Η αντικοινωνική διαταραχή προσωπικότητας (ASPD), γνωστή στο παρελθόν και ως κοινωνιοπάθεια, είναι μια κατάσταση που επηρεάζει τον τρόπο που ένα άτομο αλληλεπιδρά με τους άλλους και ενσωματώνεται στην κοινωνία. Ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει άτομα που παρουσιάζουν αντικοινωνική συμπεριφορά.

Οι άνθρωποι που πάσχουν από αυτήν τη διαταραχή εμφανίζουν συχνά ανεπιθύμητη συμπεριφορά, όπως απομόνωση, εχθρικότητα ή ανυπακοή προς τους κοινωνικούς κανόνες και τις αξίες. Οι αιτίες της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας μπορεί να είναι ποικίλες και η αντιμετώπισή της απαιτεί συνήθως πολυδιάστατη προσέγγιση.

Ποια είναι τα βασικά χαρακτηριστικά της αντικοινωνικής διαταραχής προσωπικότητας

Έλλειψη ενσυναίσθησης και τύψεων. Είναι από τα χαρακτηριστικά σημάδια της ASPD. Τα άτομα με ASPD δεν μπορούν να αναγνωρίσουν ή να ταυτιστούν με τα συναισθήματα κάποιου άλλου ατόμου. Ταυτόχρονα δείχνουν ελάχιστες έως καθόλου τύψεις για τις πράξεις τους, ανεξάρτητα από το πόσο επιβλαβείς μπορεί να είναι για τους άλλους. Εκτός από το ότι δεν έχει τύψεις, ένα άτομο με ASPD μπορεί επίσης να προσπαθήσει να εκλογικεύσει τον τρόπο που ενήργησε.

Παρορμητικότητα. Το να ενεργείς παρορμητικά χωρίς να λαμβάνεις υπόψη τις συνέπειες είναι ένα άλλο τυπικό μοτίβο συμπεριφοράς που συνδέεται με το ASPD.

Ψέματα και χειραγώγηση. Τα άτομα με ASPD είναι «επαγγελματίες» στο να παραποιούν την αλήθεια, κυρίως για δικό τους όφελος. Το ίδιο ισχύει και για τη χειραγώγηση και για την εξαπάτηση. Πολλές φορές, η χειραγώγηση επιτυγχάνεται μέσω μιας επιφανειακής γοητείας, καθώς τα άτομα με ASPD είναι γνωστό ότι κρύβουν χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους για να φαίνονται συμπαθή.

Επιθετικότητα. Οι πράξεις επιθετικότητας ή βίας -ιδιαίτερα με τη μορφή σωματικών επιθέσεων- αποτελούν βασικές πτυχές του ASPD. Μια μελέτη διαπίστωσε ότι τα υψηλότερα επίπεδα επιθετικότητας στην παιδική ηλικία συνδέονται με διάγνωση ASPD αργότερα. Αυτή η επιθετικότητα μπορεί να εκφράζεται προς ανθρώπους ή ζώα και συνδυάζεται με μοχθηρή συμπεριφορά, ευερεθιστότητα και ανεξέλεγκτες εκρήξεις θυμού.

Ανευθυνότητα. Τα άτομα με ASPD αγνοούν τακτικά επαγγελματικές υποχρεώσεις και κοινωνικές δεσμεύσεις παρουσιάζοντας ανεύθυνη συμπεριφορά.

Ροπή στον κίνδυνο. Κάποιος με ASPD μπορεί να είναι ιδιαίτερα επιρρεπής στο να αναλάβει μεγάλους κινδύνους που άλλοι άνθρωποι θα τους απέφευγαν. Επίσης, έχουν αυτοκαταστροφικές τάσεις με κοινά στοιχεία την κατάχρηση αλκοόλ και τη χρήση ναρκωτικών. Αυτός είναι και ο λόγος που τα ποσοστά πρόωρων θανάτων είναι υψηλότερα στα άτομα με ASPD. Μάλιστα αυτή η αδιαφορία τους για τον κίνδυνο δεν έχει επιπτώσεις μόνο στους ίδιους, αλλά επηρεάζει και την ασφάλεια των υπόλοιπων ανθρώπων.

Αδιαφορία για τους κοινωνικούς κανόνες και τους νόμους. Από νεαρή ηλικία, κάποιος με ASPD συνήθως στρέφεται προς την παραβίαση των κανόνων και την εξαπάτηση. Αυτή η τάση μπορεί να εξελιχθεί ακόμα και σε βαριά εγκληματική δραστηριότητα, αν και αυτό δεν συμβαίνει πάντα. Η παράνομη δραστηριότητα και η σοβαρότητά της είναι συνήθως υψηλότερες στα τέλη της εφηβείας ή στις αρχές της ενηλικίωσης.

Τι προκαλεί την κοινωνιοπάθεια;

Πολλοί ειδικοί θεωρούν την ASPD περισσότερο μια διαταραχή με περιβαλλοντικές αιτίες παρά με γενετικές. Η χημεία του εγκεφάλου και τα κληρονομικά γονίδια ενδεχομένως να παίζουν ρόλο, αλλά η ανατροφή σε συνδυασμό με άλλους περιβαλλοντικούς παράγοντες φαίνεται πως έχουν το μεγαλύτερο βάρος.

Για παράδειγμα, τα παιδιά που δεν λαμβάνουν ιδιαίτερη προσοχή από το περιβάλλον τους τείνουν να μεγαλώνουν μαθαίνοντας ότι πρέπει να φροντίζουν τον εαυτό τους, γιατί κανείς άλλος δεν θα το κάνει. Μερικά παιδιά που βιώνουν κακοποίηση, βία και χειραγώγηση από νεαρή ηλικία, μπορεί να μιμηθούν αυτή τη συμπεριφορά όταν έρθουν αντιμέτωπα με τα δικά τους προβλήματα και τις προκλήσεις.

Έρευνες δείχνουν, επίσης, ότι είναι δυνατό και να προκληθεί ASPD εξαιτίας κάποιου τραυματισμού στο κεφάλι ή στους μετωπιαίους λοβούς του εγκεφάλου, αλλά και κάποιας νόσου που επηρεάζει προοδευτικά τη νοητική ικανότητα, όπως για παράδειγμα η άνοια που μπορεί να οδηγήσει σε ορισμένες αντικοινωνικές συμπεριφορές.

Πότε είναι απαραίτητος ένας πάροχος υγειονομικής περίθαλψης

Εάν ανησυχείτε ότι κάποιο αγαπημένο σας πρόσωπο μπορεί να έχει ASPD, αναζητήστε έναν εκπαιδευμένο πάροχο φροντίδας ψυχικής υγείας για επίσημη διάγνωση. Συχνά, τα άτομα με ASPD δεν λαμβάνουν θεραπεία ανεξάρτητα, αλλά την ξεκινούν αφότου αντιμετωπίσουν νομικά προβλήματα και συνήθως με δικαστική εντολή.

Το ASPD είναι μια από τις πιο δύσκολες διαταραχές προσωπικότητας για θεραπεία. Ωστόσο, η μακροχρόνια ψυχοθεραπεία και τα φάρμακα μπορεί να βοηθήσουν στη στόχευση συγκεκριμένων συμπτωμάτων (όπως διάθεση ή επιθετικότητα). Αξίζει, επίσης, να σημειωθεί ότι ενώ τα συμπτώματα ASPD μπορεί να είναι εξαιρετικά έντονα στα τέλη της εφηβείας και στις αρχές της ενηλικίωσης, μερικές φορές φαίνεται να περιορίζονται και να βελτιώνονται γύρω στην ηλικία των 40 ετών.

Γενικά για τη διάγνωση του ASPD είναι απαραίτητα τα παρακάτω κριτήρια:

  • Οι επίμαχες συμπεριφορές εμφανίζονται σε πολλούς τομείς της ζωής ενός ατόμου.
  • Το άτομο είναι τουλάχιστον 18 ετών.
  • Υπάρχουν κάποια συμπτώματα διαταραχής πριν από την ηλικία των 15 ετών. Αυτό βοηθά στη διάκριση του ASPD από μια συνηθισμένη παραβατική συμπεριφορά σε νεαρή ηλικία.
  • Τα αντικοινωνικά χαρακτηριστικά και οι συμπεριφορές δεν σχετίζονται με σχιζοφρένεια ή διπολική διαταραχή.