Η στέβια είναι μια από τις πιο δημοφιλείς εναλλακτικές λύσεις για τη ζάχαρη που χρησιμοποιούνται σήμερα. Αλλά από πού προέρχεται; Ποιες παρενέργειες μπορεί να έχει και πόσο ασφαλής είναι;
Τι ακριβώς είναι η στέβια
Η στέβια, γνωστή και ως Stevia rebaudiana, είναι ένα φυτό που ανήκει στην οικογένεια των χρυσανθέμων, μια υποομάδα της οικογένειας Asteraceae (οικογένεια αμβροσίας). Υπάρχει σημαντική διαφορά μεταξύ της στέβιας που αγοράζετε στο παντοπωλείο και της στέβιας που μπορείτε να καλλιεργήσετε στο σπίτι.
Το παράδοξο με το φυσικό και επεξεργασμένο προϊόν
Όσο και εάν μπορεί να σας φαίνεται παράδοξο, η επεξεργασμένη στέβια είναι εγγυημένα ασφαλής, ενώ αντίθετα τα φύλλα στέβιας, που είτε μπορείτε να αγοράσετε ολόκληρα, είτε να κόψετε από το φυτό που έχετε οι ίδιοι καλλιεργήσει, δεν έχουν καμία εγγύηση ασφάλειας, τουλάχιστον προς ώρας.
Τα προϊόντα στέβιας που βρίσκονται στα ράφια των καταστημάτων δεν περιέχουν ολόκληρο το φύλλο στέβιας. Είναι φτιαγμένα από ένα επεξεργασμένο εκχύλισμα από τα φύλλα στέβιας, που ονομάζεται ρεμπαουδιοσίδη Α (Reb-A). Στην πραγματικότητα, πολλά προϊόντα στέβιας περιέχουν πολύ λίγη στέβια, καθώς η Reb-A είναι περίπου 200 φορές πιο γλυκιά από τη ζάχαρη.
Οι γλυκαντικές ουσίες που παρασκευάζονται με Reb-A είναι διαθέσιμες σε υγρή μορφή, σκόνη ή μικρά χαπάκια. Θεωρούνται καινοτόμες γλυκαντικές ουσίες, επειδή αναμειγνύονται με διαφορετικές άλλες ουσίες, όπως η ερυθριτόλη (μια ζάχαρη αλκοόλης) και η δεξτρόζη (γλυκόζη).
Κάποιες μάρκες στέβιας περιέχουν, επίσης, φυσικές γεύσεις, οι οποίες είναι αποδεκτές και εγκεκριμένες εφόσον στα σχετιζόμενα συστατικά δεν έχουν προστεθεί χρωστικές ουσίες, τεχνητές γεύσεις ή συνθετικά. Παρ’ όλα αυτά, τα συστατικά που υπάγονται στην κατηγορία «φυσικές γεύσεις» μπορεί να είναι πολύ επεξεργασμένα.
Υπάρχουν οφέλη από τη χρήση στέβιας;
Η στέβια είναι μια μη θρεπτική γλυκαντική ουσία, πράγμα που σημαίνει ότι έχει σχεδόν μηδενικές θερμίδες. Εάν προσπαθείτε να χάσετε βάρος, αυτό το χαρακτηριστικό είναι εξαιρετικά ελκυστικό.
Εάν έχετε διαβήτη, η στέβια μπορεί να βοηθήσει στη διατήρηση των επιπέδων σακχάρου στο αίμα υπό έλεγχο. Μια εργαστηριακή μελέτη του 2010 σε 19 υγιείς, αδύνατους συμμετέχοντες και 12 παχύσαρκους συμμετέχοντες βρήκε ότι η στέβια μείωσε σημαντικά τα επίπεδα ινσουλίνης και γλυκόζης. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη έμειναν επίσης ικανοποιημένοι και χορτάτοι μετά το φαγητό, παρά τη χαμηλότερη πρόσληψη θερμίδων.
Επιπλέον, σύμφωνα με μια μελέτη του 2009, η σκόνη φύλλων στέβιας μπορεί να βοηθήσει στη διαχείριση της χοληστερόλης. Οι συμμετέχοντες στη μελέτη κατανάλωσαν 20 ml εκχυλίσματος στέβιας καθημερινά για ένα μήνα. Η μελέτη βρήκε ότι η στέβια μείωσε τη συνολική χοληστερόλη, την LDL («κακή») χοληστερόλη και τα τριγλυκερίδια χωρίς αρνητικές παρενέργειες. Επίσης αύξησε την HDL («καλή») χοληστερόλη. Δεν είναι σαφές εάν η περιστασιακή χρήση στέβιας σε χαμηλότερες ποσότητες θα είχε τον ίδιο αντίκτυπο.
Προκαλεί η στέβια παρενέργειες;
Όπως αναφέρει το «Health Line», οι γλυκοζίτες στέβιας, όπως η Reb-A, είναι αναγνωρισμένοι «γενικά ως ασφαλείς». Ωστόσο, δεν έχει εγκριθεί η χρήση ολόκληρων φύλλων στέβιας ή ακατέργαστου εκχυλίσματος στέβιας σε τρόφιμα και ποτά λόγω έλλειψης πληροφοριών για την ασφάλεια.
Υπάρχει ανησυχία ότι το ακατέργαστο βότανο στέβιας μπορεί να βλάψει τα νεφρά, το αναπαραγωγικό σύστημα και το καρδιαγγειακό σύστημα. Μπορεί, επίσης, να μειώσει την αρτηριακή πίεση πάρα πολύ ή να αλληλεπιδράσει με φάρμακα που μειώνουν το σάκχαρο στο αίμα.
Αν και η στέβια θεωρείται ασφαλής για άτομα με διαβήτη, οι μάρκες που περιέχουν δεξτρόζη ή μαλτοδεξτρίνη πρέπει να χρησιμοποιούνται με προσοχή. Η δεξτρόζη είναι γλυκόζη και η μαλτοδεξτρίνη είναι άμυλο. Αυτά τα συστατικά προσθέτουν μικρές ποσότητες υδατανθράκων και θερμίδων. Οι αλκοόλες ζάχαρης μπορούν επίσης να αυξήσουν ελαφρώς τον αριθμό των υδατανθράκων.
Εάν χρησιμοποιείτε στέβια περιστασιακά, μπορεί να μην είναι αρκετή για να επηρεάσει το σάκχαρό σας. Αλλά εάν τη χρησιμοποιείτε καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, οι υδατάνθρακες αυξάνονται.
Μια μελέτη του 2019 ανέφερε έναν πιθανό σύνδεσμο μεταξύ των μη θρεπτικών γλυκαντικών ουσιών, συμπεριλαμβανομένης της στέβιας, και της διαταραχής της ωφέλιμης εντερικής χλωρίδας. Η ίδια μελέτη έθετε επίσης ζήτημα σχετικά με την επίδραση των μη θρεπτικών γλυκαντικών ουσιών στην πρόκληση δυσανεξίας στη γλυκόζη και σε μεταβολικές διαταραχές.
Επίσης, έχει παρατηρηθεί πως σε μερικούς ανθρώπους τα προϊόντα στέβιας, που περιέχουν αλκοόλες ζάχαρης, μπορεί να προκαλέσουν πεπτικά προβλήματα, όπως φούσκωμα και διάρροια. Τέλος, όπως και με τις περισσότερες μη θρεπτικές γλυκαντικές ουσίες, ένα μεγάλο μειονέκτημα είναι η γεύση. Μερικοί άνθρωποι την απολαμβάνουν, ενώ άλλοι την αποφεύγουν.
Είναι ασφαλής η χρήση στέβιας κατά την εγκυμοσύνη;
Η στέβια που παρασκευάζεται με Reb-A είναι ασφαλής για χρήση με μέτρο κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Εάν είστε ευαίσθητοι στις αλκοόλες ζάχαρης, επιλέξτε μια μάρκα που δεν περιέχει ερυθριτόλη.
Τα ολόκληρα φύλλα στέβιας και το ακατέργαστο εκχύλισμα στέβιας, συμπεριλαμβανομένης της στέβιας που έχετε καλλιεργήσει στο σπίτι, δεν είναι ασφαλή για χρήση κατά την εγκυμοσύνη.
Μπορεί να φαίνεται παράξενο ότι ένα εξαιρετικά επεξεργασμένο προϊόν θεωρείται ασφαλέστερο από ένα φυσικό, αλλά αυτό είναι ένα σύνηθες μυστήριο με τα φυτικά προϊόντα.
Στην περίπτωση αυτή, η Reb-A έχει αξιολογηθεί για την ασφάλεια κατά την εγκυμοσύνη και γενικά. Ωστόσο, η φυσική μορφή της στέβιας δεν έχει αξιολογηθεί και επί του παρόντος δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία ότι τα ολόκληρα φύλλα στέβιας ή το ακατέργαστο εκχύλισμα της δεν θα βλάψει την εγκυμοσύνη σας.
Υπάρχει σύνδεση μεταξύ της στέβιας και του καρκίνου;
Υπάρχουν κάποιες ενδείξεις ότι η στέβια μπορεί να βοηθήσει στην καταπολέμηση ή την πρόληψη ορισμένων τύπων καρκίνου.
Σύμφωνα με μια μελέτη του 2012, ένας γλυκοζίτης που ονομάζεται στεβιοσίδη, που βρίσκεται στα φυτά στέβιας, φέρεται να βοηθά στην εξόντωση των καρκινικών κυττάρων στον καρκίνο του μαστού. Η στεβιοσίδη συνδέεται επίσης και με πιθανή μείωση ορισμένων μιτοχονδριακών οδών που βοηθούν στην ανάπτυξη του καρκίνου.
Μια μελέτη του 2013 υποστήριξε αυτά τα ευρήματα, διαπιστώνοντας πως πολλοί παράγωγοι γλυκοζιτών της στέβιας ήταν τοξικοί για συγκεκριμένα καρκινικά κύτταρα του αίματος, του πνεύμονα, του στομάχου και του μαστού.
Πώς να χρησιμοποιήσετε τη στέβια ως υποκατάστατο ζάχαρης
Η στέβια μπορεί να χρησιμοποιηθεί αντί της ζάχαρης σε αγαπημένα σας τρόφιμα και ποτά. Μια πρέζα σκόνης στέβιας ισοδυναμεί με περίπου ένα κουταλάκι του γλυκού ζάχαρη και μπορείτε να τη χρησιμοποιήσετε:
- στον καφέ ή το τσάι
- σε σπιτική λεμονάδα
- πασπαλισμένη σε ζεστά ή κρύα δημητριακά
- σε ένα smoothie
- πασπαλισμένη σε μη ζαχαρούχο γιαούρτι
Ορισμένες μάρκες στέβιας αντικαθιστούν την ποσότητα ζάχαρης, κουταλιά προς κουταλιά, οπότε είναι σημαντικό να διαβάζετε και τις οδηγίες στη συσκευασία. Εάν τη χρησιμοποιήσετε στη μαγειρική, θα πρέπει να έχετε στο μυαλό σας πως δίνει μια επίγευση γλυκόριζας. Μπορεί να χρειαστούν μερικές δοκιμές και ίσως κάποιες αποτυχίες, για να πετύχετε τελικά την επιθυμητή υφή και το επίπεδο γλυκύτητας που θα σας ικανοποιεί. Προσοχή: Υπάρχουν ορισμένες μάρκες στέβιας που δεν συστήνονται για μαγείρεμα.
Θυμηθείτε ότι η στέβια είναι πολύ πιο γλυκιά από τη ζάχαρη, οπότε δεν χρειάζεται να χρησιμοποιείτε τόσο μεγάλη ποσότητα.
