαστούν αιχμάλωτοι από κρατούμενους που τους όρμησαν την ώρα που μοίραζαν τα φάρμακα στα κελιά. Δεν χρειάστηκαν παρά μερικά μόνο λεπτά για να βγει εκτός ελέγχου η κατάσταση, με την εξέγερση να ξεκινάει και έξι σωφρονιστικοί υπάλληλοι να μπαίνουν σε καθεστώς ομηρείας από τους κρατούμενους. 

Τα αιτήματα των κρατουμένων αφορούσαν την αποσυμφόρηση των φυλακών, τον διαχωρισμό τοξικομανών – ποινικών, την εφαρμογή ευεργετικών διατάξεων και καλύτερες συνθήκες διαβίωσης. Η εξέγερση κράτηση 6 ημέρες, κατά τις οποίες το χάος είναι η μόνη λέξη που μπορεί να αποτυπώσει την κατάσταση που επικρατούσε. Κάηκαν εγκαταστάσεις, έγιναν σχεδόν 10 απόπειρες για μαζική απόδραση που κατάφεραν να σταματήσουν οι διμοιρίες των ΜΑΤ, δολοφονήθηκε με πρωτοφανή αγριότητα ένας κρατούμενος (σ.σ. από συγκρατούμενους του), ενώ άλλοι τρεις κατέληξαν από υπερβολική χρήση χαπιών που άρπαξαν από το φαρμακείο.

Ο κρατούμενος που δολοφονήθηκε ήταν ο 27χρονος Δ.Κ., ο οποίος βρίσκονταν σε κελί απομόνωσης καθώς φοβόταν για τη ζωή του. Δεν ήταν βαρυποινίτης, αλλά είχε την ατυχία να μοιάζει με κάποιον άλλο κρατούμενο και το πλήρωσε με τη ζωή του. Μάλιστα, ο θάνατος του ήταν φρικτός καθώς πρώτα τον βασάνισαν, στη συνέχεια τον μαχαίρωσαν σε διάφορα σημεία του σώματος του, τον κρέμασαν με ένα σεντόνι, του έριξαν πετρέλαιο και του έβαλαν φωτιά! Ο ιατροδικαστής που εξέτασε τη σορό έμεινε κι αυτός άναυδος από τα ευρήματα, που έδειχναν πρωτοφανή αγριότητα. Αξίζει να σημειώσουμε ότι εκτός από τους τέσσερις νεκρούς, η πιο αιματηρή εξέγερση στα ελληνικά χρονικά ολοκληρώθηκε και με 72 τραυματίες. 

Και απόδραση με… ελικόπτερο

Το ημερολόγιο δείχνει 4 Ιουνίου 2006 και το ήσυχο κυριακάτικο απόγευμα στις φυλακές Κορυδαλλού θα… διαταράξει ο ήχος ενός ελικοπτέρου, με πιλότο έναν πρώην χειριστή της Πολεμικής Αεροπορίας ο οποίος έχοντας ένα πιστόλι στο λαιμό του –το οποίο κρατά ο Νίκος Παλαιοκώστας– θα προσεγγίσει το κατάστημα κράτησης. Ο αδερφός του διαβόητου «φαντομά», μαζί με ακόμη ένα άτομο, θα μισθώσουν το ελικόπτερο από τον Άγιο Κοσμά, θα προκαταβάλουν το αντίτιμο των 1.400 ευρώ για μία ξενάγηση πάνω από την πόλη και θα θέσουν σε εφαρμογή το σχέδιο τους. 

Υπό την απειλή όπλου και χειροβομβίδας, ο πιλότος θα προσγειώσει το λευκό ελικόπτερο στον προαύλιο χώρο της Ε’ πτέρυγας, μειώνοντας την ταχύτητα του σε 70χλμ / ώρα. Ο ήχος από τους έλικες είναι εκκωφαντικός, ενώ παράλληλα σηκώνεται σκόνη, με τους φύλακες να νομίζουν ότι γίνεται επιθεώρηση ακόμη και από τον τότε υπουργό Δικαιοσύνης. Μόνο ένας φρουρός αντιλαμβάνεται τι πραγματικά συμβαίνει όταν βλέπει τον Βασίλη Παλαιοκώστα (σ.σ. ο διαβόητος «φαντομάς») και τον συγκρατούμενο του, Αλκέ Ριζάιμ να τρέχουν προς το ελικόπτερο. Φωνάζει «απόδραση, απόδραση», ωστόσο, όλοι παγώνουν όταν ακούν τον πιλότο να τους εκλιπαρεί να μην κάνουν κάτι γιατί «έχουν χειροβομβίδες και εκρηκτικά».

Σχεδόν πέντε λεπτά αργότερα, το λευκό ελικόπτερο θα προσγειωθεί στο νεκροταφείο του Σχιστού, όπου ένα αμάξι και μία μηχανή περιμένει τους αδερφούς Παλαιοκώστα και τον Αλβανό κακοποιό. «Τα καταφέραμε» λέει ο Βασίλης και δίνει ένα κομπολόι ως ενθύμιο στον πιλότο. Φαντάζει αστείο, όμως δεν είναι, καθώς στις 22 Φεβρουαρίου 2009, πάλι ο «φαντομάς» με τον Ριζάι θα αποδράσουν με ελικόπτερο από το κατάστημα κράτησης Κορυδαλλού, καθώς είχαν συλληφθεί ξανά… 

Αντί επιλόγου…

Ακόμη κι αν οι φυλακές αποτελέσουν σύντομα παρελθόν για τον Κορυδαλλό, οι ιστορίες των χιλιάδων κρατουμένων που πέρασαν από εκεί στον πάνω από μισό αιώνα λειτουργίας τους, θα «στοιχειώνουν» την περιοχή και τους κατοίκους…

Οι νέες φυλακές με αριθμούς

• Η περιοχή όπου θα κατασκευαστούν έχει έκταση 98,1 στρέμματα και γύρω απ’ αυτή θα καθοριστεί μια ζώνη πλάτους 500 μέτρων, στην οποία θα απαγορεύεται κάθε νέα δόμηση.
• Οι φυλακές θα «φιλοξενούν» 2.000 κρατουμένους και 650 υπαλλήλους.
• Θα χτιστούν συνολικά 55.000 τ.μ., εκ των οποίων τα 40.600 τ.μ. θα είναι οι φυλακές (12 πτέρυγες κρατουμένων και μια «ημιπτέρυγα»), τα 5.300 τ.μ. τα κτίρια παροχής υπηρεσιών υγείας (κλινική νοσηλείας και ψυχιατρείου, πρωτοβάθμιες υπηρεσίες, εξωτερικά ιατρεία), τα 5.100 τ.μ. τα κτίρια διοίκησης, τα 2.500 τ.μ. οι χώροι συνάθροισης κοινού (πέντε αίθουσες δικαστηρίων και δύο αίθουσες δικαστηρίων ασφαλείας), και τα 1.300 τ.μ. οι χώροι εκπαίδευσης (σχολικό συγκρότημα, εργαστήρια εκπαιδευτικών προγραμμάτων όπως ξυλουργείο, σιδηρουργείο, ηλεκτρολογείο κ.ά.)
• Περίπου 200 τ.μ. θα καταλαμβάνουν οι θρησκευτικοί χώροι.
• Τα κτίρια θα φθάνουν σε ύψος τα 8 μέτρα (ισόγειο και όροφος), εκτός από τους πύργους ασφαλείας που θα φθάνουν τα 14 μέτρα.